Επικίνδυνες ρωγμές στο κέντρο της Ευρώπης

16:45 3/2/2015 - Πηγή: Antinews

Ιδού τρεις κρίσεις που ταλανίζουν την Ευρώπη. Δύο βρίσκονται στα σύνορα της ΕΕ: η πολεμοχαρής Ρωσία και η καταρρέουσα Μέση Ανατολή. Το τρίτο επείγον περιστατικό συμβαίνει στο εσωτερικό της ίδιας της ΕΕ, όπου οι πολιτικές, οικονομικές και διπλωματικές εντάσεις αυξάνονται.

Τον περασμένο μήνα και οι τρεις κρίσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη εντάθηκαν. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι αύξησαν τους φόβους για την πιθανότητα εξάπλωσης της βίας και τις θρησκευτικές εντάσεις από τη Μέση Ανατολή. Οι ρωσόφιλοι αυτονομιστές ξαναξεκίνησαν

την επίθεσή τους στην Ουκρανία. Και η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα σημαίνει ότι - για πρώτη φορά από όταν ξέσπασε η κρίση του ευρώ - ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα κέρδισε τις εκλογές σε μια χώρα της ΕΕ.

Τα προβλήματα στη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή και την ευρωζώνη έχουν πολύ διαφορετικές ρίζες. Αλλά, καθώς επιδεινώνονται, αρχίζουν να τρέφονται το ένα από το άλλο. Η οικονομική ύφεση σε μεγάλο μέρος της ΕΕ έχει ενθαρρύνει την άνοδο των λαϊκιστικών κομμάτων της δεξιάς και της αριστεράς. Η αίσθηση της ανασφάλειας από την οποία τρέφονται οι λαϊκιστές έχει ενθαρρυνθεί περαιτέρω από τη διάχυση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή - είτε με τη μορφή της τρομοκρατίας ή μέσω της παράνομης μαζικής μετανάστευσης. Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, η εισροή των μεταναστών από τη Μέση Ανατολή (ή μέσω αυτής), έχει εντείνει την ατμόσφαιρα της κοινωνικής κρίσης, καθιστώντας τη μετανάστευση σχεδόν τόσο αμφιλεγόμενη όσο και η λιτότητα.

Εν τω μεταξύ, η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία παρουσιάζει στην ΕΕ τη μεγαλύτερη πρόκληση της εξωτερικής πολιτικής της μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η κακή διαχείρισή της θα μπορούσε να οδηγήσει σε στρατιωτική σύγκρουση. Η ΕΕ, καθοδηγούμενη από τη Γερμανία, κατάφερε να ενωθεί γύρω από ένα αρκετά σκληρό πακέτο κυρώσεων. Αλλά η άνοδος των πολιτικών άκρων στην Ευρώπη απειλεί την ενότητα της ΕΕ με τη Ρωσία - καθιστώντας πιο πιθανό το Κρεμλίνο να ενθαρρυνθεί και η κρίση να κλιμακωθεί.

Ένα συναίσθημα που φαίνεται να ενώνει την ακροαριστερή και την ακροδεξιά σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Γερμανία και η Γαλλία είναι η ευαίσθητη χορδή για την Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Στην ακροδεξιά αρέσει ο κοινωνικός συντηρητισμός του Πούτιν, η έμφασή του στο κράτος-έθνος, ο αυταρχισμός του και η εχθρότητα του προς την Αμερική και την ΕΕ. Η άκρα αριστερά φαίνεται να έχει διατηρήσει την παραδοσιακή συγγένεια της με τη Μόσχα.

Είναι απόλυτα λογικό για τη Ρωσία να καλλιεργεί τα πολιτικά άκρα στο εσωτερικό της ΕΕ. Αν η ενότητα της ΕΕ καταρρεύσει, το καθεστώς των κυρώσεων που έχει βοηθήσει να απομονώσουν τη Ρωσία θα αρχίσει επίσης να διαλύεται. Ο Πούτιν έχει καλλιεργήσει δεσμούς με το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία, καθώς και με τον ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα. Ο πρώτος ξένος αξιωματούχος που συνάντησε ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο Ρώσος πρεσβευτής. Η Αθήνα εξέφρασε αμέσως την αντίθεσή της σε περαιτέρω κυρώσεις της ΕΕ για τη Ρωσία.

Για την Άνγκελα Μέρκελ, τη γερμανίδα καγκελάριο και κυρίαρχη πολιτική φυσιογνωμία της Ευρώπης, τα προβλήματα συνωστίζονται. Δέχεται πιέσεις στο εσωτερικό για να είναι σκληρή με την Ελλάδα –αλλά και διεθνή πίεση για να κάνει μια συμφωνία. Το φλερτ της Ελλάδας με τη Ρωσία έχει προσθέσει μια γεωπολιτική οπτική στην κρίση του ευρώ, γεγονός που καθιστά πιθανό ότι οι Αμερικανοί θα πιέσουν τη Γερμανία να κρατήσει τους Έλληνες μέσα στην οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Οι ιστορικοί μπορεί να θυμηθούν ότι το δόγμα Τρούμαν περιορισμού της Σοβιετικής Ένωσης ξεδιπλώθηκε το 1947, καθώς η Ουάσιγκτον προσπάθησε να κρατήσει την Ελλάδα μακριά από την τροχιά της Μόσχας).

Η εντατικοποίηση των μαχών στην Ουκρανία παρουσιάζει στη γερμανίδα καγκελάριο και άλλα αμείλικτα διλήμματα. Η έκκληση να οπλίσει τους Ουκρανούς αυξάνεται στις ΗΠΑ και σε μέρη της ΕΕ. Αλλά οι Ρώσοι κάνουν τρομερές προειδοποιήσεις για τις συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης, που είναι πιθανό να πανικοβάλει τον πασιφιστικό γερμανικό λαό. Τα δεξιά γερμανικά κόμματα που ζητούν σκληρότητα απέναντι στην Ελλάδα και ηπιότητα απέναντι στη Ρωσία, συνδέονται επίσης με τις διαδηλώσεις «αντι-εξισλαμισμού» που έχουν ξεσπάσει σε γερμανικές πόλεις.

Η κυβέρνηση της Μέρκελ έχει τουλάχιστον το πλεονέκτημα των λογικά ευνοϊκών οικονομικών συνθηκών στο εσωτερικό. Η ανεργία είναι χαμηλή και η Γερμανία μπορεί να δανείζεται με τα χαμηλότερα επιτόκια. Αντίθετα, υπάρχει μια ισχυρή αίσθηση της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης σε άλλες χώρες-κλειδιά της ΕΕ. Η ανεργία είναι διψήφια στην Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία - και οι εξεγέρσεις ελληνικού τύπου κατά της οικονομικής λιτότητας και της ΕΕ είναι σαφώς πιθανές.

Το ανησυχητικό είναι ότι καμία από τις τρεις κρίσεις της Ευρώπης δεν φαίνεται να βελτιώνεται. Στη Μέση Ανατολή, τη Συρία και τη Λιβύη βρίσκονται σε μια κατάσταση σχεδόν κατάρρευσης και η κατάσταση είναι ζοφερή και στην Υεμένη και το Ιράκ. Η συμπεριφορά της Ρωσίας γίνεται περισσότερο και όχι λιγότερο απειλητική. Και παρόλο που οι αισιόδοξοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι είναι αναπόφευκτο ότι η Ελλάδα και η ΕΕ θα επιτύχουν μια συμφωνία χρέους, οι πρώτες ενδείξεις είναι δυσοίωνες - και η αντιπαράθεση πλησιάζει.

Όλα αυτά φαίνονται σαν μια συνταγή για μια περαιτέρω διάρρηξη του πολιτικού κέντρου στην Ευρώπη. Οι χαλαροί παραλληλισμοί που γίνονται με την πολιτική της δεκαετίας του 1930, όταν η οικονομική ύφεση, σε συνδυασμό με ένα ασταθές διεθνές πολιτικό περιβάλλον, οδήγησε στην άνοδο του πολιτικού εξτρεμισμού - και, τελικά, σε πόλεμο. Ευτυχώς, οι συγκρίσεις με τον μεσοπόλεμο εξακολουθούν να φαίνονται παρατραβηγμένες. Τότε η Ευρώπη ήταν μια ήπειρος σοκαρισμένη ακόμα από τη μαζική δολοφονία του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Τα ευρωπαϊκά κράτη δεν διέθεταν συστήματα πρόνοιας - που σήμαινε ότι η παρατεταμένη ύφεση γρήγορα μεταφράστηκε σε μαζική εξαθλίωση.

Η σύγχρονη Ευρώπη έχει οικονομική και πολιτική αντοχή, καθώς και ένα στιβαρό υπόβαθρο πλούτου, που απλά απουσίαζε στη δεκαετία του 1930. Αλλά επίσης, η σημερινή ατμόσφαιρα στην ήπειρο είναι τόσο ασταθής και απρόβλεπτη όσο μπορώ να θυμηθώ στην ενήλικη ζωή μου.

www.ft.com

Διαβάστε περισσότερα