Ερντογάν: Κάνει νέους εχθρούς, απογοητεύει τους παλιούς φίλους

16:03 6/7/2016 - Πηγή: Antinews

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μπήκε σε ένα στάδιο πριν από ένα μήνα κοιτάζοντας προς μια λαοθάλασσα οπαδών του που κουνούσαν Τουρκικές σημαίες. Γιόρταζε την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης τον 15ο αιώνα από τον Οθωμανό σουλτάνο Μωάμεθ Β', την "χρυσή" στιγμή θριάμβου των μουσουλμάνων προγόνων του έναντι της χριστιανικής Δύσης. "Η κατάκτηση σημαίνει ότι περάσαμε τα τείχη που η Δύση θεωρούσε αδιαπέραστα" δήλωσε ο Ερντογάν και το πλήθος ξεσηκώθηκε. "Η κατάκτηση σημαίνει

ότι ένας 21χρονος σουλτάνος γονάτισε το Βυζάντιο".

Το θέαμα, που συμπλήρωνε μια επίδειξη με πολεμικά αεροπλάνα και μια αναπαράσταση της κατάκτησης με πυροτεχνήματα και φώτα, πρόβαλε μια εικόνα ενότητας ενός έθνους που βαδίζει προς το μεγαλείο, με βάση τα επιτεύγματα ενός ένδοξου παρελθόντος. Αυτό το υπερθέαμα, όμως, γειώθηκε από τις απογοητευτικές πραγματικότητες. Ο Ερντογάν, ο οποίος επί χρόνια ακολουθούσε μια εξωτερική πολιτική "μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες", τώρα φαίνεται να βυθίζεται σε διαφορές με σχεδόν όλους και σχεδόν παντού. Μαχητές των Κούρδων και του Ισλαμικού Κράτους έπληξαν την Τουρκία 14 φορές κατά το παρελθόν έτος, σκοτώνοντας 280 ανθρώπους και σπέρνοντας νέους φόβους. Η οικονομία υποφέρει, επίσης, καθώς η βία φοβίζει και απομακρύνει τους τουρίστες.

Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν απομονώνεται όλο και περισσότερο, διαψεύδοντας παλαιούς συμμάχους όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την άρνηση επί χρόνια να λάβει αυστηρά μέτρα κατά του Ισλαμικού Κράτους. Πρόσφατα αποφάσισε να αντιμετωπίσει σοβαρά την μαχητική ομάδα, αλλά αυτό φαίνεται να έφερε νέα προβλήματα: οι Τούρκοι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι το Ισλαμικό Κράτος ήταν υπεύθυνο για την επίθεση αυτοκτονίας που σκότωσε 44 άτομα την Τρίτη στο κύριο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, μια σημαντική αρτηρία της τουρκικής οικονομίας.

Βοήθησε στην αναθέρμανση του πολέμου με τους Κούρδους αυτονομιστές στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας, ενώ εκατοντάδες άμαχοι έχασαν τη ζωή τους στις μάχες που ξεκίνησαν το περασμένο καλοκαίρι. Αποξενώθηκε από τη Μόσχα το περασμένο φθινόπωρο, όταν οι τουρκικές δυνάμεις κατέρριψαν ένα μαχητικό αεροσκάφος που υποστήριξαν ότι παραβίασε τον τουρκικό εναέριο χώρο. Απομονώθηκε τόσο, που την περασμένη εβδομάδα αποφάσισε να συμφιλιωθεί με την Ρωσία για την κατάρριψη του τζετ και με το Ισραήλ για τη δολοφονία των Τούρκων ακτιβιστών σε μια αποστολή με στολίσκο στη Γάζα στολίσκο το 2010. "Νομίζω ότι αυτό είναι μια ένδειξη του πόσο απελπισμένος είναι", είπε ο Τσενγίζ Καντάρ, λέκτορας στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Στοκχόλμης στον τομέα Τουρκικών Σπουδών.

Κάποτε ο Ερντογάν παρουσίαζε την Τουρκία ως πρότυπο μουσουλμανικής δημοκρατίας, αλλά πλέον επιτίθεται συχνά στους δημοκρατικούς θεσμούς. Ο αρχισυντάκτης της μεγαλύτερης καθημερινής τουρκικής εφημερίδα έχει εγκαταλείψει τη χώρα και ένας άλλος δικάζεται με την κατηγορία της αποκάλυψης κρατικών μυστικών. Ο πρόεδρος έχει αυξήσει τη δυσανεξία του στην κριτική, ξεκαθαρίζοντας παλαιότερους συμμάχους του από το στενό κύκλο του και αντικαθιστώντας τους με υποχείριά του και, σε ορισμένες περιπτώσεις, με συγγενείς.(ο γαμπρός του είναι ο υπουργός Ενέργειας).

Ο Ερντογάν υπαινίσσεται σκοτεινά στις σχεδόν καθημερινές ομιλίες του στην τουρκική τηλεόραση ότι οι ξένες δυνάμεις συνωμοτούν για να τον καταστρέψουν και έχει μετακομίσει από ένα μικρό σπίτι στο κέντρο της Άγκυρας σε ένα μεγαλοπρεπές παλάτι, στην άκρη της πόλης. Πλέον έχει θέσει έναν νέο στόχο: τη μετατροπή του κοινοβουλευτικού συστήματος της Τουρκίας σε προεδρικό, μια αλλαγή που οι επικριτές του λένε ότι θα μπορούσε σύντομα να του ανοίξει την πόρτα για να γίνει ισόβιος πρόεδρος. Την νύχτα των βομβαρδισμών στο αεροδρόμιο, το Κοινοβούλιο, το οποίο ελέγχει το κόμμα του, εργάστηκε μέχρι τις 05.45 το πρωί για να περάσει μια σαρωτική νομοθεσία που θα βοηθήσει να ανοίξει ο δρόμος για την εκκαθάριση εκατοντάδων δικαστών από τα δύο κορυφαία δικαστήρια της Τουρκίας.

Η ιστορία για το πώς η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ με την όγδοη μεγαλύτερη οικονομία στην Ευρώπη και πληθυσμό στο μέγεθος της Γερμανίας, κατέληξε εδώ, αφορά τόσο τον Ερντογάν, όσο και την άτυχη γεωγραφική της θέση στη Μέση Ανατολή. Ενώ ο Ερντογάν φάνηκε να έχει εννέα ζωές, ξεφεύγοντας από κάθε κρίση, τώρα βρέθηκε στριμωγμένος σε πολλά μέτωπα, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων διαιρέσεων στη δική του κοινωνία, που ο ίδιος βοήθησε να δημιουργηθεί.

"Ο Ερντογάν εξακολουθεί να είναι ο πιο δημοφιλής πολιτικός αρχηγός, αλλά υπάρχει ανησυχία στον πληθυσμό", δήλωσε ο Σολί Οζέλ, Τούρκος αρθρογράφος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη. "Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται ότι αυτό είναι μια απαράδεκτη κατάσταση". Ο 62χρονος Ερντογάν είναι ένας από τους πιο ταλαντούχους πολιτικούς που έχουν υπάρξει στην Τουρκία. Μεγάλωσε σε μια φτωχή γειτονιά στην Κωνσταντινούπολη και ανήλθε στην εξουσία μετά τις εκλογές του 2002. Πέτυχε εκεί όπου οι άλλοι απέτυχαν και κατάφερε να γκρεμίσει το άκαμπτο, ταξικό σύστημα της Τουρκίας. Έστειλε το στρατό στη θέση του και μείωσε τη γραφειοκρατία, που επί χρόνια ήταν βαθιά καχύποπτη για την ευσεβή κατώτερη τάξη της Τουρκίας.

Στα πρώτα του χρόνια ως πρωθυπουργός, η οικονομία εκτοξεύθηκε και, ενώ τα εισοδήματα αυξήθηκαν κατακόρυφα, το ίδιο έγινε και με τη δημοτικότητά του. Αλλά οι επικριτές του - και ακόμη και κάποιοι από τους θαυμαστές του- λένε ότι απορροφήθηκε τόσο στην μάχη με τους εχθρούς του, τόσο τους πραγματικούς όσο και τους αντιληπτούς, που έχασε το δρόμο του. Έγινε έξαλλος, λένε, από τις αυταπάτες του αυτοκρατορικού μεγαλείου και στην πορεία κατέστρεψε κρίσιμους θεσμούς για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Ακόμη και ένας πρώην φίλος του, ο οποίος όπως και οι άλλοι φοβάται να πει το όνομά του, είπε ότι γνώριζε τον Ερντογάν για 40 χρόνια, αλλά δεν τον αναγνωρίζει πια.

Οι σύμβουλοι του Ερντογάν επισημαίνουν ότι οι θεσμοί, όπως η ελευθερία του Τύπου και το δικαστικό σώμα δεν ήταν ποτέ τόσο ελεύθερα, από την αρχή. Υποστηρίζουν ότι η κυβέρνησή του πραγματικά κινδυνεύει, ένας ισχυρισμός που οι Δυτικοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν, και ότι οι αλλαγές στο δικαστικό σώμα έχουν ως στόχο να διορθώσουν ένα διαλυμένο σύστημα.

Ο Ιλνούρ Τσεβίκ, ένας από τους επικεφαλής συμβούλους του Ερντογάν, δήλωσε ότι η επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία και το Ισραήλ ήταν μέρος μιας στρατηγικής για να γυρίσει σελίδα και θα μπορούσαν σύντομα να ακολουθήσουν παρόμοια μέτρα για να ηρεμήσουν μερικές από τις καταιγίδες που έχει προκαλέσει ο Ερντογάν, όπως αυτή με την Αίγυπτο: Ο Ερντογάν είχε μια διαφωνία με τη χώρα το 2013, σχετικά με την ανατροπή του πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου.

Υπήρχε όμως και μια καλή είδηση στο μέτωπο των μέσων ενημέρωσης: Την Πέμπτη το βράδυ, δημοσιογράφοι και ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα απελευθερώθηκαν από τη φυλακή. "Πρέπει να αλλάξουμε κάποια πράγματα όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, όσον αφορά τον Τύπο και πολλά άλλα θέματα στην Τουρκία, και νομίζω ότι ο Ερντογάν θα αρχίσει να το κάνει" δήλωσε ο Τσεβίκ, καθισμένος σε μια ευρύχωρη αίθουσα του παλατιού πρόσφατα επιπλωμένη. "Πρέπει να δείξουμε το αληθινό πρόσωπό μας στον αμερικανικό λαό. Είμαστε εντελώς παρεξηγημένοι αυτή τη στιγμή".

Όντας πολιτικό αουτσάιντερ, ο Ερντογάν βοήθησε να ιδρυθεί το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, μία ποικιλόμορφη και χωρίς αποκλεισμούς λαϊκή πολιτική μηχανή που αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ καλή στο να κερδίζει τις εκλογές, όχι επειδή εξαπατούσε, αλλά επειδή τα μέλη του εργάζονταν σκληρά. "Πραγματικά άκουγε τους φίλους του", δήλωσε ο Ντενγκίρ Μιρ Μεχμέτ Φιράτ, ένας άλλος από τους ιδρυτές του κόμματος. "Ήταν υπομονετικός. Συζητούσε με ένα πλούσιο και ποικίλο φάσμα ανθρώπων. Όταν έβλεπε τη βία, ήξερε πώς να κάνει ένα βήμα πίσω".

Για να αποκτήσει τον έλεγχο της γραφειοκρατίας της Τουρκίας, ο Ερντογάν επιτέθηκε σε μία αδιαφανή θρησκευτική ομάδα με επικεφαλής έναν μουσουλμάνο ιεροκήρυκα, τον Φετουλάχ Γκιουλέν, γεμίζοντας τις τάξεις της αστυνομίας και του δικαστικού συστήματος με μέλη υψηλού μορφωτικού επιπέδου. "Του είπα ότι δεν πίστευα ότι οποιοδήποτε μέρος του κράτους θα πρέπει να αφεθεί στον έλεγχο των ανθρώπων με κάποια ιδεολογία", δήλωσε ο Φιράτ, Κούρδος ο οποίος έκτοτε αποχώρησε από το κόμμα. "Η απάντησή του ήταν: 'δεν θα μας βλάψουν όσοι κοιτάζουν προς τη Μέκκα'. Δεν ήμασταν ένα ισλαμικό κόμμα - ήμασταν ένα δημοκρατικό κόμμα. Αλλά είχε ήδη αρχίσει να παρασύρεται".

Αυτό συνέβη επειδή μπόρεσε να το κάνει: με το στρατό εκτός πλαισίου, ο μεγαλύτερος έλεγχος στην εξουσία του είχε αφαιρεθεί.

Αλλά το Ισλάμ δεν ήταν η ανατροπή του. Η απόλυτη εξουσία ήταν. Καθώς ο Ερντογάν γινόταν πιο δημοφιλής, κερδίζοντας ευρεία πλήθη και μάλιστα πλειοψηφίες σε διαδοχικές εκλογές, άρχισε να συμπεριφέρεται με ένα είδος μπολσεβικισμού, πιστεύοντας ότι ήταν η ίδια η ενσάρκωση του λαού, λέει ένας πρώην αξιωματούχους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα της Τουρκίας είναι πάρα πολλά για τη χώρα, όπως είναι και για τον Ερντογάν.

"Αντιμετωπίζουμε τον Ερντογάν ως την αιτία, αλλά κατά μία έννοια, είναι η συνέπεια της τουρκικής κοινωνίας - που είναι η δημιουργία μας" δήλωσε ο Χακάν Αλτινάι, διευθυντής του European School of Politics στο Πανεπιστήμιο Bogazici στην Κωνσταντινούπολη. "Έχουμε μάθει ότι ακόμα κι αν έχουμε το υλικό της δημοκρατίας - θεσμούς, εκλογές- το λογισμικό μας δεν είναι καλό. Είμαστε πάρα πολύ προσαρμοσμένοι στην κατάσταση, πάρα πολύ πρόθυμοι να υποβληθούμε στην αρχή".

Σήμερα, πολλοί λένε ότι ο Ερντογάν υιοθέτησε απλώς τις κακές συνήθειες των πρώην Τούρκων ηγετών που ήρθαν στην εξουσία για να νικήσουν. Χρειάζεται συμμάχους, κι έτσι έκανε μια συμμαχία με το στρατό - ο επικεφαλής του προσωπικού ήταν μάρτυρας στο γάμο της κόρης του- και οι ακραίοι εθνικιστές βρίσκονται τώρα σε αναζωπύρωση. Αυτό είναι βαθύτατα ανησυχητικό για τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν ασχοληθεί με την υπόθεση ενός αγνοούμενου κούρδου πολιτικού από το Σιρνάκ, του Χουρσίτ Κουλτέρ -η πρώτη τέτοια εξαφάνιση από το 2001.

"Ο Ερντογάν σήμερα έχει 'συλληφθεί' από τις πατριωτικές δυνάμεις της Τουρκίας", δήλωσε ο Ντογού Περιντσέκ, επικεφαλής ενός εθνικιστικού κόμματος που βρίσκεται κοντά στο στρατό, ο οποίος φυλακίστηκε για συνωμοσία κατά του κράτους, αλλά απελευθερώθηκε πρόσφατα. Η αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν είναι η οικονομία. Οι ψηφοφόροι του, αν και πιστοί, νοιάζονται για περισσότερο για τις τσέπες τους. Τα εισοδήματα έχουν παραμείνει στάσιμα τα τελευταία χρόνια, και οι άμεσες ξένες επενδύσεις, ένας σημαντικός δείκτης της οικονομικής κατεύθυνσης, έχουν μειωθεί, χωρίς να υπολογίζουμε τις αγορές ακινήτων.

"Έχουμε ένα έλκος, και όχι καρκίνο" λέει ο Ατίλα Γεσιλάντα, οικονομικός σύμβουλος στην Κωνσταντινούπολη. "Αλλά όλα τα σημάδια δείχνουν προς μεγαλύτερη αρρώστια".

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα