Η αυτοκαταστροφή του καπιταλισμού

13:58 19/1/2012 - Πηγή: Antinews

Ο Jeffrey Sachs είναι διευθυντής του «Earth Institute» στο πανεπιστήμιο Columbia University, ένας από τους νεότερους καθηγητές Οικονομικών του Harvard και συγγραφέας του ‘The Price of Civilization’ . Είναι επίσης αρχιτέκτονας της αποκαλούμενης «θεωρίας σοκ» που εφαρμόστηκε σε πολλές χώρες της ανατολικής Ευρώπης μετά την κατάρρευση του κομουνισμού.

Ο

καπιταλισμός διατηρείται από το περίφημο παράδοξο του Adam Smith για το αόρατο χέρι: το ατομικό συμφέρον, που λειτουργεί μέσω των αγορών, τελικά οδηγεί στο κοινό καλό. Το παράδοξο αυτό όμως καταρρέει αν το παρατραβήξουμε. Αυτή είναι η δυσάρεστη θέση στην οποία βρισκόμαστε στις μέρες μας.

Η επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος ενισχύει τον ανταγωνισμό, την κατανομή της εργασίας και την καινοτομία, αλλά δεν στηρίζει το κοινό καλό για τέσσερις λόγους.

Πρώτον, ο καπιταλισμός σταματά να λειτουργεί σε περιπτώσεις κατάρρευσης του ανταγωνισμού, που μπορεί να συμβεί επειδή υπάρχουν φυσικά μονοπώλια (στις υποδομές), λόγω εξωτερικών παραγόντων (που συχνά σχετίζονται με το περιβάλλον), αν πρόκειται για δημόσια αγαθά (όπως βασική επιστημονική γνώση) ή εξαιτίας ασύμμετρης πληροφόρησης (όπως συμβαίνει στις χρηματοοικονομικές απάτες).

Δεύτερον, ο καπιταλισμός εύκολα μπορεί να οδηγήσει σε μη αποδεκτή ανισότητα. Οι λόγοι για κάτι τέτοιο είναι μυριάδες: τύχη, ταλέντο, κληρονομιά, το γεγονός ότι ο νικητής κερδίζει όλες τις αγορές, απάτη, ίσως ακόμη και πιο ύπουλοι παράγοντες όπως η μετατροπή του πλούτου σε ισχύ ώστε να αποκτήσει κανείς ακόμη μεγαλύτερο πλούτο.

Τρίτον, το ατομικό συμφέρον αφήνει τις μελλοντικές γενιές στο έλεος των σημερινών γενιών. Η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι μία κατάφωρη αδικία ως προς τις επόμενες γενιές και όχι ως προς τις διάφορες κοινωνικές τάξεις.

Τέταρτον, το ατομικό συμφέρον αφήνει εκτεθειμένο τον ευάλωτο ψυχικό μας μηχανισμό. Για να το θέσω πιο ωμά, η αντίληψη που έχουμε για το ατομικό συμφέρον, εάν δεν αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος αξιών, εύκολα μεταλλάσσεται σε αγιάτρευτη μορφή εθισμού στον υπερκαταναλωτισμό.

Για αυτούς τους λόγους, ο επιτυχημένος καπιταλισμός ουδέποτε στηρίχτηκε στην ηθική βάση του ατομικού συμφέροντος, αλλά αντιθέτως από την πρακτική του ατομικού συμφέροντος που όμως ενσωματώνεται σε μία ευρύτερη ομάδα αξιών. Ο Max Weber εξήγησε ότι οι αρχικοί καπιταλιστές, οι Καλβινιστές, επεδίωξαν κέρδη αναζητώντας αποδείξεις για τη σωτηρία.”Αποταμίευαν” σε βαθμό ασκητή ώστε να συγκεντρώσουν πλούτο για να αποδείξουν την ευλογία του Θεού και όχι για να χορτάσουν την δική τους καταναλωτική όρεξη.

Ο Keynes κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα αναφορικά με τους μηχανισμούς που θεμελίωσαν την Pax Britannica στα τέλη του 19ου αιώνα. Όπως το έθεσε, ο οικονομικός μηχανισμός κρατήθηκε ενωμένος επειδή εκείνοι που δήθεν είχαν τον πλούτο, απλώς παρίσταναν ότι τον δαπανούν.

Ο αμερικανικός καπιταλισμός, πιο κοσμικός και λιγότερο πατριωτικός, δημιούργησε τον δικό του τρόπο κοινωνικής αυτοσυγκράτησης. Ο μεγαλύτερος καπιταλιστής κατά το δε