Η κληρονομιά του Ομπάμα

14:27 19/1/2017 - Πηγή: Antinews

Καθώς ο αμερικανός πρόεδρος αποχωρεί, πολλές από τις πολιτικές του φαίνεται να έχουν αντιστραφεί, σχολιάζει ο Ross Douthat.

Αν αξιολογούσαμε την κληρονομιά του Μπαράκ Ομπάμα πριν από τέσσερα χρόνια, μετά την πειστική επανεκλογή του έναντι του Μιτ Ρόμνεϊ, η αξιολόγηση θα μπορούσε να είναι κάπως έτσι: Για την εξωτερική πολιτική, λογικά υψηλή βαθμολογία: ο Οσάμα Μπιν Λάντεν νεκρός,

απεμπλοκή από το Ιράκ χωρίς καταστροφή, δεν έκανε μεγάλους πολέμους ή καταστροφικές γκάφες. Στην εκλογική πολιτική, το ίδιο: μια επιτυχημένη επανεκλογή που έμοιαζε να προμηνύει μια σταθερή ευθυγράμμιση για τους Δημοκρατικούς. Στην οικονομία, χαμηλότερη βαθμολογία: η ύφεση αποφεύχθηκε, αλλά τα ελλείμματα άγγιξαν ρεκόρ, η ανάπτυξη έμεινε στάσιμη και η ανεργία παρέμεινε αυξημένη. Για το Obamacare, το επίτευγμα με τη σφραγίδα του, ένας βαθμός ελλιπής, εν αναμονή της εφαρμογής του.

Αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι τέσσερα χρόνια αργότερα, καθώς ο πρόεδρος αποχωρεί από τον Λευκό Οίκο, αρκετές από τις εκτιμήσεις αυτές θα μπορούσαν να αντιστραφούν ουσιαστικά. Η οικονομική διαχείριση του φαίνεται πιο εντυπωσιακή από ό,τι το 2012: Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ξεφύγει από την παγίδα της στασιμότητας εξ' ολοκλήρου, αλλά η ανεργία έχει πέσει πολύ κάτω από τα επίπεδα που ακόμη και ο Ρόμνεϊ υποσχέθηκε να παραδώσει. Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική του, από την άλλη πλευρά, φαίνεται χειρότερα: Η απόσυρση από το Ιράκ άνοιξε ένα μονοπάτι για το Ισλαμικό Κράτος, ο Βλαντιμίρ Πούτιν επανειλημμένα φάνηκε να βγάζει εκτός πορείας την πολιτική Ομπάμα και σε παγκόσμιο επίπεδο το Pax Americana βρίσκεται στο χειρότερο επίπεδο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.

Και στην εκλογική πολιτική, αντί της μεγάλης επανευθυγράμμισης Ομπάμα, έχουμε ένα Δημοκρατικό Κόμμα υποβαθμισμένο και την εντυπωσιακή άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι ταχείες αλλαγές θα πρέπει να μας κάνουν προσεκτικούς σχετικά με την παραδοχή ότι το τοπίο στις αρχές του 2017 μπορεί να μας πει κάτι καθοριστικό σχετικά με το πώς θα πρέπει να θυμόμαστε τον τέως πρόεδρο - ιδίως αν ληφθεί υπόψη πόσο μεγάλο μέρος της κληρονομιάς της πολιτικής Ομπάμα τώρα εξαρτάται από τις ακόμη άγνωστες προθέσεις και ικανότητες του Προέδρου Τραμπ.

Αλλά με την εν λόγω παραδοχή, ιδού μερικές εικασίες για το πώς τελικά θα κριθεί αυτή η κληρονομιά. Κατ' αρχάς, τον πυρήνα της εγχώριας ατζέντας που ο Ομπάμα πράγματι ενεργοποίησε, από το ερέθισμα ως το νόμο της υγειονομικής περίθαλψης και από τις διασώσεις αυτοκινήτων ως τους μικρότερους ελιγμούς, μπορεί να τον θυμόμαστε πιο ευνοϊκά από ό,τι οι περισσότεροι συντηρητικοί. Τα ελαττώματα της ήταν πολλαπλά και μπορεί κανείς βρει ένα πιο ευτυχισμένο αντιπαράδειγμα - για τις πολιτικές τύχες του Δημοκρατικού Κόμματος, ειδικά- όσον αφορά ένα πιο μετριοπαθές νομοσχέδιο για την υγειονομική περίθαλψη, τη μεγαλύτερη έμφαση στην μεσαία τάξη και την απασχόληση, και ένα είδος σαφούς προβολής στην κεντροδεξιά, αντί να ωθεί το εμπόριο και τον έλεγχο των όπλων και της μετανάστευσης.

Αλλά την ίδια στιγμή η αμερικανική οικονομία ανέκαμψε, αργά αλλά πιο σθεναρά από ό, τι ένα μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου, και επανειλημμένως οι δυσοίωνες προβλέψεις των Ρεπουμπλικανών αντιπάλων του Ομπάμα δεν υλοποιήθηκαν. Η χρηματιστηριακή αγορά ανέκαμψε και στη συνέχεια εκτοξεύθηκε, δεν υπήρχε υπερπληθωρισμός για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων του Ομπάμα και της νομισματικής χαλάρωσης (το αντίθετο μάλιστα), και η πολυ-προφητευμένη κρίση χρέους, κατά την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες υποτίθεται ότι θα ακολουθούσαν τον δρόμο της Ελλάδας, δεν έφτασε ποτέ στην πραγματικότητα.

Εν τω μεταξύ το Obamacare, ενώ αποτελεί ένα χάος από πολλές απόψεις, είναι σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι οι επικριτές του (συμπεριλαμβανομένου και εμού) φοβόνταν: Ο πληθωρισμός κόστους της Υγείας δεν ακολουθεί σπειροειδή πορεία και οι εργοδότες δεν εγκαταλείπουν τους ανθρώπους για τα χρηματιστήρια σε τεράστιους αριθμούς. Υπάρχουν πολλοί χαμένοι, αλλά η ασφαλιστική επέκταση είναι αρκετά μεγάλη για να έχει σημασία. Και αυτή η επέκταση, και μαζί με αυτήν και η υπόσχεση της σχεδόν καθολικής ασφάλισης υγείας, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο (ηθικά όσο και πολιτικά) να χαλαρώσει από τους Ρεπουμπλικάνους. Το σύστημα μπορεί να μοιάζει διαφορετικό μετά το GOP, αλλά υποψιάζομαι ότι η εγγύηση κάλυψης θα επιβιώσει ουσιαστικά. Και αν ναι, μπορεί κάλλιστα να είναι ο Ομπάμα ο οποίος θα πάρει τα εύσημα μακροπρόθεσμα, και όχι ένα κόμμα της αντιπολίτευσης, που πολύ συχνά απάντησε στις ατελείς προτάσεις του με στερεότυπα και κυνισμό.

Η εικασία μου όμως είναι ότι λιγότερα αναδρομικά εύσημα θα υπάρχουν για την εξωτερική πολιτική του Ομπάμα. "Γεράκια" και "περιστέρια" θα τσακώνονται για το αν ο ίδιος παρενέβη πάρα πολύ ή πολύ λίγο, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι ήταν απλώς απρόθυμος και αναποτελεσματικός σε πάρα πολλές περιπτώσεις, επιδιώκοντας προϋπάρχουσες φιλοδοξίες (Ιράν, κλιματική αλλαγή, μία εμμονή στην προσέγγιση των εποικισμών στο παλαιστινιακό) όταν οι καθημερινές κρίσεις απαιτούσαν πιο αποφασιστική προσοχή.

Ήταν ακριβώς αρκετά επιθετικός για να επέμβει στη Λιβύη, με λίγα αποτελέσματα, και αναποφάσιστα ήπιος στη Συρία, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέληξαν απλά ως ένα ακόμη μέρος που βάζει το λιθαράκι του στον Ισπανικό Εμφύλιο της εποχής μας. Χάραξε ασύνετες κόκκινες γραμμές και, στη συνέχεια, ενθάρρυνε τους αντιπάλους του εγκαταλείποντές τες, όπως όταν προσπάθησε να κρατήσει τα αμερικανικά στρατεύματα στο Ιράκ αλλά δεν το έθεσε ως προτεραιότητα, και στη συνέχεια έβαλε τον υπουργό Εξωτερικών του να κυνηγά μια πάντα απίθανη συμφωνία μεταξύ Ισράηλ-Παλαιστίνης, ενώ το Ισλαμικό Κράτος αυξανόταν και ο Πούτιν εκμεταλλευόταν τις ευκαιρίες.

Τίποτα από όλα αυτά δεν ήταν τόσο καταστροφικό όσο η εισβολή στο Ιράκ της προηγούμενης κυβέρνησης, και το σύνθημά του "μην κάνετε ηλίθια πράγματα" δεν ήταν τόσο αδύναμο όσο το παρουσίασαν οι επικριτές του. (Ο Τραμπ έκανε ουσιαστικά την ίδια υπόσχεση στην πορεία του προς τη νίκη στις προκριματικές, απέναντι στους πιο "επιθετικούς" του κόμματος).

Αλλά πολλές μικρές αποτυχίες, όπως και μία μεγάλη, μπορεί να αφήσουν τον κόσμο λιγότερο ασφαλή - και υπήρχαν αρκετές αποτυχίες που ο Ομπάμα έκανε πολύ ξεκάθαρα.

Όχι ότι αυτό θα τον εμποδίσει από το να είναι ένα φιλελεύθερο σύμβολο, για χρόνια ή γενιές. Αν το αδέξιο διακύβευμα του Τζ. Φ. Κένεντι για την παγκόσμια ειρήνη θάφτηκε κάτω από την αγιογραφία, θα υπάρξει μια παρόμοια λήθη σκορπισμένη πάνω από αποτυχίες της εξωτερικής πολιτικής του Ομπάμα. Ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος, ο πολιτικός ο οποίος πέρασε τη μεταρρύθμιση της υγειονομικής περίθαλψης και ο άνθρωπος που ενσωμάτωσε προσωπικά την εικόνα του κοσμοπολίτικου φιλελευθερισμού της ανώτερης τάξης, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ανακτήσει, στην βέβαιη ενεργή φάση μετά την προεδρία του, ένα μέρος από τη λατρεία που τον περιέβαλε κατά τη διάρκεια της θητείας του.

Αυτό θα ισχύει ανεξάρτητα από το αν η ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ ωθήσει την Αμερική αποφασιστικά προς έναν ζοφερό μετα-φιλελεύθερο πόλεμο ή καταλήξει σε κάποιο είδος ένδοξης κοσμο-φιλελεύθερης αποκατάστασης. Στην πρώτη περίπτωση, ο Ομπάμα θα παραμείνει στη μνήμη των φιλελεύθερων ως ο τελευταίος καλός βασιλιάς, ο άνθρωπος που για οκτώ χρόνια έδωσε μάχη με τη σκοτεινή καρδιά της λευκής Αμερικής. Στη δεύτερη περίπτωση, θα πρέπει να αναγνωριστεί ως ο άνθρωπος που είδε ξεκάθαρα το φιλελεύθερο μέλλον, ακόμη και μέσα από μια προσωρινή αντίδραση.

Αλλά είναι ακριβώς αυτή η μελλοντική λατρεία που είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση της μεγαλύτερης αποτυχίας του Ομπάμα, και το ρόλο που έπαιξε στο να οδηγηθούμε στον τραμπισμό. Μερικές φορές ακούσια, αλλά πολύ συχνά βάσει πολιτικού σχεδιασμού, πήρε τον ήδη υπερεκτιμημένο ρόλο της Προεδρίας στην αμερικανική ζωή και τον μεγέθυνε περαιτέρω, δημιουργώντας -μέσω του δικού του ευαισθητοποιημένου, μετασχηματιστικού, σχεδόν μεσσιανικού, πολιτικού ύφους και της απρόθυμης αλλά ουσιαστικής αποδοχής της αυτοκρατορικής προεδρίας- έντονους φόβους και μη ανεκτές προσδοκίες.

Οι φόβοι συνέβαλαν τόσο στο ζήλο του Tea Party όσο και στην αποξένωση των Τραμπιστών. Οι προσδοκίες μας άφησαν επιρρεπείς σε ξεσπάσματα απόγνωσης κάθε φορά που χανόταν και πολιτιστικό αυταρχισμό, εκεί όπου θα μπορούσαν να διεκδικήσουν το πάνω χέρι (γραφειοκρατία, πανεπιστήμια, μέσα μαζικής ενημέρωσης). Τροφοδότησαν επίσης μια επίμονη αίσθηση ότι ο φιλελευθερισμός δεν θα πρέπει πλέον να ασχολείται με τους άθλιους, αδιέξοδους αντιπάλους του που είναι για τον σκουπιδοτενεκέ.

Όλες αυτές οι τάσεις ενώθηκαν και μας έδωσαν τον Ντόναλντ Τραμπ. Θα κατηγορούσα πολλούς ανθρώπους - Ρεπουμπλικανούς ηγέτες και συντηρητικές προσωπικότητες των μέσων ενημέρωσης και τη φιλελεύθερη πολιτισμική δημιουργία και την ομάδα εκστρατείας της Χίλαρι Κλίντον και την Άνγκελα Μέρκελ και άλλους- για την άνοδο του Τραμπ περισσότερο από ό,τι θα κατηγορούσα τον Ομπάμα. Αλλά ακόμα υποψιάζομαι ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να είχε προληφθεί αν ο Ομπάμα είχε υποσχεθεί λιγότερα, απέφευγε τους αυτοκρατορικούς πειρασμούς που συνάντησαν εμπόδια από τις φιλοδοξίες του, και έντυνε τον τεχνοκρατικό φιλελευθερισμό του με λιγότερες ιστορικές ανοησίες. Αλλά, πάλι, ένας τέτοιος Ομπάμα, ένας άνθρωπος πιο μετριοπαθής σε υποσχέσεις και με περισσότερη ευελιξία αλά Μπιλ Κλίντον, μπορεί να μην είχε εκλεγεί εξ αρχής. Όπως συμβαίνει συχνά με την πολιτική ζωή, η αρχή του ήταν το τέλος του.

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα