Λιβύη: Χάος σε μια από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες

11:31 11/10/2013 - Πηγή: Antinews

Με το κορυφαίο νομοθετικό σώμα της Λιβύης να αγωνίζεται να συνάψει συμφωνίες με τους ομολόγους της σε περιφερειακά κέντρα εξουσίας όπως η Ζιντάν, η Μιζουράτα και η Βεγγάζη, η χώρα πάσχει από μια διαρκή πτώση στην παραγωγή πετρελαίου και από την επιδείνωση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος. Μέρος του προβλήματος σχετίζεται με τον περαιτέρω κατακερματισμό του πολιτικού τοπίου της Λιβύης

και η κεντρική κυβέρνηση ελπίζει ότι οι δημοτικές εκλογές σε ολόκληρη τη χώρα θα βοηθήσουν στη σταθεροποίηση του πολιτικού και ασφαλούς περιβάλλοντος αρκετά, ώστε να αναζωογονηθεί η παραγωγή πετρελαίου στη Λιβύη.

Πρόσφατα, η Τρίπολη ανακοίνωσε ότι θα παρατείνει τις προθεσμίες καταχώρισης για σχεδόν 100 δημοτικές εκλογές που έχουν καθυστερήσει εδώ και μήνες, λόγω του χαμηλού ενδιαφέροντος των ψηφοφόρων. Ο επείγον χαρακτήρας της κεντρικής κυβέρνησης για τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη εξάρτησή της από μια διευρυνόμενη δεξαμενή διαφορετικών αγροτικών αρχών – η αναχώρηση από το μετα- επαναστατικό μοντέλο συνεργασίας με τα μεγαλύτερα περιφερειακά κέντρα εξουσίας για τη διατήρηση μιας εύθραυστης ειρήνης.

Ακριβώς όπως η Τρίπολη παλεύει με τα όρια της δικής της αποδυναμωμένης εξουσίας, οι περιφερειακές κυβερνήσεις έχουν παρόμοιες δυσκολίες στο να διατηρήσουν τον έλεγχο των στρατιωτικών και φυλετικών ομάδων τους, προκαλώντας τη βιώσιμη επιστροφή στην πολιτική σταθερότητα της Λιβύης αλλά και στην παραγωγή πετρελαίου απίθανη για το προσεχές μέλλον .

Η αποδυνάμωση της Τρίπολης στην ασφάλεια και την εξουσία της Λιβύη έγινε εμφανής αμέσως μετά την ανατροπή του πρώην ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι τον Οκτώβριο του 2011. Η ενδιάμεση αρχή που τον αντικατέστησε, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, ήταν επιφορτισμένο με την προσπάθεια συνοχής μιας χώρας που είναι φυσικά κατακερματισμένη από τη γεωγραφία και τις περιφερειακές διαφορές, χωρίς την ισχυρή ασφάλεια και τα πολιτικά εργαλεία του καθεστώτος Καντάφι. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πολύπλοκο σύστημα αλληλεξάρτησης μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των διαφόρων αστικών κέντρων της Λιβύης και των αντίστοιχων των περιχώρων τους, που συγκροτούταν από τη διανομή των εσόδων από το πετρέλαιο της χώρας.

Αρχικά, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο με βάση την Τρίπολη, παρότι μη εκλεγμένο και εκ φύσεως με προσωρινό χαρακτήρα, ήταν ελεύθερο να επικεντρωθεί στην διανομή των εσόδων από το πετρέλαιο και στο να κρατήσει τη συνοχή της χώρας μέχρι η διεξαγωγή εκλογών για μια αντιπροσωπευτική μεταβατική αρχή, το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο. Το προσωρινό συμβούλιο άφησε σε μεγάλο βαθμό κέντρα εξουσίας, όπως η Ζιντάν, η Μιζουράτα και η Βεγγάζη με τους δικούς τους μηχανισμούς, που στηρίζονταν στην παράδοση μετρητών στους μαχητές και τα τοπικά συμβούλια, σε αντάλλαγμα για μια ασταθή ειρήνη. Η προσέγγιση αυτή έγινε όλο και πιο αδύναμη, καθώς το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο προσπαθούσε να αποφασίσει πώς θα διανείμει την εκπροσώπηση και την εξουσία μεταξύ των ιστορικά ημι – αυτόνομων περιοχών της Λιβύης – της Τριπολίτιδας στα δυτικά, της Κυρηναϊκής στα ανατολικά και της Φεζάν στο νότο .

Τα όρια της εξουσίας της Τρίπολης

Μετά την ανάληψη της εξουσίας τον Αύγουστο του 2012, το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο αντιμετώπισε το δύσκολο έργο της δημιουργίας ενός νομικού πλαισίου για τη διαχείριση του αρχαίου ανταγωνισμού μεταξύ των γεωγραφικών περιοχών της Λιβύης. Η συνταγματική διαδικασία πρέπει να ισορροπήσει την επιθυμία της Τρίπολης για μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση με την πραγματικότητα ότι τα ισχυρά περιφερειακά κέντρα δεν προτίθενται κατά πάσα πιθανότητα να λογοδοτούν σε άλλη κεντρική αρχή μετά από την επιτυχή εξέγερσή τους εναντίον του καθεστώτος Καντάφι. Οι δυτικές κυβερνήσεις επίσης πιέζουν την Τρίπολη να επιβεβαιώσει την εξουσία της και να μετριάσει τα σοβαρά ζητήματα ασφαλείας της Λιβύης.

Μεγάλο μέρος της σχετικής σταθερότητας της Λιβύης κατά το 2012 και στις αρχές του 2013 οφειλόταν στην αδυναμία του συνεδρίου να ασκήσει επιρροή ή εξουσία πολύ έξω από την πρωτεύουσα και μερικά από τα προάστιά της, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα των πολιτικών συγκρούσεων. Σε αντίθεση με τα περιφερειακά πετρελαιοπαραγωγά κέντρα όπως η Βεγγάζη, η κεντρική κυβέρνηση έχει διατηρήσει τη δυνατότητα να συνάπτει συμφωνίες με τις ξένες πετρελαϊκές εταιρείες και να συλλέγει και να διανέμει τα έσοδα μέσω λογαριασμών που ελέγχονται από το υπουργείο πετρελαίου στην Τρίπολη.
Πληρώνει επίσης τέλη για την παραγωγή και την εξυπηρέτηση σε ξένες πετρελαϊκές εταιρείες. Ωστόσο, δεν διέθετε μηχανισμούς επιβολής για την προστασία και τη διασφάλιση της παραγωγής πετρελαίου και τις εξαγωγές. Η κυβέρνηση συνεχίζει να στηρίζεται σε τοπικές ομάδες, οι οποίες με τη σειρά τους ήταν σε θέση να επηρεάζουν την εξάρτηση της Τρίπολης προς όφελός τους .

Όταν έπεσε ο Καντάφι, η Τρίπολη άρχισε να συνεργάζεται με τα περιφερειακά συμβούλια σε μεγαλύτερες αστικές περιοχές για την επέκταση βασικών κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ασφαλείας, ειδικά γύρω από την ενεργειακή υποδομή της χώρας. Για να προωθήσει την περιφερειακή εξάρτηση από την κεντρική κυβέρνηση, το επικεφαλής συμβούλιο συνέχισε να διανέμει τα έσοδα από το πετρέλαιο στα τοπικά συμβούλια, τις στρατιωτικές ομάδες τους και στα περιφερειακά φυλετικά στοιχεία σε ολόκληρη τη Λιβύη και να πληρώνει τις περιφερειακές πολιτοφυλακές και τα τοπικά συμβούλια για την προστασία των εγκαταστάσεων πετρελαίου και των εργαζομένων, με πολλές ξένες εταιρείες πετρελαίου να κάνουν το ίδιο.

Αυτό το σύστημα πληρωμών και κηδεμονίας δεν ήταν τόσο ένα προληπτικό πρόγραμμα σταθεροποίησης, αλλά μάλλον η αποδοχή των προκλήσεων που η κεντρική κυβέρνηση αντιμετωπίζει – κυρίως καλά εξοπλισμένες, καλά οργανωμένες περιφερειακές και τοπικές κυβερνήσεις που σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να φτάνουν ή ακόμα και να ξεπερνούν την ισχύ των ασθενέστερων δυνάμεων εθνικής ασφάλειας. Άλλα περιφερειακά κέντρα εξουσίας στη Λιβύη δεν προτίθετο να ενδυναμώσουν τη Βεγγάζη με την αγορά πετρελαίου από την περιφερειακή κυβέρνηση χωρίς την εποπτεία και το κύρος της Τρίπολης, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη τις συνεχιζόμενες ανησυχίες για την ασφάλεια στην ανατολική Λιβύη. Αυτή η δυναμική επέτρεψε στην κεντρική κυβέρνηση να διατηρήσει τη βασική οικονομική υπεροχή της στις περιφερειακές κυβερνήσεις. Παρόλα αυτά, τα όρια της εξουσίας της Τρίπολης έχουν γίνει σαφή.

Με την έλλειψη ισχυρών δυνατοτήτων επιβολής και την επιθυμία να αποτρέψει μια ένοπλη σύγκρουση που πιθανόν θα χάσει, η Τρίπολη έχει αναγκαστεί να υιοθετήσει πολιτικές κατευνασμού. Οι απεργίες και το αναγκαστικό κλείσιμο των ενεργειακών υποδομών της χώρας, που κάποτε ήταν σπάνια αλλά τώρα αυξάνονται σε συχνότητα και διάρκεια, έχουν αποδειχθεί ένας αποτελεσματικός τρόπος για να απαιτούν παραχωρήσεις τα ισχυρά περιφερειακά συμβούλια και οι τοπικές φυλετικές και παραστρατιωτικές ομάδες από το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο.

Οι περισσότερες από τις διαμαρτυρίες έχουν επικεντρωθεί στην περιφερειακή αυτονομία και την κατανομή των εσόδων από το πετρέλαιο, παρότι έχουν προκύψει και άλλα θέματα. Για παράδειγμα, μια αμφιλεγόμενη πολιτική συζήτηση για το αν οι αξιωματούχοι της εποχής Καντάφι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε μελλοντικές κυβερνήσεις αποφασίστηκε από μια επίδειξη δύναμης από τις περιφερειακές πολιτοφυλακές της Λιβύης, οι οποίες πολιόρκησαν κυβερνητικά γραφεία με όπλα, τον Απρίλιο και τον Μάιο. Το περιστατικό ανέδειξε την ικανότητα των παραστρατιωτικών να εκφοβίζουν το συμβούλιο και να επηρεάζουν την εθνική πολιτική.

Συγκρούσεις εντός και εκτός Τρίπολης

Από τον Ιούλιο που το Γενικό Εθνικό Κογκρέσο ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να προχωρήσει στο σχεδιασμό συντάγματος, η λιβυκή πολιτική σκηνή έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Οι συγκρούσεις μεταξύ του σημερινού πρωθυπουργού Αλί Ζεϊντάν, ενός αποστάτη του καθεστώτος Καντάφι και πρώην δικηγόρου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη, και του νέου προέδρου Νούρι Αλί Αμπουσαχμάιν που υποστηρίζεται από τους ισλαμιστές, έχουν εκθέσει το ρήγμα στο εσωτερικό της κυβέρνησης. Ο Αμπουσαχμάιν και οι ισλαμιστές υποστηρικτές του στο συνέδριο αντιτίθενται στον υποστηριζόμενο από τη Δύση Ζεϊντάν και ο πρόεδρος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τις ασαφείς εκτελεστικές εξουσίες στο Μεταβατικό Συμβούλιο της Λιβύης για να αναλάβει περισσότερη εξουσία. Ο Αμπουσαχμάιν έχει ζητήσει επίσης από τους ηγέτες του κράτους και των μυστικών υπηρεσιών να υπονομεύσουν την εξουσία του Ζεϊντάν.

Αλλά οι πιο σημαντικές προκλήσεις για τη σταθερότητα της Λιβύης βρίσκονται έξω από την Τρίπολη. Όπως τα περιφερειακά κέντρα εξουσίας έχουν μετακινηθεί μακριά από το πεδίο επιρροής της κεντρικής κυβέρνησης, έτσι και οι περιφερειακές αρχές και οι παραστρατιωτικές οργανώσεις γίνονται πιο ανεξάρτητες από τις αρχές στη Ζιντάν, τη Μιζουράτα και τη Βεγγάζη. Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των παικτών που η Τρίπολη πρέπει να κατευνάσει ταυτόχρονα έχει πολλαπλασιαστεί, γεγονός που επιδεινώνει την πρόκληση της κεντρικής κυβέρνησης για τη διαχείριση του κατακερματισμένου πολιτικού και φυλετικού τοπίου.

Οι παραδοσιακές μέθοδοι εργασίας της Τρίπολης, να χαλιναγωγήσει τις διαμαρτυρίες των εργαζομένων στα πετρέλαια ή να εξασφαλίσει την ασφάλεια στους δρόμους ή στις μονάδες παραγωγής ενέργειας μέσω περιφερειακών κέντρων εξουσίας, έχουν καταστεί λιγότερο αξιόπιστες, δεδομένου ότι οι τοπικές ομάδες αποσπούνται όλο και περισσότερο από τους περιφερειακούς ηγέτες. Με άλλα λόγια, οι ταραχές για το νερό και την εξουσία, μαζί με τις περικοπές στην παραγωγή πετρελαίου, αντανακλούν την υποβάθμιση των μετα – επαναστατικών δομών εξουσίας της Λιβύης.

Αυτό το εριστικό περιβάλλον εξηγεί τη στρατηγική της Τρίπολης να πιέσει για τις τοπικές και περιφερειακές εκλογές του Συμβουλίου, παρά τις πολιτικές και την οικονομική στασιμότητα της χώρας. Η κεντρική κυβέρνηση πρέπει να αντικαταστήσει ή τουλάχιστον να αυξήσει τους παραδοσιακούς συνομιλητές της, προκειμένου να αναπτύξει τρόπους για τη διαχείριση των αρχών σε μικρότερες, πιο ανόμοιες πόλεις και χωριά. Αυτό θα περιπλέξει τις προσπάθειες της Τρίπολης να επιτύχει αποτελέσματα μέσω διαπραγματεύσεων με τις περιφερειακές αρχές και τις στρατιωτικές ομάδες. Ήδη, η σταθερή υποβάθμιση της εξουσίας του περιφερειακού συμβουλίου έχει οδηγήσει στη μείωση πάνω από το μισό της παραγωγής ενέργειας της Λιβύης από τον Αύγουστο. Ως εκ τούτου, η κεντρική κυβέρνηση έχει ξοδέψει το μεγαλύτερο μέρος των αποθεματικών και της ρευστότητας που έχει κερδίσει μέσω των εξαγωγών πετρελαίου από το τέλος της επανάστασης. Στις 30 Σεπτεμβρίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε ότι τα τρέχοντα επίπεδα δαπανών της Τρίπολης θα θέσουν τη χώρα σε κίνδυνο, εάν η παραγωγή πετρελαίου δεν επιστρέψει στον μεταπολεμικό μέσο όρο, περίπου 1,3 εκατ. βαρέλια την ημέρα.

Και τα δύο ζητήματα – η κατάρρευση των δομών εξουσίας και η πιθανή κρίση ρευστότητας – υπονομεύουν ακόμα περισσότερο την ήδη αδύναμη θέση της Τρίπολης και δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις στον ορίζοντα. Ο Ζεϊντάν είχε συναντήσεις με αξιωματούχους του ΝΑΤΟ στην Τρίπολη και στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για να συζητήσουν την επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά την ασφάλεια της χώρας του, αλλά η ξένη παρέμβαση στην ασφάλεια της Λιβύης θα δημιουργήσει πιθανόν περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυνε.

Για το άμεσο μέλλον, η Λιβύη θα συνεχίσει να υποφέρει από εσωτερική αστάθεια και η παραγωγή πετρελαίου και οι εξαγωγές θα συνεχίσουν να είναι ασταθείς. Ακόμη και αν Τρίπολη καταφέρει να πετύχει οικονομικές και περιορισμένες πολιτικές συμφωνίες με τις περιφερειακές αρχές, υπάρχουν ελάχιστα που μπορεί να κάνει για να αποτρέψει μελλοντικές διαμαρτυρίες ή διακοπές λειτουργίας. Οι πολιτικές κατευνασμού της Τρίπολης έχουν σχεδόν εξασφαλίσει το γεγονός ότι οι προκλήσεις από τις τοπικές ομάδες θα συνεχιστούν.

stratfor