Ο καθυστερημένος λογαριασμός της ευρωζώνης

15:33 18/12/2012 - Πηγή: Antinews

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η ευρωζώνη έχουν μειωθεί από το καλοκαίρι, όταν η ελληνικής έξοδος φαινόταν πιθανή και το κόστος δανεισμού για την Ισπανία και την Ιταλία έφτανε σε νέα, μη βιώσιμα ύψη. Όμως, ενώ τα χρηματοοικονομικά στελέχη από τότε έχουν χαλαρώσει, οι οικονομικές συνθήκες στην περιφέρεια της ευρωζώνης παραμένουν επισφαλείς, γράφει ο γνωστός οικονομολόγος Nouriel Roubini στο http://www.project-syndicate.org/.

Πολλοί παράγοντες ευθύνονται για τη μείωση των κινδύνων. Κατ’ αρχήν, το πρόγραμμα των «απολύτως χρηματικών συναλλαγών» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας υπήρξε απίστευτα αποτελεσματικό: τα επιτόκια των spreads για την Ισπανία και την Ιταλία έχουν μειωθεί κατά περίπου 250 μονάδες βάσης, πριν ακόμη δαπανηθεί ένα ευρώ για την αγορά κρατικών ομολόγων. Η εισαγωγή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος παρέχει άλλα 500 δις ευρώ που θα χρησιμοποιηθούν για να διασφαλιστούν οι τράπεζες και τα έθνη, βοήθησε επίσης, καθώς έχει την αναγνώριση Ευρωπαίων ηγετών, ότι μια νομισματική ένωση μόνο είναι ασταθής και ατελής και απαιτεί βαθύτερη τραπεζική, φορολογική, οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση.

Αλλά ίσως το πιο σημαντικό, είναι ότι η στάση της Γερμανίας προς την ευρωζώνη γενικά, και ειδικότερα προς την Ελλάδα, έχει αλλάξει. Οι γερμανοί αξιωματούχοι πλέον καταλαβαίνουν ότι, δεδομένης της έκτασης των εμπορικών και οικονομικών δεσμών, μια άτακτη ευρωζώνη δεν βλάπτει μόνο την περιφέρεια αλλά και τον πυρήνα. Έχουν σταματήσει να κάνουν δημόσιες δηλώσεις σχετικά με μια πιθανή ελληνική έξοδο και μόλις υποστήριξαν ένα τρίτο πακέτο διάσωσης για τη χώρα. Εφ’ όσον η Ισπανία και η Ιταλία παραμένουν ευάλωτες, μια ελληνική έκρηξη θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρή μόλυνση πριν από τις εκλογές της Γερμανίας το προσεχές έτος, θέτοντας σε κίνδυνο τις πιθανότητες η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ να κερδίσει μια ακόμη θητεία. Έτσι, η Γερμανία θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί την Ελλάδα για την ώρα.

Ωστόσο, η περιφέρεια της ευρωζώνης δείχνει λίγα σημάδια ανάκαμψης: το ΑΕΠ συνεχίζει να συρρικνώνεται, λόγω της συνεχιζόμενης δημοσιονομικής λιτότητας, της υπερβολικής δύναμης του ευρώ, μιας σοβαρής πιστωτικής κρίσης που στηρίζεται στην έλλειψη κεφαλαίων των τραπεζών και στη μείωση της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Επιπλέον, η ύφεση στην περιφέρεια εξαπλώνεται τώρα στον πυρήνα της ευρωζώνης, με τη γαλλική παραγωγή να συρρικνώνεται, ακόμη και τη Γερμανία να μένει στάσιμη καθώς η ανάπτυξη στις δύο κύριες αγορές εξαγωγών της είτε μειώνεται (το υπόλοιπο της ευρωζώνης) είτε επιβραδύνεται (Κίνα και αλλού στην Ασία).

Επιπλέον, η διαίρεση της οικονομικής δραστηριότητας, τα τραπεζικά συστήματα και οι δημόσιες αγορές χρέους συνεχίζονται, καθώς οι ξένοι επενδυτές φεύγουν από την περιφέρεια της ευρωζώνης και αναζητούν ασφάλεια στον πυρήνα. Τα επίπεδα ιδιωτικού και δημόσιου χρέους είναι υψηλά και ενδεχομένως μη βιώσιμα. Τελικά, η απώλεια της ανταγωνιστικότητας που οδήγησε σε μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα παραμένει σε μεγάλο βαθμό χωρίς παραλήπτη, ενώ οι δυσμενείς δημογραφικές τάσεις, η ασθενής αύξηση της παραγωγικότητας και η αργή εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων καταστέλλουν την αναπτυξιακή δυναμική.

Σίγουρα, έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στην περιφέρεια της ευρωζώνης τα τελευταία χρόνια: τα δημοσιονομικά ελλείμματα έχουν μειωθεί και σε ορισμένες χώρες τρέχουν τώρα πρωτογενή πλεονάσματα του προϋπολογισμού (το δημοσιονομικό ισοζύγιο εξαιρουμένων των τόκων). Ομοίως, οι απώλειες της ανταγωνιστικότητας εν μέρει έχουν αντιστραφεί, καθώς οι μισθοί έχουν καθυστερήσει την αύξηση της παραγωγικότητας, μειώνοντας έτσι το εργασιακό κόστος, ενώ ορισμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις βρίσκονται σε εξέλιξη.

Αλλά, βραχυπρόθεσμα, η λιτότητα, η μείωση των μισθών και οι μεταρρυθμίσεις επιφέρουν ύφεση, ενώ η διαδικασία προσαρμογής της ευρωζώνης ήταν ασύμμετρη και υφεσιακή / αποπληθωριστική. Οι χώρες που ξοδεύουν περισσότερα από τα έσοδά τους έχουν αναγκαστεί να δαπανήσουν λιγότερα και να αποθηκεύσουν περισσότερα, μειώνοντας έτσι τα εμπορικά ελλείμματά τους. Αλλά χώρες όπως η Γερμανία, οι οποίες εξοικονομούσαν υπερβολικά και είχαν εξωτερικά πλεονάσματα, δεν έχουν αναγκαστεί να προσαρμοστούν με την αύξηση της εγχώριας ζήτησης κι έτσι τα εμπορικά τους πλεονάσματα έχουν παραμείνει μεγάλα.

Στο μεταξύ, η νομισματική ένωση παραμένει ασταθής: είτε η ευρωζώνη κινείται προς πληρέστερη ολοκλήρωση (αποσκοπώντας στην πολιτική ένωση για την παροχή δημοκρατικής νομιμότητας στην απώλεια της εθνικής κυριαρχίας σε τραπεζικές, φορολογικές και οικονομικές υποθέσεις), είτε θα διαχωριστεί, θα κατακερματιστεί και ενδεχομένως θα διαλυθεί. Και ενώ οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν παρουσιάσει προτάσεις για την τραπεζική και δημοσιονομική ένωση, τώρα η Γερμανία τις απωθεί.

Οι γερμανοί ηγέτες φοβούνται ότι τα στοιχεία επιμερισμού του κινδύνου στη βαθύτερη ολοκλήρωση (η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τον ΕΜΣ, ένα κοινό ταμείο εξυγίανσης για τις αφερέγγυες τράπεζες, η εγγύηση των καταθέσεων σε επίπεδο ευρωζώνης, μια μεγαλύτερη ευρωπαϊκή φορολογική αρχή και ο επιμερισμός χρέους) συνεπάγεται μια πολιτικά απαράδεκτη ένωση μεταφοράς, σύμφωνα με την οποία η Γερμανία και ο πυρήνας, μονομερώς και μόνιμα, επιδοτούν την περιφέρεια. Η Γερμανία πιστεύει, συνεπώς, ότι τα προβλήματα της περιφέρειας δεν είναι το αποτέλεσμα της απουσίας μιας τραπεζικής ή δημοσιονομικής ένωσης. Μάλλον, κατά τη γερμανική άποψη, τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και το δημόσιο χρέος αντανακλούν το χαμηλό δυναμικό ανάπτυξης και τη μείωση της ανταγωνιστικότητας λόγω της έλλειψης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Φυσικά, η Γερμανία αποτυγχάνει να αναγνωρίσει ότι οι επιτυχείς νομισματικές ενώσεις, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν μια πλήρη ένωση τραπεζών με σημαντικό επιμερισμό των στοιχείων κινδύνου, καθώς και μια δημοσιονομική ένωση όπου τα ιδιοσυγκρασιακά σοκ στην παραγωγή συγκεκριμένων πολιτειών απορροφούνται από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Οι ΗΠΑ είναι επίσης μια μεγάλη ένωση μεταφοράς, στην οποία οι πλουσιότερες πολιτείες επιδοτούν μόνιμα τις φτωχότερες.

Παράλληλα, ενώ ανακινήθηκαν οι προτάσεις για μια τραπεζική, φορολογική και πολιτική ένωση, δεν συζητείται πολύ το πώς θα αποκατασταθεί η ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα. Οι Ευρωπαίοι είναι διατεθειμένοι να σφίξουν το ζωνάρι τους, αλλά θα πρέπει να δουν ένα φως στο τέλος του τούνελ, με τη μορφή των εσόδων και την αύξηση των θέσεων εργασίας. Αν η ύφεση βαθαίνει, η κοινωνική και πολιτική αντίδραση ενάντια στη λιτότητα θα γίνει συντριπτική: απεργίες, ταραχές, βία, διαδηλώσεις, άνοδος των εξτρεμιστικών πολιτικών κομμάτων, καθώς και κατάρρευση των αδύναμων κυβερνήσεων. Και, για να σταθεροποιηθεί το ποσοστό τους χρέους ως προς το ΑΕΠ, ο παρονομαστής πρέπει να αρχίσει να ανεβαίνει. Αλλιώς, τα επίπεδα του χρέους θα γίνουν μη βιώσιμη, παρ ‘όλες τις προσπάθειες για τη μείωση των ελλειμμάτων.

Οι επακόλουθοι κίνδυνοι από μία ελληνική έξοδο από την ευρωζώνη ή τη μαζική απώλεια της πρόσβασης στην αγορά της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν μειωθεί για το 2013. Αλλά η θεμελιώδης κρίση της ευρωζώνης δεν έχει επιλυθεί και άλλο ένα κουτσαίνοντας θα μπορούσε να αναβιώσει αυτούς τους κινδύνους, κάνοντάς τους πιο ισχυρούς από το 2014 και μετά. Δυστυχώς, η κρίση της ευρωζώνης είναι πιθανό να παραμείνει για πολλά χρόνια, διατηρώντας την πιθανότητα εξαναγκασμού για αναδιαρθρώσεις χρέους και εξόδους από την ευρωζώνη.

Project-syndicate

Πυθία