Οι κρίσεις μετά την κρίση

08:39 9/1/2013 - Πηγή: Antinews

Στη σκιά της κρίσης του ευρώ και του δημοσιονομικού γκρεμού της Αμερικής, είναι εύκολο να αγνοήσουμε τα μακροπρόθεσμα προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας. Όμως, ενώ έχουμε επικεντρωθεί στις άμεσες ανησυχίες, αυτά συνεχίζουν να αυξάνονται και εμείς να τα παραβλέπουμε εις βάρος μας, γράφει ο νομπελίστας οικονομολόγος Joseph E. Stiglitz στο project-syndicate.

Το πιο σοβαρό είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη. Ενώ οι χαμηλές επιδόσεις της παγκόσμιας οικονομίας έχουν οδηγήσει σε αντίστοιχη επιβράδυνση στην αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, αυτό αντιστοιχεί μόνο σε μια σύντομη

ανάπαυλα. Και είμαστε πολύ πίσω από την καμπύλη: επειδή αργούμε τόσο να ανταποκριθούμε στην κλιματική αλλαγή, η επίτευξη του ορίου των δύο βαθμών (Κελσίου) στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, θα χρειαστεί απότομη μείωση των εκπομπών στο μέλλον.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι, δεδομένης της οικονομικής επιβράδυνσης, θα πρέπει να βάλουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στο περιθώριο. Αντίθετα, η τροποποίηση της παγκόσμιας οικονομίας προς όφελος της κλιματικής αλλαγής θα βοηθήσει στην αποκατάσταση της συνολικής ζήτησης και της ανάπτυξης. Παράλληλα, ο ρυθμός της τεχνολογικής προόδου και της παγκοσμιοποίησης απαιτεί ταχείες διαρθρωτικές αλλαγές τόσο στις αναπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι τραυματικές και οι αγορές συχνά δεν τις χειρίζονται καλά.

Όπως και η Μεγάλη Ύφεση προέκυψε εν μέρει από τις δυσκολίες της μετάβασης από μια αγροτική οικονομία της υπαίθρου σε μια αστική και κατασκευαστική, έτσι και τα σημερινά προβλήματα προκύπτουν εν μέρει από την ανάγκη να περάσουμε από την παραγωγή στις υπηρεσίες. Νέες επιχειρήσεις πρέπει να δημιουργηθούν και οι σύγχρονες χρηματοπιστωτικές αγορές είναι καλύτερες στην κερδοσκοπία και την εκμετάλλευση από ό,τι είναι στην παροχή κεφαλαίων για νέες επιχειρήσεις, ιδίως τις μικρές και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις.

Επιπλέον, η μετάβαση απαιτεί επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο που τα άτομα συχνά δεν μπορούν να διαθέσουν. Ανάμεσα στις υπηρεσίες που οι άνθρωποι θέλουν είναι η υγεία και η εκπαίδευση, δύο τομείς στους οποίους η κυβέρνηση παίζει φυσικά σημαντικό ρόλο (λόγω των εγγενών ατελειών της αγοράς στους τομείς αυτούς και τις ανησυχίες για τα ίδια κεφάλαια).

Πριν την κρίση του 2008, έγινε πολύς λόγος για τις παγκόσμιες ανισορροπίες, καθώς και για την ανάγκη των χωρών με εμπορικά πλεονάσματα, όπως η Γερμανία και η Κίνα, να αυξήσουν την κατανάλωσή τους. Το ζήτημα αυτό υπάρχει ακόμα: πράγματι, η αποτυχία της Γερμανίας να αντιμετωπίσει το χρόνιο εξωτερικό πλεόνασμά της αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κρίσης του ευρώ. Το πλεόνασμα της Κίνας, ως ποσοστό του ΑΕΠ, έχει μειωθεί, αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν έχουν φανεί ακόμη.

Το συνολικό έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της Αμερικής δεν θα εξαφανιστεί χωρίς την αύξηση της εγχώριας αποταμίευσης και μια πιο ουσιώδη αλλαγή στις παγκόσμιες νομισματικές ρυθμίσεις. Το έλλειμμα θα επιδεινώσει την επιβράδυνση της χώρας και δεν προβλέπεται αλλαγή. Καθώς η Κίνα αυξάνει την κατανάλωση της, δεν θα αγοράζει περισσότερα αγαθά κατ ‘ανάγκη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην πραγματικότητα, είναι πιο πιθανό να αυξήσουν την κατανάλωση των μη-εμπορεύσιμων αγαθών – όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση – με αποτέλεσμα σημαντικές διαταραχές στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, ιδίως σε χώρες που παρείχαν έσοδα στους εξαγωγείς της Κίνας.

Τελικά, υπάρχει μια παγκόσμια κρίση στην ανισότητα. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ότι οι ομάδες με το μεγαλύτερο εισόδημα παίρνουν ένα μεγαλύτερο μερίδιο της οικονομικής πίτας, αλλά και ότι εκείνοι στη μέση δεν μοιράζονται την οικονομική ανάπτυξη, ενώ σε πολλές χώρες η φτώχεια αυξάνεται. Στις ΗΠΑ, η ισότητα των ευκαιριών έχει εκτεθεί ως μύθος.

Ενώ η Μεγάλη Ύφεση έχει επιδεινώσει τις τάσεις αυτές, ήταν εμφανείς πολύ πριν αρχίσουν. Πράγματι, εγώ (και άλλοι) έχουμε υποστηρίξει ότι η αυξανόμενη ανισότητα είναι ένας από τους λόγους για την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και είναι εν μέρει αποτέλεσμα των μεγάλων, συνεχών διαρθρωτικών αλλαγών της παγκόσμιας οικονομίας.

Ένα οικονομικό και πολιτικό σύστημα που δεν προσφέρει στους περισσότερους πολίτες είναι ένα σύστημα που δεν είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα. Τελικά, η πίστη στη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς θα διαβρωθεί και η νομιμότητα των υφιστάμενων θεσμών και ρυθμίσεων θα τεθεί υπό αμφισβήτηση. Τα καλά νέα είναι ότι το χάσμα μεταξύ των αναδυόμενων και ανεπτυγμένων χωρών έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Παρ ‘όλα αυτά, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι παραμένουν στη φτώχεια και υπήρξε μόνο μια μικρή πρόοδος στη μείωση του χάσματος μεταξύ των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών και των υπολοίπων.

Εδώ, αθέμιτες εμπορικές συμφωνίες – συμπεριλαμβανομένης και της επιμονής στις αδικαιολόγητες γεωργικές επιδοτήσεις, οι οποίες συμπιέζουν τις τιμές βάσει των οποίων εξαρτάται το εισόδημα πολλών από τις φτωχότερες χώρες – έχουν παίξει κάποιο ρόλο. Οι ανεπτυγμένες χώρες δεν κράτησαν την υπόσχεση που έδωσαν στην Ντόχα τον Νοέμβριο του 2001 για τη δημιουργία ενός εμπορικού καθεστώτος υπέρ της ανάπτυξης, ή τη δέσμευσή τους στη σύνοδο κορυφής των G-8 στο Γκλένιγκλς το 2005 για να παρέχουν σημαντικά μεγαλύτερη βοήθεια προς τις φτωχότερες χώρες.

Η αγορά δεν θα λύσει από μόνη της κανένα από τα προβλήματα αυτά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ένα ουσιαστικό πρόβλημα «δημοσίων αγαθών». Για να γίνουν οι διαρθρωτικές μεταβολές που χρειάζεται ο κόσμος, πρέπει οι κυβερνήσεις να αναλάβουν έναν πιο ενεργό ρόλο – σε μια εποχή όταν οι απαιτήσεις για περικοπές αυξάνονται στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Καθώς παλεύουμε με τις κρίσεις του σήμερα, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν ανταποκρινόμαστε με τρόπους που επιδεινώνουν τα μακροπρόθεσμα προβλήματά μας. Η διαδρομή που χαράσσεται από τα γεράκια του ελλείμματος και τους υποστηρικτές της λιτότητας και αποδυναμώνει την σημερινή οικονομία και υπονομεύει τις μελλοντικές προοπτικές. Η ειρωνεία είναι ότι, με την ανεπαρκή συνολική ζήτηση να είναι η κύρια πηγή της παγκόσμιας αδυναμίας σήμερα, υπάρχει μια εναλλακτική λύση: επένδυση στο μέλλον μας με τρόπους που μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα τα προβλήματα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, την παγκόσμια ανισότητα και τη φτώχεια, καθώς και την αναγκαιότητα της διαρθρωτική αλλαγής.

Project-syndicate

Πυθία