Πώς η συμφωνία με το Ιράν διαμορφώνει τον πόλεμο στο Ιράκ

07:59 20/8/2015 - Πηγή: Antinews

Ο πρωθυπουργός του Ιράκ, Χάιντερ αλ-Αμπάντι, λαμβάνει σοβαρά μέτρα για να απαλλαγεί από τον ενοχλητικό προκάτοχό του, Νουρί αλ-Μαλίκι, γράφει ο Noah Feldman, καθηγητής του συνταγματικού και διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

Αμέσως μετά το ξεκαθάρισμα της κυβέρνησης, η τελευταία κίνηση είναι μια κοινοβουλευτική έκθεση που κατηγορεί τον Μαλίκι και πολλούς από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες του για την πτώση της Μοσούλης στο Ισλαμικό Κράτος το περασμένο καλοκαίρι.

Η έκθεση πρόκειται να παραπεμφθεί σε εισαγγελέα - πράγμα που σημαίνει ότι ο Αμπάντι μπορεί να σχεδιάζει να προκαλέσει μια ποινική δίωξη. Ο Μαλίκι απαντά, κάνοντας μια δημόσια δήλωση στην οποία αποκηρύσσει την έκθεση.

Δεδομένου ότι ο Μαλίκι είχε περισσότερη εγχώρια στήριξη από τον Αμπάντι όταν οι ΗΠΑ, με την απρόθυμη ιρανική συναίνεση, εξανάγκασαν τον Μαλίκι σε παραίτηση, δεν αποτελεί καμία έκπληξη ότι ο Αμπάντι θα ήθελε να εδραιώσει την εξουσία του εξοντώνοντας τον Μαλίκι. Αλλά πέρα από το ενδιαφέρον για τους βυζαντινούς χειρισμούς της ιρακινής πολιτικής σκηνής, γιατί θα πρέπει ο υπόλοιπος κόσμος να ενδιαφέρεται για την κίνηση του Αμπάντι ή τον εκτοπισμό του Μαλίκι;

Η απάντηση βρίσκεται στις συνέπειες της συμφωνίας ΗΠΑ-Ιράν, η οποία είναι τώρα ενώπιον του Κογκρέσου, αλλά αντιμετωπίζεται από τους περιφερειακούς παράγοντες ως ένα τετελεσμένο γεγονός. Η κίνηση του Αμπάντι για τον Μαλίκι αντανακλά, μέσα από ένα σπασμένο καθρέφτη, την επανευθυγράμμιση της περιφερειακής πολιτικής υπό το πρίσμα της συμφωνίας του Ιράν. Εκεί που κάποτε ο Μαλίκι θεωρούνταν ως φιλο-ιρανός από τους ιρακινούς σουνίτες και τις ΗΠΑ, σήμερα ο Αμπαντι επιδιώκει μια νέα προσέγγιση στην οποία στοιχηματίζει πως τα συμφέροντα των ΗΠΑ και των Ιρανών θα ευθυγραμμίζονται στενά και πως η διατήρηση ενός πολυ-θρησκευτικού, ενωμένου Ιράκ δεν είναι πλέον απαράβατος στόχος. Και οι Ιρανοί, έχοντας εγκαταλείψει τον Μαλίκι στη μοίρα του, φαίνεται να συμφωνούν.

Για να δούμε τι συμβαίνει, αρκεί να εξετάσουμε την πρόκληση που αντιμετώπισε ο Μαλίκι, ανεπιτυχώς, όσον αφορά την αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους. Η πτώση της Μοσούλης είναι εμβληματική. Ο ιρακινός στρατός, μια μικτή δύναμη Σιιτών και Σουνιτών, κατέρρευσε παταγωδώς, όπως τονίζει η κοινοβουλευτική έκθεση. Ο λόγος για την αποτυχία αυτή δεν ήταν μόνο τεχνικός. Οι Σιίτες στο στρατό θα μπορούσαν να είναι πιστοί στον Μαλίκι, αλλά δεν τους αρέσει η ιδέα του θανάτου για την υπεράσπιση μιας πόλης κυρίως σουνιτικής. Όσο για τους Σουνίτες στο στρατό, ήταν τόσο απογοητευμένοι από την εντύπωση ότι ο Μαλίκι κυβερνούσε το Ιράκ για λογαριασμό του Ιράν, που δεν ήταν πρόθυμοι να αντισταθούν και να πολεμήσουν εναντίον των σουνιτών εισβολέων από το Ισλαμικό Κράτος. Στο τέλος, η αποτυχία να υπερασπιστούν τη Μοσούλη ήταν μια αποτυχία της ηγεσίας του Μαλίκι και του σχεδίου του για να κρατήσει το Ιράκ ενωμένο υπό σιιτικό έλεγχο.

Σίγουρα, ο Αμπάντι δεν τα έχει καταφέρει ακόμη καθόλου καλύτερα από τον Μαλίκι στην αντίσταση κατά των τζιχαντιστών. Τον Μάιο, υπό την πρωθυπουργία του Αμπάντι, το Ραμάντι έπεσε, το ίδιο εξευτελιστικά εύκολα όσο και η Μοσούλη το προηγούμενο έτος. Αλλά ο Αμπάντι φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο ενός διαφορετικού τρόπου αντιμετώπισης του προβλήματος από εκείνον που υιοθέτησε ο Μαλίκι. Η στρατηγική του φαίνεται να έχει δύο αιχμές, εκ των οποίων και οι δύο στηρίζονται στην αυξανόμενη συνεργασία ΗΠΑ-Ιράν.

Πρώτον, ο Αμπάντι στηρίζει την ανάπτυξη των εκπαιδευμένων στο Ιράκ και υπό σιιτική ηγεσία πολιτοφυλακών, που υποστηρίζονται από τις αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές εναντίον των ισλαμιστών. Η αλληλοκατανόηση Αμερικανών και Ιρανών είναι μια αργή διαδικασία, με δεδομένη την αμοιβαία δυσπιστία. Αλλά ο Αμπάντι φαίνεται να σκέφτεται, για κάποιο λόγο, ότι η πυρηνική συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν καθιστά πιο πιθανή τη συνεργασία. Τον Ιούνιο, ο Αμπάντι πήγε στο Ιράν για να παροτρύνει τον Ανώτατο Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ να συνεχίσει να στηρίζει τον αγώνα ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος - και πήγε επίσης στις συναντήσεις της G7 στην Αυστρία για να ασκήσει πιέσεις στον Μπαράκ Ομπάμα για περισσότερη υποστήριξη. Παρότρυνε τις ΗΠΑ να πράξουν περισσότερα για να εκπαιδεύσουν τις ιρακινές μονάδες στρατού και χαιρέτισε την ανάπτυξη των Αμερικανών συμβούλων, οι οποίοι θα μπορούσαν ακόμα και να συντονίσουν τις δυνάμεις υπό ιρανική ηγεσία.

Είναι αισιόδοξο να πιστεύει ότι οι αμερικανικές και ιρανικές προσπάθειες σε συνδυασμό θα νικήσουν πραγματικά το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς χερσαία στρατεύματα Σουνιτών Αράβων και ο Αμπάντι δεν έχει σαφή τρόπο για να δημιουργήσει μια τέτοια δύναμη. Αλλά ο Αμπάντι, σε αντίθεση με τον Μαλίκι, σχεδιάζει να αποφύγει να αναλάβει την ευθύνη αν ο αγώνας ενάντια στους τζιχαντιστές αποτύχει - γιατί προσπαθεί να δείξει στις δύο πλευρές, τις ΗΠΑ και το Ιράν, ότι ο ίδιος προσπαθεί να τους πείσει όλους να τον βοηθήσουν στον πόλεμο. Με άλλα λόγια, ο Αμπάντι, αντισταθμίζοντας τη συνεχιζόμενη αδυναμία του να νικήσει το Ισλαμικό Κράτος, στηρίζεται σε μια βαθύτερη ευθυγράμμιση των αμερικανο-ιρανικών συμφερόντων.

Ο Αμπάντι έχει και κάτι άλλο που έλειπε από τον Μαλίκι: μια εναλλακτική στρατηγική για το τι πρέπει να κάνει αν το Ισλαμικό Κράτος ήρθε για να παραμείνει σε μεσοπρόθεσμη βάση στο Ιράκ. Ο Αμπάντι δείχνει στους σιίτες του Ιράκ, όπως και στο Ιράν και στις ΗΠΑ, ότι μπορεί να κυβερνήσει ένα κομμάτι του Ιράκ που θα απομείνει, το οποίο θα αποκλείει αποτελεσματικά τις ελεγχόμενες από τους τζιχαντιστές σουνιτικές περιοχές και θα αναγνωρίζει την de facto αυτονομία του ιρακινού Κουρδιστάν.

Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του Αμπάντι τις τελευταίες εβδομάδες, κατά τις οποίες ανώτεροι σουνίτες πολιτικοί έχασαν τις θέσεις τους, δείχνουν πολλά. Η θέση του αντιπροέδρου, όπου υπήρχαν τρεις - συμπεριλαμβανομένου και του Μαλίκι – καταργήθηκε. Η κοινοβουλευτική έκθεση που αποδίδει ευθύνες για την πτώση της Μοσούλης κατονομάζει δύο ακόμα επιφανείς σουνίτες πολιτικούς, τον Σααντούν αλ-Ντουλάϊμι, αναπληρωτή υπουργό Άμυνας υπό τον Μαλίκι, και τον Αθεέλ αλ-Νουτζαΐφι, πρώην κυβερνήτη της επαρχίας Νινευή και αδελφό του Οσάμα αλ- Νουτζαΐφι, έναν από τους απολυμένους αντιπροέδρους.

Το μήνυμα είναι ότι ο Αμπάντι τελείωσε με την στρατηγική του Μαλίκι, που υιοθετήθηκε κάτω από την έντονη πίεση των ΗΠΑ, να ενσωματώνει Σουνίτες ηγέτες στην κεντρική ιρακινή κυβέρνηση. Αυτή η αλλαγή μπορεί να εξοργίσει τις ΗΠΑ, δεδομένου ότι είναι δύσκολο να δουν πώς αλλιώς θα εξευμενίσουν τους σουνίτες και θα τους κρατήσουν δεσμευμένους στο να διατηρήσουν ενωμένη την χώρα. Αλλά έχει νόημα εάν το Ιράκ έχει αναγνωριστεί ως διαιρεμένο ήδη από την παρουσία του Ισλαμικού Κράτους στις περιοχές της χώρας με σουνιτική πλειοψηφία.

Στο παρελθόν, ένας Ιρακινός πρωθυπουργός μπορεί να ανησυχούσε για το πώς οι ΗΠΑ θα αισθάνονταν για ένα κυριαρχούμενο από σιίτες κομμάτι του Ιράκ, το οποίο θα είναι κάτι σαν μία προσθήκη του Ιράν. Ο Αμπάντι πρέπει να υπολογίσει ότι, έχοντας κάνει τη δική του συμφωνία με το Ιράν, οι ΗΠΑ μπορούν να ζήσουν με αυτό το αποτέλεσμα ως το λιγότερο κακό αποτέλεσμα – επειδή απειλούνται λιγότερο από το Ιράν μετά την πυρηνική συμφωνία.

Οι ΗΠΑ θα ήθελαν να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος, και υποθέτουμε ότι το ίδιο θα ήθελε και το Ιράν. Η μεγάλη αλλαγή, ωστόσο, είναι ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να είναι τόσο δεσμευμένες σε ένα πολυ-θρησκευτικό, ενωμένο Ιράκ ως αντιστάθμισμα έναντι του Ιράν. Αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας περιφερειακής αλλαγής - που επέφερε η πυρηνική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν.

bloombergview.com

Διαβάστε περισσότερα