Τι Τουρκία θέλει ο Ερντογάν;

14:05 18/10/2016 - Πηγή: Antinews

Πολιτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι θέλει να αντλήσει από την αίσθηση του μεγαλείου του παρελθόντος για να δημιουργήσει μια Τουρκία που θα κυριαρχήσει στον κόσμο και ίσως να την φοβούνται και λίγο, σχολιάζει ο Luke Baker.

Αν κοιτάξεις στον ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, είναι αδύνατο να μην εντυπωσιαστείς από τη συστοιχία των ερυθρόλευκων σημαιών με το αστέρι και την ημισέληνο που κυματίζουν στα κτίρια, τα μνημεία, τις γέφυρες. Ο πατριωτισμός στην Τουρκία ήταν πάντα ισχυρός, αλλά στον απόηχο του αποτυχημένου πραξικοπήματος του Ιουλίου από μέλη των ενόπλων

δυνάμεων, ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει εκμεταλλευθεί ελεύθερα την λαϊκιστική, σημαιοστολισμένη θέρμη για να αναπλάσει το έθνος στην εικόνα του.

Τα ερωτήματα είναι, τι είδους Τουρκία θέλει ο Ερντογάν και ποια μέτρα θα λάβει αυτός ο ισχυρός και μερικές φορές απρόβλεπτος ηγέτης για να επιτύχει το όραμά του. Οι απαντήσεις θα μπορούσαν να έχουν εκτεταμένες συνέπειες για τον παγκόσμιο ρόλο που διαδραμάτισε το μέλος του ΝΑΤΟ με την μουσουλμανική πλειοψηφία, της οποίας η συνδρομή θεωρείται στη Δύση ως ζωτικής σημασίας στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους και στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικής κρίσης.

Σε ένα επίπεδο, λένε διπλωμάτες και αναλυτές, ο Ερντογάν έχει κάνει τους στόχους του απολύτως σαφείς. Στους τρεις μήνες μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, οι αρχές έχουν εκδιώξει 100.000 δημόσιους υπαλλήλους, δικαστές, καθηγητές, στρατιωτικούς και αστυνομικούς - εκκαθαρίζοντας μερικούς από τους πιο καταξιωμένους πυλώνες της κοινωνίας. Οποιοσδήποτε με ύποπτες διασυνδέσεις με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον κληρικό που ζει στις ΗΠΑ τον οποίο ο Ερντογάν κατηγορεί ότι έστησε το πραξικόπημα, είναι ένας πιθανός στόχος. Ο Γκιουλέν έχει αρνηθεί ότι συνωμοτεί ενάντια στο κράτος και ότι έχει οποιαδήποτε συμμετοχή στο πραξικόπημα.

Πάνω από 30.000 άτομα έχουν συλληφθεί. Το 5 τοις εκατό του συνόλου της αστυνομικής δύναμης έχει καθαιρεθεί. Ολόκληρες υπηρεσίες υπουργείων έχουν κλείσει. Μερικοί δυτικοί σύμμαχοι φοβούνται τον υφέρποντα αυταρχισμό και τη στροφή προς ένα πολιτικό μοντέλο χτισμένο γύρω από έναν ισχυρό ηγέτη και ένα κυρίαρχο ενιαίο κόμμα χωρίς όμως να υπάρχουν οι έλεγχοι και οι ισορροπίες στην Τουρκία, της οποίας το μέγεθος, η στρατιωτική δύναμη και η θέση ανάμεσα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία της δίνουν σημαντική στρατηγική επιρροή.

"Θέλει μια Τουρκία όπου θα είναι ο αδιαφιλονίκητος, αδιαμφισβήτητος αρχηγός που θα λαμβάνει αποφάσεις χωρίς τους περιορισμούς ενός κανονικού δημοκρατικού συστήματος", δήλωσε ο Τζέιμς Τζέφρι, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Άγκυρα και ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον. "Δεν θα ανατρέψει το σύνταγμα και δεν θα απαλλαγεί από τη δημοκρατία, αλλά θέλει να καταστήσει την αντιπολίτευση ανίκανη να τον αμφισβητήσει και να ασκήσει σαφή εξουσία πάνω του" σχολιάζει. Αντίθετα, πιστοί υποστηρικτές του Ερντογάν τον θεωρούν ως υπερασπιστή των ευσεβών μαζών, που σφυρηλατεί ένα υπερήφανο και ανεξάρτητο έθνος, στο οποίο δεν θα υπαγορεύουν τι να κάνει οι εξωτερικές δυνάμεις.

Ο πρόεδρος και οι βοηθοί του ανατριχιάζουν στον χαρακτηρισμό "δικτατορικός". Τονίζουν τις συνεχείς εκλογικές του νίκες, πρώτα ως αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος ΑΚ και στη συνέχεια ως ο πρώτος πρόεδρος της Τουρκίας εκλεγμένος από το λαό, το 2014.

Οθωμανική περηφάνια

Αλλά οι φιλοδοξίες του Ερντογάν πιθανόν να πηγαίνουν πέρα από την εκ νέου ανάληψη του ελέγχου και την προβολή της αρχής. Ενώ ο 62χρονος ηγέτης μπορεί να μην έχει καμία επιθυμία να αναδημιουργήσει την Οθωμανική αυτοκρατορία, πολιτικοί αναλυτές και διπλωμάτες λένε ότι θέλει να αντλήσει από αυτή την αίσθηση του μεγαλείου για να δημιουργήσει μια Τουρκία που θα κυριαρχήσει στον κόσμο, θα είναι σεβαστή και ίσως να την φοβούνται και λίγο οι γείτονες και οι εταίροι. Στις ομιλίες και στα σχόλια πριν και μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ερντογάν έχει αναφερθεί συχνά στην οθωμανική περίοδο, όταν οι πρόγονοί του δημιούργησαν μια επικράτεια που εκτεινόταν από τη νοτιοανατολική Ευρώπη μέχρι τον Καύκασο, τη Βόρεια Αφρική και το Ιράκ.

Συχνά θρηνεί για τις παραχωρήσεις που έκαναν οι Τούρκοι ηγέτες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που δημιούργησε τη σύγχρονη Τουρκία το 1923, σαν να λέει ότι μόνο αυτός μπορεί να αποκαταστήσει το ένδοξο παρελθόν του έθνους. "Αυτό που βλέπουμε στην Τουρκία συνδέεται με μια σχεδόν συνεχή επιθυμία να διεκδικήσει την κληρονομιά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία ήταν φυσικά μία πολύγλωσση, πολυεθνική οντότητα", δήλωσε ο Μπουλέντ Αλιρίζα, διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον.

"Σε σχεδόν κάθε μία από τις ομιλίες του Ερντογάν υπάρχουν αυτά τα θέματα: μπορείτε να είστε περήφανοι που είστε Τούρκοι, περήφανοι που είστε μουσουλμάνοι, έχουμε επιρροή στην περιοχή μας και πολύ πιο πέρα. Η έκφραση 'Μεγάλη Τουρκία' χρησιμοποιείται σχεδόν όλη την ώρα".

Τον Αύγουστο, με σημαντικό συμβολισμό και φανφάρες, ο Ερντογάν εγκαινίασε μια νέα γέφυρα πάνω από τον Βόσπορο μεταξύ της Ευρώπης και της Ασίας. Η έκταση, η τρίτη πάνω από το στενό, πήρε το όνομά της από έναν Οθωμανό ηγεμόνα του 16ου αιώνα, τον Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ. "Να είστε περήφανοι για τη δύναμή σας, την Τουρκία" ανακοίνωναν διαφημίσεις στην τηλεόραση.

Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το Σεπτέμβριο, η πιο υψηλού προφίλ ομιλία του Ερντογάν στο εξωτερικό μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, επεκτάθηκε σε δύο από τα αγαπημένα του θέματα: το πώς η Τουρκία βοηθά τους καταπιεσμένους και χρησιμεύει ως πρότυπο στον μουσουλμανικό κόσμο, και πώς η δύναμη στα Ηνωμένα Έθνη είναι περιορισμένη σε πολύ λίγα κράτη. "Ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από πέντε (χώρες)", είπε, αναφερόμενος στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ". "Ένα Συμβούλιο Ασφαλείας που δεν αντιπροσωπεύει ολόκληρο τον κόσμο δεν μπορεί να χρησιμεύσει για την αποκατάσταση της ειρήνης και της δικαιοσύνης σε όλο τον κόσμο".

"Κρίσιμη καμπή"

Αφότου ανήλθε στην εξουσία το 2003, πρώτα ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος, ο Ερντογάν έχει επιβλέψει μια περίοδο ταχείας οικονομικής ανάπτυξης και την αύξηση της περιφερειακής επιρροής. Ενώ μπορεί να μην έχει εδαφικές φιλοδοξίες, η Τουρκία έχει στρατεύματα στο βόρειο τμήμα της Συρίας, εκπαιδεύει πολιτοφυλακές στο Ιράκ - με την αυξανόμενη ανησυχία της κυβέρνησης στη Βαγδάτη - και ελπίζει να μετατραπεί σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο, ένα σταυροδρόμι μεταξύ της Ρωσίας, του Ιράν και της Ανατολικής Μεσογείου.

"Προσπαθεί να ασκήσει επιρροή στην περιοχή λόγω της μεγάλης και ισχυρής οικονομίας της Τουρκίας και το αίτημά του να είναι μια ισλαμική εξουσία", δήλωσε ο Τζέφρεϊ. "Υπάρχει ένα κομμάτι της που πηγαίνει πίσω στην οθωμανική εποχή και στην τουρκική κυριαρχία της περιοχής - που θέλει μια πιο ισλαμική εναλλακτική λύση για τη Δύση".

Φαίνεται μια δημοφιλής φόρμουλα. Μια δημοσκόπηση στα τέλη Ιουλίου, δύο εβδομάδες μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, έδειξε ότι τα δύο τρίτα εγκρίνουν τον Ερντογάν, από τον πληθυσμό των 78 εκατομμυρίων της Τουρκίας -τα υψηλότερα ποσοστά από ποτέ.

Ωστόσο, στην προσπάθεια να αποκτήσει η Τουρκία περισσότερη αυτοπεποίθηση και ίσως να την φοβούνται περισσότερο, ο Ερντογάν προσπαθεί κατά καιρούς ισορροπήσει σε μια λεπτή γραμμή, προκαλώντας ένταση στις σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ευρύτερη Δύση, οι οποίοι είναι δύσπιστοι όσον αφορά αυτό που θεωρούν υφέρποντα αυταρχισμό. Η οικονομία των 720 δις δολ. της Τουρκίας τροφοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο και τις επενδύσεις με την Ευρώπη. Η εργάσιμη εβδομάδα της διαρκεί από Δευτέρα έως Παρασκευή για να ευθυγραμμιστεί με τις επιχειρήσεις στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, και όχι με τον υπόλοιπο μουσουλμανικό κόσμο. Στη θεωρία, η Τουρκία εξακολουθεί να σχεδιάζει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι ένας κεντρικός παίκτης στο ΝΑΤΟ.

Ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της χώρας έχει μειωθεί, σε περίπου 3 τοις εκατό από το 5 τοις εκατό, και υπάρχει ανάγκη για μια νέα ώθηση που θα μειώσει την ανεργία στον νεότερο πληθυσμό. Αυτό απαιτεί να παραμείνει ανοικτός προς τη Δύση. ο Αντριου Νταφ, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος ήταν αντιπρόεδρος της μικτής κοινοβουλευτικής επιτροπής Τουρκίας-ΕΕ, θεωρεί τον Ερντογάν "εντελώς άστατο" σχετικά με την Ευρώπη, ο οποίος επικεντρώνεται προς το παρόν στην αξιοποίηση του Ισλάμ και του εθνικισμού. "Φοβάμαι ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν" δήλωσε ο Νταφ, ο οποίος έχει κατηγορηθεί από τις τουρκικές αρχές ότι είναι "γκιουλενιστής", μια κατηγορία που απορρίπτει γελώντας. "Είμαι σίγουρος ότι στόχος του Ερντογάν είναι να παραμείνει στην εξουσία τουλάχιστον μέχρι το 2023, στα εκατό χρόνια από την ίδρυση της δημοκρατίας". Ο

Νταφ δεν θεωρεί ότι ο Ερντογάν θα παραμείνει προσκολλημένος στην Ανατολή. Αλλά προς το παρόν, η Ευρώπη, το ΝΑΤΟ και η Δύση έχουν έναν "δύσκολο" εταίρο.

"Από την ιστορική άποψη, είναι συναρπαστικό, επειδή η Τουρκία είναι πραγματικά σταθερή", είπε ο Αλιρίζα. "Είτε θα συνεχίσει να κοιτάζει προς το παρελθόν του έθνους-κράτους και το άνοιγμά της προς τη Δύση, είτε προσδοκώντας ένα λαμπρό μέλλον στο οποίο η Τουρκία θα πλησιάσει περισσότερο στους 'αδελφούς' της στην Ανατολή. Είναι σε μια κρίσιμη καμπή".

reuters.com

Διαβάστε περισσότερα