Flash – By night: Το Χαμόγελο Της Τζοκόντας – Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί

00:03 18/4/2020 - Πηγή: Flash.gr

Flash – By night:  Θέλοντας να συνεισφέρουμε στο ξημέρωμα του Μεγάλου Σαββάτου, επιλέγουμε ως κεντρικό μεταμεσονύχτιο θέμα «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Μάνου Χατζηδάκι, ένα από τα πιο μυθικά έργα της μουσικής κληρονομιάς που μας άφησε. ”

Μετά την κυκλοφορία του συγκεκριμένου μουσικού έργου, ο συνθέτης αφηγήθηκε την πηγή της έμπνευσή του:
“Σε μια παρέλαση στη Νέα Υόρκη, με μουσικές, με χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν

μια Κυριακή απόγευμα το φθινόπωρο του 1963 όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ότι συνέβαινε γύρω της χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη, έρημη μες στο άγνωστο πλήθος, που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνιγεί μες στη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στ’ αγέρι που άρχισε να φυσά.

Ο συνθέτης, στη Νέα Υόρκη

Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε, κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντάς την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν’ αποφασίσω, την έχασα από τα μάτια μου.
Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια μου για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά.
Χωρίς να καταλάβω, είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζιόλλι και στη βιτρίνα του, απέναντί μου ακριβώς, βρισκόταν ένα βιβλίο για τον Ντα Βίντσι με την Τζοκόντα στο εξώφυλλο του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγεθυμένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.

Παρτιτούρα του συνθέτη από άλλο του μουσικό έργο

Δεν ξέρω γιατί όλ’ αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ’ ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου. Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ’ ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων. Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες στην μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί.”

Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Δημήτρη Τσουβαρά
Η ακαταμάχητη έλξη που εκπέμπει ο Μάνος Χατζιδάκις, ένα από τα φωτεινότερα σύμβολα του νεότερου ελληνικού πολιτισμού, δε θα φθίνει όσα χρόνια και αν περάσουν. Όσο και αν η απουσία του λόγου του – που έδινε ανάσες στο «νέφος» των εποχών – γίνεται πολλές φορές εμφανής, όσα εξέφρασε με παρρησία παραμένουν ασφαλής δρόμος. Διότι ο Μάνος Χατζιδάκις δεν είναι μόνο ένας σπουδαίος μουσουργός, αλλά ένας πραγματικά διανοούμενος, από τους ελάχιστους στο μουσικό τομέα.

Δίχως να αγνοεί τον κοινωνικοπολιτικό χώρο ούτε τον εαυτό του, ο προπάτορας του ελληνικού «νέου κύματος» αντιμετώπιζε τη μουσική ως «ερωτική πράξη», χωρίς να αφήνει κατευθυντήριες γραμμές να επιβληθούν, χωρίς να τη μετατρέπει σε βιομηχανικό προϊόν. Η μόνη εξάρτηση πήγαζε από το «είναι» του. Η παρακαταθήκη του διαχρονικά κλασικού έργου του διαθέτει ανεξάλειπτη αξία.

Ένας από τους εμβληματικότερους κύκλους συνθέσεων του Μάνου Χατζιδάκι είναι αναντίρρητα «Το Χαμόγελο Της Τζοκόντας». Εκείνο το μειδίαμα, το πιο αινιγματικό στην ιστορία της τέχνης και της ανθρωπότητας, που «αγαλλίασε» μέσα από τις μελωδίες του Χατζιδάκι.

Ο προεξέχων μουσικοσυνθέτης άντλησε έμπνευση για την «Τζοκόντα» κατά τη διαμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, κοντά στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μέσα σε έναν εντελώς αντιφατικό και πιο φανταχτερό κόσμο σε σχέση με την Ελλάδα της «χρυσής» μεν εποχής στην τέχνη, αλλά σκυθρωπής δε στους υπόλοιπους τομείς, ο Μάνος Χατζιδάκις βρήκε την ισορροπία για να φέρει κοντά νότες και παραστάσεις με ιδιαίτερη ευαισθησία.

Οι δολοφόνοι

«Το Χαμόγελο Της Τζοκόντας» ηχογραφήθηκε στις Η.Π.Α. το 1965 με παραγωγό το θρυλικό Quincy Jones. Ο δίσκος κυκλοφόρησε στην τοπική αγορά με την ετικέτα της Fontana την ίδια χρονιά και αμέσως μετά στην ελληνική με το σήμα της Columbia / EMI. Κάθε σύνθεση του έργου «κρύβει» ένα διαφορετικό διήγημα πίσω από το πεντάγραμμο.

Όταν έρχονται τα σύννεφα

Ακόμα και το μικρό «μυστικό» του μυθικού άλμπουμ, το γεγονός ότι το ορχηστρικό θέμα από την ταινία «Μανταλένα» απέκτησε νέο φόντο ως «Η Παρθένα Της Γειτονιάς Μου», καταδεικνύει στο έπακρο τη νοοτροπία του Μάνου Χατζιδάκι και ένα επιπλέον σημείο: Ότι οι ταμπέλες τοποθετούνται μόνο από εμάς.

Βροχή

Εξάλλου, ο Μάνος Χατζιδάκις είναι το άτομο που ασχολήθηκε θερμά με τη ρεμπέτικη μουσική, την έφερε ξανά στο προσκήνιο και της έδωσε νέα διάσταση μέσα από την προσωπική εργογραφία του.

Ο χορός με τη σκιά μου

Όταν συμπληρώθηκαν 60 έτη από την πρώτη κυκλοφορία της «Τζοκόντα», ενός κύκλου συνθέσεων με διαχρονικά ανεξάντλητη επιρροή και γοητεία, και 90 χρόνια από τη γέννηση του Μάνου Χατζιδάκι, κυκλοφόρησε μίας συλλεκτικής έκδοσης CD με τα αυθεντικά master των ηχογραφήσεων, τα οποία απεστάλησαν από την Αμερική στην Ελλάδα ειδικά για το σκοπό αυτό. Στο ίδιο πακέτο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά μία ανέκδοτη σειρά ηχογραφήσεων με το Μάνο Χατζιδάκι να παίζει στο πιάνο τα θέματα του άλμπουμ. Στο πλαίσιο αυτό η Minos EMI επανέκδοσε τον δίσκο σε βινύλιο. (Πηγή: www.hit-channel.com)