Στο Μουσείο Φαμπερζέ τα δύο πασχαλινά αυγά που δεν παρέδωσε ποτέ ο τσάρος

15:01 15/4/2023 - Πηγή: NewsIt

Το «Αυγό Σημύδας και το – ημιτελές – «Αυγό του αστερισμού του γιου του τσάρου» τα οποία είχε παραγγείλει ο τσάρος Νικόλαος Β΄, δεν πρόλαβε να τα δωρίσει σε στενούς συγγενείς του το Πάσχα του 1917 λόγω της Φεβρουαριανής Επανάστασης. Τα δύο τελευταία αυτοκρατορικά πασχαλινά αυγά Φαμπερζέ εκτίθενται στο Μουσείο Φαμπερζέ στο Μπάντεν-Μπάντεν της Γερμανίας. 

Το μουσείο αυτό είναι το πρώτο και μοναδικό στον κόσμο το οποίο είναι αφιερωμένο

στο συνολικό έργο του πασίγνωστου Ρώσου χρυσοχόου και κοσμηματοποιού της τσαρικής Αυλής Καρλ Πέτερ Φαμπερζέ. Στα 1.500 και πλέον εκθέματά του συμπεριλαμβάνονται ένα φωτογραφικό αρχείο προσωπικών πρωτότυπων εγγράφων του, κοσμήματα, υψηλής ποιότητας καθημερινά αντικείμενα και φυσικά αυτοκρατορικά πασχαλινά αυγά. Το μουσείο εγκαινίασε το 2009, ο Ρώσος συλλέκτης έργων τέχνης Αλεξάντερ Νικολάγιεβιτς Ιβανόφ, στον οποίο και ανήκουν.

Το «Αυγό Σημίδας»

Ο τσάρος Νικόλαος Β΄ είχε παραγγείλει στον – γαλλικής καταγωγής – Φαμπερζέ το «Αυγό Σημίδας» για να το δωρίσει στην μητέρα του το Πάσχα του 2017. Λόγω της αναγκαστικής παραίτησής του τον Μάρτιο του ΄17 και του επιβληθέντος περιορισμού στο Παλάτι του Αλεξάνδρου της Αγίας Πετρούπολης, δεν κατέστη όμως δυνατόν. Οι επαναστάτες απέρριψαν το αίτημα του Φαμπερζέ να του επιτραπεί να παραδώσει το «απλό πασχαλινό αυγό, φτιαγμένο χωρίς ιδιαίτερη πολυτέλεια στον κύριο Νικολάι Αλεξάντροβιτς Ρομανόφ», όπως έγραφε.

Για την κατασκευή του εν λόγω αυτοκρατορικού αυγού, είχαν χρησιμοποιηθεί …ευτελή υλικά όπως η φημισμένη σημύδα Καρελίας και για την διακόσμησή του, χρυσάφι και σμαράγδια. Η χρυσή βάση στην οποία στηρίζεται, είναι διακοσμημένη με διαμάντια, όπως και το κλειδί με το οποίο ανοίγει. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες αμφισβήτησαν την αυθεντικότητά του όταν ο Ιβανόφ το απέκτησε στη Γαλλία το 1995, δεδομένου ότι δεν ήταν καταχωρισμένο στον κατάλογο των αυγών τον οποίο τηρούσε ο Φαμπερζέ και η ύπαρξή του ήταν άγνωστη μέχρι τότε. Ωστόσο ο Ρώσος αγοραστής, ανακάλυψε έγγραφα στα κρατικά αρχεία της χώρας του, με τα οποία αποδείχθηκε τελικά η αυθεντικότητά του.

Το «Αυγό του αστερισμού του γιου του τσάρου»

Το ημιτελές «Αυγό του αστερισμού του γιου του τσάρου», είναι το τελευταίο από τα αυτοκρατορικά αυγά και προοριζόταν από τον Νικόλαο Β΄ για πασχαλινό δώρο στην σύζυγό του, την τσαρίνα Αλεξάνδρα Φιοντόροβνα. Το εργαστήριο του Φαμπερζέ δεν πρόλαβε όμως να το ολοκληρώσει, λόγω της επανάστασης. Το ύψους 18 εκατοστών αυγό από μπλε γυαλί κοβαλτίου, στηρίζεται σε ψηλή βάση από ορεία κρύσταλλο (σ.σ η ορεία κρύσταλλος είναι διάφανη μορφή χαλαζία). Γύρω του είναι τοποθετημένο ένα περιστρεφόμενο ρολόι τύπου Λουδοβίκου XVI. Πάνω στον γυάλινο σκούρο μπλε θόλο του απεικονίζονται με διαμάντια οι αστερισμοί της ημέρας γέννησης του διαδόχου του τσάρου, του Αλεξέι Νικολάγιεβιτς Ρομανόφ. Ιδιαίτερα τονίζεται βέβαια ο Λέων, ο αστερισμός στον οποίο ανήκε ο τσάρεβιτς. Λείπουν οι άγγελοι πάνω σε σύννεφα που θα στήριζαν την σφαίρα, κάτι το οποίο προκύπτει από σχέδιο με ημερομηνία 1917 υπογεγραμμένο από τον ίδιο τον Φαμπερζέ. Το αυγό αυτό θεωρήθηκε εξαρχής αυθεντικό, αφού περιλαμβάνεται και στην απογραφή του Ορυκτολογικού Μουσείου της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών της Μόσχας. Συγκεκριμένα αναφέρει «μια μπλε γυάλινη σφαίρα με κρυσταλλική βάση. Έργο του Fabergé». Το αυγό αυτό δεν αποκτήθηκε φυσικά ποτέ από την οικογένεια του τσάρου και εκτίθεται, όπως και το προηγούμενο, στο Μουσείο Φαμπερζέ του Baden-Baden. Είναι πλήρως κατασκευασμένο με βάση από το ορυκτό νεφρίτη και συμπληρωμένο σύμφωνα με το σχέδιο του Φαμπερζέ. «Φυσικά έχουμε το πραγματικό αυγό. Μόνο τμήματα του εσωτερικού φωτισμού που σχεδίασε ο Φαμπερζέ εκτίθενται στη Μόσχα», τόνιζε το Μουσείο στην «Βadische Zeitung».

Τα πασχαλινά αυγά Φαμπερζέ

Συνολικά, ο Φαμπερζέ κατασκεύασε πενήντα τέτοια πασχαλινά – και επίσης όχι λιγότερο ακριβά – «μη αυτοκρατορικά» αυγά για τους πλούσιους Ρώσους. Κάθε μέρα, μεταξύ τέσσερις και πέντε το απόγευμα, μπορούσε κανείς να δει την αριστοκρατία της Αγίας Πετρούπολης να παρελαύνει από το κοσμηματοπωλείο του. Παγκόσμια φήμη απέκτησε όμως στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού του 1900. Ο τσάρος δώρισε μάλιστα στον Κάιζερ Γουλιέλμο Β’ ένα μικροσκοπικό κανόνι με χρυσή διακόσμηση. Ο βασιλιάς της Μ. Βρετανίας Εδουάρδος Ζ΄ φημολογείται ότι αρνήθηκε ένα ακριβό δώρο, λέγοντας: «Πηγαίνετε στο Φαμπερζέ, έχουν έναν αναπτήρα πούρων σε σχήμα ιπποπόταμου από νεφρίτη. Αν θέλετε να μου δωρίσετε κάτι, δωρίστε μου αυτό». Από το μοναδικό υποκατάστημα Φαμπερζέ στο εξωτερικό, στο Λονδίνο, η σύζυγός του περνούσε μάλιστα προσωπικά. Μεταξύ των πελατών του Φαμπερζέ ήταν Αμερικανοί εκατομμυριούχοι, Ινδοί Μαχαραγιάδες και ο Βασιλιάς του Σιάμ. Μετά το 1920 τα έργα του διασκορπίστηκαν σε όλον τον κόσμο. Ορισμένα πουλήθηκαν μάλιστα σε εξευτελιστικές τιμές από αδαείς επαναστάτες σε εμπόρους τέχνης της Δύσης. Έτσι, τα πολύτιμα αυτά αυγά περιήλθαν αργότερα στην κατοχή βασιλιάδων, διαφόρων μουσείων και ιδιωτών συλλεκτών.

Έχουν όμως κυκλοφορήσει και πλαστά έργα του Φαμπερζέ, οπότε είναι εύλογο να υπάρχουν αμφιβολίες για την γνησιότητά τους. Ενώ τα «αυτοκρατορικά» αυγά Φαμπερζέ είναι υπεράνω πάσης υποψίας επειδή είναι καταχωρισμένα στον κατάλογό του, οι αμφιβολίες για άλλα, φερόμενα ως δικά του, είναι δικαιολογημένες. Για παράδειγμα, ο Αναστάς Μικογιάν, Λαϊκός Επίτροπος του Σοβιετικού Εξωτερικού Εμπορίου, είχε πουλήσει τα πρωτότυπα εργαλεία από το εργαστήριό του Φαμπερζέ στους Άρμαντ και Βίκτορ Χάμερ. Τα δύο αδέλφια ξεκίνησαν μια παραγωγή αυγών «Fabergé», που δύσκολα θα μπορούσε να διαπιστωθεί ότι δεν έιναι γνήσια, αφού σφραγίστηκαν με τις πρωτότυπες σφραγίδες τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι αρχιτεχνίτες του Φαμπερζέ. Στους μεν Χάμερ κατέληξε το 10% της αξίας πώλησης, ενώ τα υπόλοιπα τα εισέπραξε ο Μικογιάν, σύμφωνα με την εφημερίδα «Die Welt». Στην Γαλλία, τα αυγά αυτά ονομάστηκαν «Fauxbergé», δηλαδή ψεύτικα (faux = ψεύτικα), κυκλοφόρησαν όμως στην αγορά τέχνης μαζί με αληθινά.

Λόγω της επανάστασης, ο Φαμπερζέ κατέφυγε στην Ελβετία. Η καταστροφή του τον καταρράκωσε. Πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 1920 κοντά στη Λωζάνη. Η παράδοση μπορεί να διακόπηκε βίαια, συνεχίστηκε όμως κατά μια έννοια μεταξύ 1989 και 2009 στην Γερμανία. Ο οίκος κοσμημάτων κοσμημάτων «Βίκτορ Μάιερ» της πόλης Πφόρτσχαϊμ, απέκτησε το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης της επωνυμίας «Φαμπερζέ». Το 1996, τα κοσμήματά του παρουσιάστηκαν μαζί με τα έργα του Φαμπερζέ στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. «Μια επιστροφή στην Ρωσία» ήταν ο τίτλος έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα το 2001, με περίπου τριάντα κοσμήματα σχεδιασμένα από τον οίκο Βίκτορ Μάγιερ.

Με πληροφορίες και φωτογραφίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

To άρθρο Στο Μουσείο Φαμπερζέ τα δύο πασχαλινά αυγά που δεν παρέδωσε ποτέ ο τσάρος δημοσιεύτηκε στο NewsIT .