Μάχη για το «άγιο δισκοπότηρο των ναυαγίων»

01:11 27/5/2018 - Πηγή: Protagon

Πυρήνας της ιδιότυπης διαμάχης που έχει ξεσπάσει ανάμεσα σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής και σε έναν διεθνή οργανισμό είναι ένας παλιός χάρτης. Ο άνθρωπος που τον κρατάει στα χέρια του ενδιαφέρεται αποκλειστικά για ένα συγκεκριμένο σημείο ανοιχτά των ακτών της πόλης Καρταχένα (Καρθαγένη) της Κολομβίας. Γιατί εκεί, εκατοντάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας κείτεται το θρυλικό ισπανικό γαλεόνι «Σαν Χοσέ» (San Jose), το «άγιο δισκοπότηρο των ναυαγίων» όλου του κόσμου, όπως υποστηρίζουν πολλοί.

Σήμερα,

ο χάρτης αυτός ανήκει στον Χουάν Μανουέλ Σάντος, πρόεδρο της Κολομβίας, ο οποίος τον έλαβε ως δώρο πριν από μία τριετία από έναν κουβανό ιστορικό. Αλλά φαίνεται πως ο Σάντος, παρά το Νομπέλ Ειρήνης με το οποίο τιμήθηκε το 2016 για την επίτευξη της ιστορικής ειρηνευτικής συμφωνίας (μετά μισόν και πλέον αιώνα και ύστερα από 200.000 νεκρούς) με τις Επαναστατικές Ενοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC), έχει εμπλέξει τη χώρα του σε μια αντιπαράθεση με την UNESCO. Το μήλον της έριδος είναι αυτό το θρυλικό σκαρί που εντοπίστηκε πριν από μία τριετία, 307 χρόνια μετά τη βύθισή του.

Ο ειρηνοποιός πρόεδρος της Κολομβίας επιθυμεί διακαώς να φέρει στο φως το ισπανικό γαλεόνι που βυθίστηκε το 1708 από τα κανόνια του άγγλου ναυάρχου Τσαρλς Γουέιτζερ. Οχι μόνο γιατί θα εμπλουτίσει σημαντικά την εθνική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της Κολομβίας, αλλά και γιατί πιστεύεται ότι η γαλέρα μετέφερε έναν πραγματικά αμύθητο θησαυρό που είχε συγκεντρωθεί από τις αποικίες της Νότιας Αμερικής για να σταλεί στην Ισπανία και να ενισχύσει τον βασιλιά Φίλιππο Ε’ στον πόλεμο εναντίον των Αγγλων. Οσον αφορά την αξία του, αρκετοί είναι εκείνοι που μιλούν ακόμα και για περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια ευρώ – κάποιοι την εκτινάσσουν στα 13 δισ.

Αλλά την ώρα που ο Σάντος κάνει λόγο για «εθνική κληρονομιά» και διεκδικεί εξ ολοκλήρου το ναυάγιο μαζί, φυσικά, με το πολύτιμο φορτίο του, επεμβαίνει η UNESCO, υποστηρίζοντας πως το «Σαν Χοσέ» ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και αποτελεί κομμάτι του παγκόσμιου πολιτισμού.

Το REMUS 6000, ένα ρομποτικό υποβρύχιο, βοήθησε να βρεθεί το ναυάγιο το 2015

Η Κολομβία επικαλείται έναν νόμο του 2013 που επιτρέπει την αξιοποίηση του θησαυρού κατά το δοκούν και με γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Σύμφωνα με την UNESCO, όμως, ο εν λόγω νόμος παραβαίνει τις διατάξεις της Συνθήκης περί της υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς που τέθηκε σε ισχύ το 2009. «Δεν δεχόμαστε περιορισμούς αναφορικά με ζητήματα που αμφισβητούν την εθνική κυριαρχία και την ελευθερία κινήσεων στη διαχείριση των εθνικών πόρων μας. Αλλωστε εμείς δεν υπογράψαμε τη συνθήκη» απαντά η Κολομβία διά στόματος Ερνέστο Μοντενέγκρο, ενός από τους υπεύθυνους της επιχείρησης ανέλκυσης του «Σαν Χοσέ».

Οι αιτιάσεις της UNESCO -αναφέρει η Corriere della Sera– βασίζονται στο γεγονός ότι στην εταιρεία που αναμένεται πως θα καλύψει το υψηλό κόστος της όλης επιχείρησης, συμμετέχουν γνωστοί κυνηγοί θησαυρών, αποκλειστικός σκοπός των οποίων είναι ο πλουτισμός. Σύμφωνα με τον Αουρόν Τάρε, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της UNESCO για ζητήματα υποβρύχιας πολιτιστικής κληρονομιάς, «η διασπάθιση της συλλογής των αντικειμένων που θα εντοπιστούν και, το χειρότερο, η χρηματοδότηση των ερευνών μέσω της πώλησής τους, καταστρέφουν τα πιο πολύτιμα ίχνη του παρελθόντος που έχουν να μας προσφέρουν τα νερά της Κολομβίας».

Ο Σάντος, όμως, δεν κάνει βήμα πίσω. Το συμβόλαιο είναι ήδη έτοιμο, έχουν κλείσει οι συμφωνίες με τις ιδιωτικές εταιρείες που θα συμβάλουν στη χρηματοδότηση, ενώ έχει εκτιμηθεί και το ύψος της επένδυσης. Πέρα από την αποστολή και την επιχείρηση ανέλκυσης του ναυαγίου, μέρος των χρημάτων θα δαπανηθεί για την ανέγερση ενός εργαστηρίου για την εξέταση και την αποκατάσταση των ευρημάτων και ενός μουσείου στην πόλη της Καρταχένα.

Μάλιστα η απογραφή έχει ήδη ξεκινήσει χάρη σε μια σειρά από φωτογραφίες στις οποίες διακρίνονται κανόνια, αμφορείς, κατσαρόλες και κινεζικά πορσελάνινα σερβίτσια. «Ολα τα ευρήματα θα ταξινομηθούν και αφότου καθοριστεί τι αποτελεί και τι δεν αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά, θα αποφασιστεί τι θα πωληθεί και τι θα καταλήξει στα μουσεία» προσδιόρισε ο κολομβιανός αξιωματούχος.

Η αντιπαράθεση, ωστόσο, ανάμεσα στις δύο πλευρές αναμένεται πως θα συνεχιστεί. Αλλωστε το «Σαν Χοσέ» και το μυθικό του φορτίο τροφοδοτούν εδώ και δεκαετίες όχι μόνον διαμάχες, αλλά και όνειρα. Πάντως εάν ζούσε ακόμα ένας άλλος κολομβιανός νομπελίστας, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, η τύχη του θησαυρού του «Σαν Χοσέ» θα ήταν σίγουρα διαφορετική, αναφέρει η ιταλική εφημερίδα. Γιατί ο Φλορεντίνο Αρίσα, πρωταγωνιστής του «Ερωτα στα χρόνια της χολέρας», γράφει ένα γράμμα στην ερωμένη του Φερμίνα Δάσα μέσω της οποίας την πληροφορεί ότι αναζητεί έναν θησαυρό τον οποίο, μόλις τον βρει, θα της τον προσφέρει. Πρόκειται για τον θησαυρό του ισπανικού γαλεονιού που βυθίστηκε την 8η Ιουνίου του 1708.

Ελαιογραφία του Σάμιουελ Σκοτ που δείχνει το «Σαν Χοσέ» να καταστρέφεται από τα βρετανικά σκάφη (Φωτογραφία: Wikipedia)Το χρονικό της βύθισης του «Σαν Χοσέ» και ο εντοπισμός του από το υποβρύχιο Remus

Η ανακάλυψη της Αμερικής ωφέλησε τα μέγιστα την Ισπανία η οποία με τα πλούτη που σχεδόν μονοπωλιακά αποκόμιζε από τον Νέο Κόσμο που ανακάλυψε ο Χριστόφορος Κολόμβος διέθετε τον μεγαλύτερο και ισχυρότερο στρατό και ναυτικό στον κόσμο. Για περίπου ένα αιώνα η Ισπανία είχε κυριαρχήσει απόλυτα στην ευρωπαϊκή ήπειρο και με τον μοναδικό ισχυρό πόλο εκείνης της εποχής στην Ευρώπη, την Βρετανία, είχε φροντίσει να έχει σχέσεις ειρήνης μέσω γάμων ανάμεσα στα μέλη των βασιλικών οίκων των δύο χωρών.

Όμως όλα άλλαξαν όταν το 1558, στον θρόνο της Βρετανίας κάθισε η Ελισάβετ Α’ η οποία προστάτεψε και ενίσχυσε τον προτεσταντισμό ερχόμενη σε ευθεία σύγκρουση με την Ισπανία που προσπαθούσε να εγκαθιδρύσει σε όλη την Ευρώπη τον καθολικισμό. Η σύγκρουση έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις και η κόντρα Ισπανίας – Βρετανίας είχε πολλά επεισόδια η έκβαση των οποίων οδήγησε σε διαφόρων ειδών φαινόμενα (π.χ. εμφάνιση οργανωμένης πειρατείας) αλλά και πολιτικές εξελίξεις και μετασχηματισμούς στην Ευρώπη.

Στις αρχές του 18ου αιώνα η διαδικασία διαδοχής του ισπανικού θρόνου που ήταν πλέον πολύ αδύναμος είχε προκαλέσει διαμάχες ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις εκείνης της εποχής. Πρωταγωνιστές ήταν η Βρετανία, η Γαλλία και η Αυστρία οι οποίες ήθελαν να επιβάλουν η κάθε μια τον δικό τους διάδοχο στον ισπανικό θρόνο διαμοιράζοντας ταυτόχρονα προς όφελος τους τα εδάφη και τις κτήσεις που ήταν στην κατοχή των Ισπανών οι οποίοι όμως δεν ήθελαν να παραδώσουν αμαχητί όσα είχαν κερδίσει τους προηγούμενους αιώνες. Ετσι ξέσπασε τελικά ο λεγόμενος Πόλεμος της Ισπανικής Διαδοχής, ο οποίος έλαβε πανευρωπαϊκό χαρακτήρα.

Το 1708 σε μια φάση του πολέμου, βρετανικά πλοία ήρθαν αντιμέτωπα με ισπανικά ανάμεσα στα οποία ήταν και ένα γαλεόνι, το «Σαν Χοσέ». Τα γαλεόνια ήταν μεγάλου εκτοπίσματος και ανθεκτικής κατασκευής σκάφη, με ικανή χωρητικότητα και μεγάλη ιστιοφορία. Σχεδιάστηκαν με σκοπό να χρησιμοποιούνται κυρίως ως εμπορικά πλοία, διαθέτοντας παράλληλα και αμυντικές δυνατότητες για την αντιμετώπιση των θαλάσσιων απειλών της εποχής. Προοριζόταν για τη μεταφορά αγαθών (όπως μετάξι, μπαχαρικά, πορσελάνες) αλλά και πολύτιμων μετάλλων (χρυσός, ασήμι).

Ένα βίντεο για την ανακάλυψη του ναυαγίου:

Στις 8 Ιουνίου του 1708 το «Σαν Χοσέ» που διέθετε 62 κανόνια και είχε πλήρωμα 600 ατόμων αντιμετώπισε στα ανοικτά των αμερικανικών ακτών βρετανικά σκάφη αλλά τελικά η μάχη χάθηκε και το σκάφος βυθίστηκε. Οι πληροφορίες ανέφεραν πώς το σκάφος, όταν δέχτηκε την επίθεση, μετέφερε έναν από τους μεγαλύτερους θησαυρούς που είχαν τοποθετηθεί ποτέ στα αμπάρια ενός πλοίου. Το σκάφος εκτιμάται ότι μετέφερε χρυσό, ασήμι, σμαράγδια και άλλα πολύτιμα μέταλλα σημερινής αξίας περίπου 13 δισ. ευρώ! Είχε ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής από την Αμερική στην Ισπανία με σκοπό να ενισχυθούν με τον θησαυρό που κουβαλούσε τα ταμεία της χώρας και να συνεχιστεί η χρηματοδότηση του πολέμου. Πιστεύεται ότι το «Σαν Χοσέ» βυθίστηκε μαζί με τους θησαυρούς και σχεδόν ολόκληρο το πλήρωμα του.

Μυστικοπάθεια και δικαστήρια για τα δικαιώματα

Οπως είναι ευνόητο το «Σαν Χοσέ» ήταν το «ιερό δισκοπότηρο» για τους ερευνητές ναυαγίων. Το 2015 έγινε γνωστό ότι ερευνητική αποστολή στην οποία συμμετείχαν διεθνής ομάδα ειδικών, το Πολεμικό Ναυτικό της Κολομβίας και η αρχαιολογική υπηρεσία της Κολομβίας εντόπισαν το ναυάγιο. Αυτή ήταν και η μόνη πληροφορία που δόθηκε στην δημοσιότητα. Μέχρι σήμερα δεν γνωστοποιήθηκε οτιδήποτε για αυτή την ανακάλυψη, ούτε το πώς βρέθηκε, ούτε φυσικά το ακριβές σημείο που βρέθηκε, ούτε αν έγινε προσπάθεια προσέγγισης του ναυαγίου και τι αποτελέσματα είχε.

Σε δημοσίευμά της η εφημερίδα Daily Mail αναφέρει ότι το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος 600 μέτρων κοντά στα νησιά Ροζάριο και ο εντοπισμός του έγινε με το αυτόνομο υποβρύχιο Remus 6000. Το ρομπότ είχε βοηθήσει και στον εντοπισμό του Airbus 330 της πτήσης Air France 447 από την Βραζιλία στην Γαλλία που κατέπεσε στον Ατλαντικό ωκεανό το 2011. Οπως έγινε γνωστό, το υποβρύχιο ρομπότ που ανήκει στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole στις ΗΠΑ πλησίασε σε απόσταση μόλις 9 μέτρων το «Σαν Χοσέ» και τράβηξε φωτογραφίες οι οποίες βοήθησαν στην ταυτοποίηση του. Τρία χρόνια μετά την ανακάλυψη του ναυαγίου συνεχίζονται οι δικαστικές διαμάχες ανάμεσα στην Κολομβία και την αμερικανική εταιρεία έρευνας και ανέλκυσης SSA (Sea Search Armada) η οποία υποστηρίζει ότι είχε εντοπίσει το ναυάγιο από τις αρχές της δεκαετίες του 1980 και άρα έχει δικαιώματα σε αυτό. Αμερικανικό δικαστήριο έλαβε απόφαση υπέρ της κυβέρνησης της Κολομβίας αλλά το θέμα δεν έχει τελειώσει. Το ζητούμενο είναι βέβαια να ξεκινήσει η διαδικασία εξερεύνησης του ναυαγίου για να δούμε τι υπάρχει πλέον σε αυτό.

The post Μάχη για το «άγιο δισκοπότηρο των ναυαγίων» appeared first on Protagon.gr.