Προσφυγικό/ 140 εικόνες που συγκλόνισαν τον κόσμο

00:45 17/5/2016 - Πηγή: Protagon

Κοιτάζοντάς τις νιώθεις την αλμύρα της θάλασσας στο δέρμα. Οχι με τον τρόπο που έχεις συνηθίσει –της ανάτασης, του καλοκαιριού, της ξεγνοιασιάς. Στέκεσαι αμήχανος, ενοχικός, αποφασισμένος να ενεργοποιηθείς στο τέλος, απέναντι σε αυτές τις φωτογραφίες που αποκαλύπτουν το ταξίδι επιβίωσης των προσφύγων. Η ζωή και ο θάνατος σε ένα κάδρο, τη στιγμή που κλάσματα δευτερολέπτου χωρίζουν το ένα από το άλλο.

Σύρος πρόσφυγας κρατά στην αγκαλιά του τα δύο παιδιά του και προσπαθεί να αποβιβαστεί σε βόρεια ακτή της Λέσβου (Γιάννης Μπεχράκης)

Oι 140 φωτογραφίες παρουσιάζονται ως τις 29 Μαΐου

στην έκθεση «Το Ταξίδι. Μετακινούμενοι πληθυσμοί» στο κτίριο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. Χωρίζονται σε τρεις διαφορετικές θεματικές ενότητες, κάθε μία εκ των οποίων χαρακτηρίζεται από ένα κυρίαρχο συναίσθημα. Η πρώτη ενότητα με τον τίτλο «Είσοδος» (Λέσβος Κως, Σάμος, Χίος, Οινούσες) κυριαρχείται από τον φόβο. Αναλογιστείτε πώς πολλοί από τους πρόσφυγες δεν γνωρίζουν καν να κολυμπούν, βλέπουν για πρώτη φορά θάλασσα και οι αντιδράσεις τους είναι ακραίες.

Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο «Παραμονή» (κέντρα κράτησης, κέντρα προσωρινής φιλοξενίας, Πλατεία Βικτωρίας, καταυλισμοί) κυριαρχείται από τα αισθήματα αγωνίας και αναμονής. Και η τρίτη ενότητα, με τίτλο «Εξοδος» (Ειδομένη) κυριαρχείται από το συναίσθημα της ελευθερίας που ήδη μοιάζει να είναι τόσο κοντά.

Σύρος πρόσφυγας φιλά την κόρη του καθώς περπατά μέσα στην καταιγίδα προς τα σύνορα της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ, κοντά στο χωριό της Ειδομένης. 10 Σεπτεμβρίου, 2015. (Γιάννης Μπεχράκης)

Η αλήθεια είναι πως αυτή η έκθεση κυριαρχείται από τα συναισθήματα. Συναισθήματα που αποτυπώνονται χωρίς καμία προσπάθεια αλλά παρόλα αυτά με μεγαλειώδη τρόπο στις φωτογραφίες: ένα χέρι που απλώνεται για να σώσει και ένα άλλο για να σωθεί, μάτια που βυθίζονται σε ένα βαθύ σκοτάδι, στόματα που σχηματίζουν κραυγές, σώματα που προσπαθούν να σηκωθούν, να πατήσουν στη γη, σώματα που στριμώχνονται στη διαδικασία της ταυτοποίησης. Και είναι στις φωτογραφίες των οκτώ φωτορεπόρτερ σαν μέσω της ταυτοποίησης να χάνουν τελικά κάθε ίχνος προσωπικής ταυτότητας αυτοί οι κατατρεγμένοι ταξιδιώτες.

«Είδα αυτό το παιδί χωρίς τις αισθήσεις του στο έδαφος. Γύρω του εθελοντές γιατροί που προσπαθούσαν να το επαναφέρουν κάνοντάς του τεχνητές αναπνοές για περισσότερα από 25 λεπτά. Νομίζω είδα οχτώ παιδιά ενώ τα σκάφη έφταναν συνέχεια φέρνοντας ανθρώπους στο λιμάνι. Οι εθελοντές έβαζαν τα παιδιά δυο-δυο ή ακόμα και τρία μαζί, στο ίδιο ασθενοφόρο. Δεν μπορώ να υπολογίσω πόσα παιδιά ξεψύχησαν μπροστά μας εκείνο το απόγευμα. Το παιδί της φωτογραφίας δεν ξέρω αν τελικά επέζησε». Λέσβος, 2015. (Γιώργος Μουτάφης)

Δεν είναι εύκολη η θέαση της έκθεσης αυτής. Είναι σκληρή αλλά και καθηλωτική. Σε ξεβολεύει. Είναι μια σπρωξιά που σε κάνει να ξυπνήσεις από τον λήθαργο. Και αυτός είναι ένας από τους στόχους των διοργανωτών. Κυρίως της οργάνωσης «αλληλεγγύη-SolidarityNow» που υπό την προεδρία του Στέλιου Ζαβού και τη γενική διεύθυνση του Επαμεινώνδα Φαρμάκη έχουν συμβάλει καθοριστικά στην υποστήριξη των προσφύγων. Από τη φιλοξενία τους σε οικογένειες (700 πρόσφυγες έχουν ήδη μπει σε αυτό το πρόγραμμα) μέχρι την επεξεργασία τρόπων ενσωμάτωσής τους στην κοινωνία.

Σύρος πρόσφυγας κρατώντας ένα μωρό κολυμπά προς τη Λέσβο. 12 Σεπτεμβρίου, 2015. (Αλκης Κωνσταντινίδης)

Αλλωστε ο κ. Ζαβός με απόλυτο τρόπο δήλωσε πως «οι μεταναστευτικές ροές αποτελούν υπαρξιακή απειλή για τη δομή της Ευρώπης και τον κοινωνικό ιστό της Ελλάδας». Τόνισε πως είναι απαραίτητο να γίνει σωστή ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων, αφού «χωρίς την ένταξή τους στον κοινωνικό ιστό υπάρχει ο κίνδυνος της γκετοποίησής τους με αποτέλεσμα οι επόμενες γενιές να αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνική δομή. Οι φωτογραφίες μας βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα». Πρόσθεσε πως εφεξής η ιδιωτική πρωτοβουλία θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του Προσφυγικού.

Πρόσφυγες περιμένουν να καταγραφούν από την αστυνομία στο λιμάνι της Λέσβου. 6 Σεπτεμβρίου, 2015. (Αγγελος Τζωρτζίνης)

Οι φωτογράφοι που συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι: Γιάννης Μπεχράκης και Αλκης Κωνσταντινίδης (που πρόσφατα βραβεύθηκαν με το βραβείο Πούλιτζερ στην κατηγορία «Εκτακτη Επικαιρότητα»), Γιώργος Μουτάφης, Αγγελος Τζωρτζίνης, Enri Canaj, Μυρτώ Παπαδοπούλου, Ορέστης Σερέφογλου, Χλοη Κριθαρά-Devienne. Πολλοί εξ αυτών, συνοδεύουν τις φωτογραφίες με περιγραφές για τη στιγμή που τις τράβηξαν, αποκαλύπτοντας απίστευτες ανθρώπινες ιστορίες.

«Σε μια από τις τελευταίες βάρκες που έφτασαν στη στεριά υπήρχε ένα μικρό κορίτσι. Μόλις η βάρκα ακούμπησε την παραλία, ο κύριος έπιασε το κορίτσι μέσα από τη βάρκα και το έβγαλε προς τα έξω. Μετά από λίγη ώρα το ξύλινο πλοιάριο είχε αδειάσει με ασφάλεια. Όταν όλα είχαν ηρεμήσει, αναζήτησα τον ηλικιωμένο κύριο αλλά μάταια. Είχε φύγει». 23 Οκτωβρίου 2015. (Ορέστης Σεφέρογλου)

Σε μια φωτογραφία, μια γυναίκα με μαντήλα, κάθεται γαλήνια στην ακρογιαλιά και νομίζεις πως θαυμάζει το ηλιοβασίλεμα. Κι όμως, ο Γιάννης Μπεχράκης γράφει πως πλησιάζοντας συνειδητοποίησε πως αυτή η γυναίκα από την Παλαιστίνη που καθόταν σε μια ακτή στην Κω, ήταν τυφλή. «Είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος με τους τυφλούς» σημειώνει. Και πώς να μην είναι. Είναι οι μόνοι άνθρωποι στους οποίους δεν μπορεί να απευθυνθεί. Αυτός που αγαπά να λέει στο κοινό «είμαι τα μάτια σας» και στους κατατρεγμένους «είμαι η φωνή σας». Για να προσθέσει «Σημασία έχει το μήνυμα. Εγώ είμαι ο μεσάζων… Εδώ και 30 χρόνια λέω στον κόσμο τι συμβαίνει. Είμαι αυτός που σας λέει τι συμβαίνει για να μην λέτε πως δεν ξέρατε…»

Την ώρα που το κοινό της Αθήνας βλέπει τις 140 φωτογραφίες στον δεύτερο όροφο του Μουσείου Μπενάκη, μαζί με τις ζωγραφιές παιδιών που περιγράφουν όσα ζούσαν στη χώρα τους πριν το μεγάλο ταξίδι αλλά και το ντοκιμαντέρ του Χρόνη Πεχλιβανίδη «Refugee Highway», ένας εκ των συμμετεχόντων, ο Γιώργος Μουτάφης δεν βρίσκεται στην Αθήνα. Βρίσκεται σε ένα πλοιάριο στη Μεσόγειο, κοντά στη Λιβύη και καταγράφει τα κύματα φυγής από τη Λιβύη και την Αίγυπτο, βλέποντας ανθρώπους «που ταξιδεύουν με εισιτήριο την ίδια τους τη ζωή» όπως ανέφερε στο μήνυμα που έστειλε με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης. Τίποτα δεν έχει τελειώσει. Είμαστε θεατές ενός δράματος σε πλήρη εξέλιξη. Τι θα κάνουμε για να το σταματήσουμε;

Φωτογραφία διαβατηρίου που άφησε πίσω του ένας μετανάστης διακρίνεται ανάμεσα στα φύκια σε παραλία της Λέσβου. 14 Σεπτεμβρίου, 2015. (Αλκης Κωνσταντινίδης)

Περπατώντας στην αίθουσα όπου φιλοξενείται η έκθεση, νιώθεις σαν να βουτάς στη θάλασσα. Το υγρό στοιχείο κυριαρχεί στις εικόνες, στους τοίχους. Μαζί κυριαρχούν το εκτυφλωτικό πορτοκαλί χρώμα των σωσιβίων, τα λευκά σεντόνια που καλύπτουν τα άψυχα σώματα όσων δεν τα κατάφεραν, οι ασημένιες ισοθερμικές κουβέρτες που τυλίγουν ενήλικες και παιδιά σαν να είναι ζωντανά τάματα σε έναν άγνωστο θεό.

Αν νομίζατε ότι έχετε διαβάσει τα πάντα για το Προσφυγικό, βλέποντας αυτές τις 140 φωτογραφίες θα νιώσετε σαν να μαθαίνετε τα πάντα από την αρχή, να τα μαθαίνετε σωστά, όπως έγιναν. Και είναι, από αυτή την επίσκεψη και μετά είναι αδύνατο να μείνετε αποστασιοποιημένος.

Ιnfo
To ταξίδι. Μετακινούμενοι πληθυσμοί
Μουσείο Μπενάκη, οδός Πειραιώς
19 με 29 Μαΐου

The post Προσφυγικό/ 140 εικόνες που συγκλόνισαν τον κόσμο appeared first on Protagon.gr.