Τελικά, ποιο είναι το σωστό; «Kazakhstan» ή… «Qazaqstan»;

07:25 31/10/2017 - Πηγή: Protagon

Το Καζακστάν ήταν η τελευταία σοβιετική δημοκρατία που κήρυξε την ανεξαρτησία της κατά τη διαδικασία διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης, το 1991. Ο πρώτος και μόνος πρόεδρος της χώρας είναι ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ, που έχει χαρακτηριστεί για απολυταρχικότητα, έχοντας ιστορικό παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για την καταστολή της αντιπολίτευσης.

Το όνομα «Καζάκ» προέρχεται από την αρχαιοτουρκική λέξη «qaz», που σημαίνει «περιπλανιέμαι», αντανακλώντας τον νομαδικό πολιτισμό των Καζάκων. Το όνομα των Κοζάκων

έχει την ίδια προέλευση. Η περσική κατάληξη «-στάν» σημαίνει «χώρα» ή «τόπος του», επομένως η λέξη «Καζακστάν» μπορεί να μεταφραστεί ως «χώρα των περιπλανώμενων». Ναι, αλλά με ποιο αλφάβητο το γράφεις;

Η είδηση αναφέρει ότι ο πρόεδρος Ναζαρμπάγεφ διέταξε την αλλαγή τού επίσημου αλφαβήτου της χώρας – από κυριλλικό, σε λατινικό. Για αυτή τη χώρα πρόκειται για συμβολική αποστασιοποίηση και απογαλακτισμό τού πρώην σοβιετικού κράτους από τη γειτονική του χώρα, τη (μητέρα) Ρωσία.

Στην Ελλάδα εννοείται ότι θα συνεχίσουμε να το αποδίδουμε ως «Καζακστάν». Για όλους εκείνους, σύμφωνα με το Slate, οι οποίοι χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο, τίθεται ένα σοβαρό ερώτημα για το πώς πρέπει τώρα να γράφουν το όνομα αυτής της χώρας: «Kazakhstan» ή… «Qazaqstan»; Οντως, είναι πρόβλημα…

Η καζακική γλώσσα ανήκει στον κλάδο Κιπτσάκ των τουρκικών γλωσσών. Συνδέεται στενά με τα Κιργιζικά, με τη γλώσσα Νογκάι, και ειδικά με τη γλώσσα Καρακαλπάκ. Σε κάθε περίπτωση, είναι η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας του Καζακστάν, καθώς και μια σημαντική μειονοτική γλώσσα στον Αυτόνομο Καζακικό Νομό Ιλί στο Σιντζιάνγκ της Κίνας και στην επαρχία Μπαγιάν-Ολγκίι στη Μογγολία. Επίσης, ομιλείται στο Αφγανιστάν, στο Ιράν, στην Τουρκία, στη Γερμανία και από πολλούς Καζάκους στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης (έχοντας περίπου 500.000 ομιλητές στη Ρωσία, σύμφωνα με την απογραφή του 2002). Με την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση -την 1η Ιανουαρίου του 2007- το κυριλλικό έγινε το τρίτο επίσημο αλφάβητο της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Σήμερα, στη Μογγολία και στο Καζακστάν, τα Καζακικά γράφονται με το κυριλλικό αλφάβητο. Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα; Ολα τα γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου δεν χρησιμοποιούνται σε κάθε γλώσσα που χρησιμοποιεί το αλφάβητο αυτό. Επίσης, το αλφάβητο της καζακικής γλώσσας περιλαμβάνει εννιά επιπρόσθετα γράμματα, τα οποία δεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ας το πούμε «γλωσσικό ασυμβίβαστο».

Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά κατά την οποία ακούμε για αλλαγή του αλφαβήτου στην εν λόγω χώρα. Τον Οκτώβριο του 2006, ο Ναζαρμπάγεφ έφερε στη συζήτηση το θέμα της αλλαγής του αλφαβήτου – πάντα από το κυριλλικό στο λατινικό. Μια καζακική κυβερνητική μελέτη, η οποία ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2007, έλεγε ότι το Καζακστάν θα μπορούσε να υιοθετήσει ένα λατινικό αλφάβητο, σε μια περίοδο 10-12 χρόνων.

Η ιδέα, όμως, για αυτή την αλλαγή σταμάτησε προσωρινά στις 13 Δεκεμβρίου 2007, καθώς ο Ναζαρμπάγιεφ δήλωσε: «Για 70 χρόνια οι Καζάκοι διάβαζαν και έγραφαν στο κυριλλικό αλφάβητο. Πάνω από 100 εθνότητες ζουν στο κράτος μας. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε σταθερότητα και ειρήνη. Δεν πρέπει να ανησυχούμε με το θέμα της αλλαγής του αλφαβήτου». Ετσι, καμία αλλαγή δεν έγινε, μέσα στα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, στις 30 Ιανουαρίου 2015, ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, ο Αριστανμπέκ Μουχαμεντιούλι, δήλωσε ότι ένα σχετικό σχέδιο μετατροπής είναι σε εξέλιξη, με ειδικούς να δουλεύουν πάνω στην ορθογραφία των λέξεων που θα προέκυπταν από την αλλαγή του αλφαβήτου, προκειμένου να συμπεριληφθούν και οι φωνολογικές πτυχές της γλώσσας. Δέκα χρόνια έπειτα από την προηγούμενη σχετική δήλωσή του, εν έτει 2017, ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ ζήτησε να μεταγράψουν το καζακικό αλφάβητο στο λατινικό μέχρι το τέλος αυτού του έτους, σηματοδοτώντας το τέλος του κυριλλικού ως επίσημο αλφάβητο της καζακικής γλώσσας.

Ο πρόεδρος του Καζακστάν, αριστερά και ο Πούτιν, δεξιά, στη συνάντησή τους στο Σότσι, τον Οκτώβριο του 2017 (REUTERS/Maxim Shemetov)

Υπάρχουν διάφοροι γλωσσικοί παράγοντες που υποστηρίζουν την προγραμματισμένη μετάβαση του Καζακστάν στο λατινικό αλφάβητο. Ενας, φυσικά, είναι ότι το λατινικό είναι γνωστό σε έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων από ό,τι το κυριλλικό. Χρησιμοποιείται, επίσης, ευρέως για την επικοινωνία μέσω του διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων.

Ο βασικότερος λόγος -ποτέ δεν πρόκειται να ανακοινωθεί επίσημα- είναι ότι πέραν των γλωσσικών φαινομένων, το αλφάβητο θα πρέπει να αλλάξει προκειμένου να καθαιρεθούν όλα τα πολιτικά, πολιτισμικά ή και ιδεολογικά στοιχεία που θυμίζουν Ρωσία. Με άλλα λόγια, το Καζακστάν δεν επιθυμεί να παραμείνει για πάντα συνυφασμένο με τη ρωσική αυτοκρατορία, τη Σοβιετική Ενωση και τη γλώσσα της, αφού προτιμά να ιδωθεί ως μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας κοινότητας, συμπεριλαμβανομένης της ευρωπαϊκής – της οποίας αποτελεί επίσης μέρος.

Σύμφωνα με τον Guardian, το μόνο βέβαιο είναι ότι αυτή θα είναι η τρίτη φορά που το αλφάβητο της χώρας θα έχει αλλάξει, μέσα σε έναν αιώνα, αφού το καζακικό αλφάβητο θα μπει στο χρονοντούλαπο και τη θέση του θα πάρει το λατινικό. Και μένει να δούμε πώς θα αντιδράσει η Ρωσία του Πούτιν με αυτή την αλλαγή.

Αλήθεια, όμως, πώς θα γράφεται, πλέον, αυτή τη χώρα στα Λατινικά;
«Kazakhstan» ή… «Qazaqstan»; Μένει να δούμε τις επίσημες προτάσεις που θα κάνουν οι γλωσσολόγοι, οι οποίοι έχουν επιφορτιστεί και με αυτή τη γλωσσική μεταφορά.

The post Τελικά, ποιο είναι το σωστό; «Kazakhstan» ή… «Qazaqstan»; appeared first on Protagon.gr.