Ιταλική «φωτιά» στα Βαλκάνια – Μια δήλωση που δείχνει γιατί είναι πυριτιδαποθήκη

14:45 13/2/2019 - Πηγή: In.gr

«Βαλκανικά φαντάσματα» δεν υπάρχουν μόνο στην ελληνική δημόσια συζήτηση και στις σχέσεις μας με τους βόρειους γείτονες. Υπάρχουν και στη σχέση της Ιταλίας με την Κροατία και τη Σλοβενία.

Τα φαντάσματα αυτά αφορούν την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ευρύτερη περιοχή της Τεργέστης και της Ίστρια, αλλά και μέρος της Δαλματίας. Διαχρονικά περιοχές με ισχυρούς σλαβικούς πληθυσμούς (σλοβενικούς και κροατικούς) αλλά και με ιταλική περιουσία, θα αποτελέσουν στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα διαφιλονικούμενη

περιοχή.

Η εξέλιξη του πολέμου και η μαχητικότητα της Γιουγκοσλαβικής Αντίστασης, σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούμενης από το Κομμουνιστικό Κόμμα, θα επιτρέψει στις γιουγκοσλαβικές δυνάμεις να καταλάβουν το μεγαλύτερο μέρος από αυτές τις περιοχές, με αποκορύφωμα την κατάληψη της Τεργέστης ύστερα από μια εξέγερση που οργάνωσαν από κοινού δυνάμεις των ιταλών και των γιουγκοσλάβων κομμουνιστών.

Μάλιστα, η Τεργέστη για 40 μέρες θα είναι υπό τον έλεγχο των Γιουγκοσλάβων πριν την παραχωρήσουν στις συμμαχικές δυνάμεις. Τελικά στο πλαίσιο των συνθηκών των Παρισίων θα ανακηρυχθεί η Ελεύθερη Περιοχή της Τεργέστης υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η περιοχή θα χωριστεί σε δύο ζώνες. Η πρώτη, που περιλάμβανε και την πόλη της Τεργέστης θα είναι υπό συμμαχικό έλεγχο και η δεύτερη υπό γιουγκοσλαβικό. Το 1954 η περιοχή θα μοιραστεί ανάμεσα στην Ιταλία και τη Γιουγκοσλαβία, ακολουθώντας περίπου τη διαίρεση σε ζώνη Α και ζώνη Β. Αποτέλεσμα όλων αυτών των διεργασιών θα είναι και σημαντικές μετακινήσεις πληθυσμών και προς τις δύο κατευθύνσεις.

Διαφορετική προσέγγιση

Στη συλλογική μνήμη των δύο κρατών τα γεγονότα της περιόδου 1943-1945 θα καταγραφούν με διαφορετικό τρόπο. Το κρίσιμο ερώτημα αφορά τις συλλήψεις και εκτελέσεις Ιταλών και κάποιων αντικομμουνιστών Σλοβένων. Για τη γιουγκοσλαβική ιστοριογραφία επρόκειτο για τμήμα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, ενώ για την ιταλική πλευρά πάντα αναφερόταν ως μια τραγωδία σε βάρος ανθρώπων που χάθηκαν στις «φόιμπε», τα βάραθρα όπου ρίχνονταν τα πτώματα.

Μια κοινή ιταλο-σλοβενική ιστορική επιτροπή που θα εξετάσει το ζήτημα στη δεκαετία του 1990 και θα εκδώσει σχετική έκθεση θα υποστηρίξει ότι η βία πρέπει να αποδοθεί σε ένα είδος διάθεσης ξεκαθαρίσματος λογαριασμών για πρόσωπα και πράγματα που είχαν να κάνουν με την περίοδο του φασισμού, που όμως συνδυάστηκαν και με την προσπάθεια προσάρτησης της ευρύτερης περιοχής στη Γιουγκοσλαβία και το επαναστατικό κλίμα που επικρατούσε

Το όλο ζήτημα αποτελούσε αμέσως μετά τον πόλεμο και ένα αγκάθι εντός του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, καθώς το μεγαλύτερο κομμουνιστικό κόμμα της Δύσης και το μεγαλύτερο κομμουνιστικό κόμμα των Βαλκανίων υπεράσπισαν διαφορετικές εθνικές διεκδικήσεις. Τα πράγματα έκανε ακόμη πιο δύσκολα η ρήξη ανάμεσα στον Τίτο και τον Στάλιν, που έδωσε επιπλέον φόρτιση σε αυτή την αντιπαράθεση.

Το 2004 η ιταλική Βουλή αποφάσισε να ορίσει την 10η Φεβρουαρίου ως ημέρα μνήμης για τους εκτελεσμένους στις φόιμπε και για την έξοδο των ιταλικών πληθυσμών από τις περιοχές της Δαλματίας και της Ίστριας. Η επίσημη ιταλική ρητορική, όπως θα την εκφράσει λίγα χρόνια αργότερα και ο τότε πρόεδρος Ναπολιτάνο, θα είναι ότι η βία ήταν αποτέλεσμα ενός εθνικιστικού παροξυσμού από τη μεριά των γιουγκοσλάβων που ήθελαν να εξαλείψουν την ιταλική παρουσία στην περιοχή.

Η απόφαση αυτή είχε προκαλέσει αντιδράσεις ιδίως από τη μεριά της Κροατίας, ενώ στο εσωτερικό της Ιταλίας θα είναι κυρίως δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς που θα διαφωνήσουν.

Τώρα τη σκυτάλη πήρε ο Ιταλός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι ο οποίος θα παρευρισκόμενος στον εορτασμό για την ημέρα μνήμης θα δηλώσει «Ζήτω η Τεργέστη, ζήτω η ιταλική Ίστρια, ζήτω η ιταλική Δαλματία, ζήτω οι ιταλοί εξόριστοι».

Όπως ήταν αναμενόμενο οι δηλώσεις του προκάλεσαν έντονη αντίδραση και στη Σλοβενία και την Κροατία, ιδίως από τη στιγμή που απέπνεαν έναν τόνο εδαφικών διεκδικήσεων. Ο Σλοβένος πρωθυπουργός Μάργιαν Σάρετς μίλησε για «ιστορικό αναθεωρητισμό» χωρίς προηγούμενο και ο Κροάτης πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς μίλησε για απαράδεκτη δήλωση. Τις δηλώσεις Ταγιάνι καταδίκασε και η Σλοβένα Επίτροπος Βιολέτα Μπουλκ που μίλησε για παραχάραξη της ιστορίας.

Ο Ταγιάνι με δήλωσή του θα προσπαθήσει να καθησυχάσει κάπως τα πνεύματα υποστηρίζοντας ότι δεν μίλησε για όλα τα θύματα της τραγωδίας, από την Ιταλία, την Κροατία και τη Σλοβενία και ότι δεν διατύπωσε εδαφικές διεκδικήσεις αλλά απλώς μίλησε για τους ιταλόφωνους που εξορίστηκαν, τα παιδιά και τα εγγόνια τους που ήταν στην τελετή.

Η αντιπαράθεση αυτή ήρθε να θυμίσει ότι στα Βαλκάνια οι ιστορικές μνήμες και φορτίσεις δεν σβήνουν εύκολα, ακόμη και εάν περάσουν αρκετά χρόνια. Ίσως γιατί αρκετές σελίδες της βαλκανικής ιστορίας είναι όντως γραμμένες με αίμα…