Γράμμα από τη Ρωσία (Ι)

09:27 28/5/2014 - Πηγή: Athina984

του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη

Η Μόσχα το καλοκαίρι ανατρέπει όλα τα στερεότυπα που έχει ο δυτικός άνθρωπος. Με θερμοκρασίες που φτάνουν τους 20 βαθμούς και υγρασία στο 70%, η πόλη των 15 εκατομμυρίων κατοίκων, στενάζει και προσπαθεί να βρει λίγη δροσιά στα μεγάλα πάρκα και αλέες που σε πείσμα των καιρών, καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις τόσο στο κέντρο όσο και στην περιφέρεια της ρωσικής πρωτεύουσας.

Αντιφατική και μεγαλοπρεπής η Μόσχα, από πρωτεύουσα του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος για 8,

περίπου δεκαετίες, έχει μετατραπεί σε μεγαλούπολη, όπου συνυπάρχουν ο προκλητικός άνομος πλούτος των ολιγαρχών και η απερίγραπτη φτώχια των κατοίκων των εργατικών συνοικιών, τις οποίες ο γνώστης και επιμελής περιηγητής αποφεύγει να επισκεφτεί, χωρίς προστασία.

Η Μόσχα, με τη μακραίωνη ιστορία, είναι το πρόσωπο της Ρωσίας, ο τόπος όπου βρίσκει την απόλυτη δικαίωσή της η ρωσική παροιμία: ο Θεός είναι πολύ ψηλά, ο τσάρος είναι πολύ μακριά, πρέπει να τα έχεις καλά με τον τοπικό ηγεμόνα.

Παραμένει ωστόσο μια πόλη γοητευτική και σαγηνευτική για το δυτικό περιηγητή, ο οποίος μπορεί να επισκεφτεί τα πολλά και πλούσια μουσεία της, τα σπίτια - μουσεία συγγραφέων και ποιητών, τις αίθουσες συναυλιών, τα θέατρα, τις γκαλερί της. Ο ευκατάστατος περιηγητής μπορεί να προμηθευτεί έργα τέχνης σε πανάκριβες τιμές.
Ένα από τα μικρά, σχεδόν άγνωστα, στο δυτικό περιηγητή μουσεία της Μόσχας είναι και εκείνο που είναι αφιερωμένο στη μνήμη των θυμάτων του Γκουλάγκ. Ελάχιστοι ταξιδιωτικοί οδηγοί το αναφέρουν, ενώ οι μοσχοβίτες οδηγοί ταξί, το αγνοούν ή θέλουν να το αγνοούν παντελώς.

Μικρό σε έκταση, φτιαγμένο σε δύο επίπεδο, το ισόγειο και το υπόγειο, το μουσείο των Γκουλάγκ, αποτελεί ένα ζωντανό φάρο μνήμης για τα εκατομμύρια σοβιετικών πολιτών που θυσιάστηκαν στο Μολώχ του ολοκληρωτισμού. Στο ισόγειο λειτουργεί, αυτή την περίοδο ειδική έκθεση με θέμα ο "Βουδισμός στα γκουλάγκ", αφιερωμένη στους μη ρωσικούς πληθυσμούς της Σιβηρίας και της ρωσικής Άπω Ανατολής και στις διώξεις που υπέστησαν λόγω της θρησκευτικής τους πίστης. Μια ειδική εγκατάσταση με βίντεο, αλλά και το πλούσιο εκθεσιακό υλικό, είναι το αντικείμενο των σχολικών επισκέψεων από όλες τις περιοχές της σημερινής Ρωσίας. Κατά την παραμονή μου εκεί, συναντήθηκα με μια τέτοια εκδρομή, όπου μαθητές τις τελευταίας τάξης ενός σχολείου από την περιοχή Κόμι, μαζί με την καθηγήτρια τους, με δέος και σεβασμό περιηγήθηκαν και ξεναγήθηκαν στην έκθεση. Ήταν η στιγμή που αναρωτήθηκα μέσα μου, αν στην Ελλάδα πραγματοποιούνται τέτοιες εκδρομές στα μουσεία της Μακρονήσου και του Άη Στράτη που βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας, με εύκολη συγκοινωνιακή πρόσβαση.

Η επαφή με τη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, κάθε εμπειρία επικοινωνίας με την ζώσα ιστορία, είναι μια ψηφίδα για τη νωπογραφία κάθε περιήγησης στα πέρατα του κόσμου. Ωστόσο, η επαφή με τις μνήμες γεγονότων που χαράχθηκαν ανεξίτηλα στο σώμα της ανθρωπότητας τον 20ο αιώνα, αφήνουν μια πικρή γεύση στο στόμα, αλλά και ένα πείσμα για την αποκάλυψη της αλήθειας, στο όνομα των θυμάτων ενός καθεστώτος που εκμεταλλεύτηκε βάναυσα την πιο γλυκά ουτοπία των νεωτέρων χρόνων.