Η ΠΟΜΑΚΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΑΚΗ.

03:00 6/6/2011 - Πηγή: Ksipnistere

ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,
ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΩΝ.

Ν.Θ.Κωνσταντινίδης

* Το κείμενο του Ν.Θ.Κωνσταντινίδης που ακολουθεί δημοσιεύτηκε το 2008 στον τόμο Μ.Γ. Βαρβούνης & Π. Τζουμέρκας (επιμ.) ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΣ ΑΜΗΤΟΣ , αφιέρωμα στη μνήμη του Ι.Μ.Χατζηφώτη τ. Α’ 283-288. Πατριαρχική Βιβλιοθήκη. Αλεξάνδρεια. 2008. Ευχαριστούμε το συγγραφέα κ. Κωνσταντινίδη για την παραχώρηση του κειμένου για....
δημοσίευση.

Οι άνθρωποι στη σύγχρονη εποχή τείνουν να ζουν σε ενότητες, τις οποίες ορίζει ένας κοινός

πολιτισμός(1). Κάθε ενότητα θα μπορούσε να ορισθεί ως ένα σύνολο από ομοειδείς ή και παρεμφερείς μονάδες. Συνεπώς μία ενότητα, την οποία ορίζει ένας κοινός πολιτισμός, αποτελεί μία πολιτισμική ενότητα, η οποία συνίσταται από επί μέρους υποδιαιρέσεις, τις πολιτισμικές μονάδες. Ο καθορισμός και η έρευνα μίας ενότητας ως πολιτισμικής προσδίδει νηφαλιότητα σκέψης αλλά και διαύγεια κατά την επιστημονική ανίχνευση, όσο το δυνατόν περισσοτέρων διαστάσεων, των συλλογικών ταυτοτήτων. Ως ταυτότητα θα μπορούσε να προσδιορισθεί η ιδιότητα με την οποία κάποιος αντιλαμβάνεται το «ποιος είναι», αλλά και το «ποιον βλέπουν» οι πέριξ σ’ αυτόν, καθώς και σε ποιο επίπεδο πραγματοποιείται αυτή η διάδραση.
Είναι αξιοσημείωτο, ότι στην περίπτωση των Πομάκων της ελληνικής Θράκης αυτό που αρχικά εμφανίζεται ως πολιτισμική μονάδα, τελικά εξ αιτίας των επιμέρους ποικιλομορφιών συνιστά πολιτισμική ενότητα πομακικών μονάδων. Αυτό είναι εμφανές σε επίπεδο γεωμορφίας, σε επίπεδο διαλεκτικής ποικιλίας, σε επίπεδο δημοτικού τραγουδιού και γενικότερα πνευματικού λαϊκού πολιτισμού, ακόμη και σε εκφάνσεις της καθημερινότητας, όπως είναι η παραδοσιακή ενδυμασία.
Η ονομασία Πομάκος αφορά τους σλαβόφωνους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της νοτίου χερσονήσου του Αίμου (2), οι οποίοι κατοικούν κυρίως στη Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Είναι φορείς της ανατολικής ομάδας των νοτίων σλαβικών διαλέκτων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις άλλες ομάδες μουσουλμανικών πληθυσμών των νοτίων Βαλκανίων – όπως οι Γκόρανι(3), οι Τόρμπες(4), οι Τσιτάκ (5) κι οι Νταγλήδες (6) – εσφαλμένα εκλαμβάνονται ως Πομάκοι.
Οι Πομάκοι της ελληνικής επικράτειας αποτελούν ενότητα πολιτισμικών μονάδων και οι παραδοσιακές κοιτίδες τους βρίσκονται στη νότιο-ανατολική γεωγραφική περιοχή της οροσειράς της Ροδόπης, που περιλαμβάνει το βόρειο τμήμα των Νομών Ξάνθης και Ροδόπης, καθώς και το δυτικό τμήμα του Νομού Έβρου. Μία άλλη ομοειδή ενότητα αποτελούν οι Πομάκοι της Βουλγαρίας, που συνηθίζεται να αποκαλείται Rodopska Narodna Kultura (Παραδοσιακός Πολιτισμός της Ροδόπης) (7), ενώ Πομάκοι της Τουρκίας φαίνεται να αποτελούν νησίδες προσφυγικών ομάδων διάσπαρτες (8), κυρίως στη βορειοδυτική τουρκική επικράτεια.
Η πορεία των Πομάκων στο χώρο και το χρόνο είναι συνυφασμένη με τη Ροδόπη και τη Θράκη, απ’ όπου πέρασαν πλήθος έθνη, γλώσσες, θρησκείες και πολιτισμικές παράμετροι (9). Η γεωμορφολογική και γεωστρατηγική τοποθέτηση της Ροδόπης μέσα στο γενικότερο πλαίσιο τ