Debate: Από τον Λίνκολν και τον Κένεντι στην ελληνική μιζέρια – Πώς γίνονται στον υπόλοιπο κόσμο

14:28 8/5/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Το πλαίσιο το έδωσε προ ημέρων ο Νίκος Χατζηνικολάου για το ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών της Τετάρτης: «Πιστεύω ότι είναι μια διαδικασία παράλληλων μονολόγων. Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα με βάση τη διαδικασία που έχουν συναποφασίσει τα πολιτικά κόμματα για διάλογο. Δεν υπάρχει δυνατότητα για follow up, δεν μπορείς να επανέλθεις δηλαδή και να θέσεις διευκρινιστικά ερωτήματα αν η απάντηση δεν ικανοποιεί τον δημοσιογράφο, αν προκύψει νέο στοιχείο από τη συζήτηση από άλλον συνομιλητή. Μιλάμε για παράλληλους μονολόγους και θεωρώ ότι ως έναν βαθμό η παρουσία των δημοσιογράφων εκεί έχει καταστεί

διακοσμητική».

Σαν κερασάκι στην τούρτα ήρθε από την διακομματική επιτροπή η απάντηση στο αίτημα των έξι δημοσιογράφων οι οποίοι θα συμμετάσχουν στο τηλεοπτικό ντιμπέιτ για ελεύθερη ερώτηση από πλευρά τους στο κλείσιμο της εκπομπής. Ήταν απορριπτική.

Το αποκαλούμενο ντιμπέιτ για τις εκλογές 2023 (Τετάρτη 10/5 στις 21.00 από την ΕΡΤ1) θα έχει την εξής δομή:

-1η Θεματική Ενότητα: Οικονομία – Ανάπτυξη – Απασχόληση

-2η Θεματική Ενότητα: Εξωτερική Πολιτική – ‘Αμυνα

-3η Θεματική Ενότητα: Κράτος – Θεσμοί – Διαφάνεια

-4η Θεματική Ενότητα: Υγεία – Παιδεία – Κοινωνικό Κράτος

-5η Θεματική Ενότητα: Περιβάλλον – Ενέργεια

-6η Θεματική Ενότητα: Νέα Γενιά

Η έκτη θεματική προστέθηκε στη θέση αντί της ελεύθερης ερώτησης των δημοσιογράφων. Κάθε ερώτηση θα πρέπει να διατυπωθεί μέσα σε 30 δευτερολέπτα και η απάντηση σε ενάμιση λεπτό. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας οι αρχηγοί των κομμάτων θα έχουν την ευχέρεια να προχωρήσουν σε μία σύντομη καταληκτική τοποθέτηση.

Η «συνταγή», ίδια με αντίστοιχες προηγούμενες τηλεοπτικές μεταδόσεις. Είναι ένα τηλεοπτικό προϊόν με αντιτηλεοπτικούς όρους, σύμφωνα με ειδικούς περι την επικοινωνία των ΜΜΕ και την πολιτική επικοινωνία. Παρουσιάζει χαμηλό βαθμό ενδιαφέροντος. Με όρους πολιτικής δεν παράγει πολιτικά διακυβεύματα, ιδεολογική ταυτότητα και συσπειρώσεις, κατά τους ειδικούς αναλυτές. Τονίζεται δε πως δεν «μετράει» στην κρίση των αναποφάσιστων, παρά στο ελάχιστο και αν οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων είναι μικρές.

Υπάρχει «συνταγή» για τηλεοπτικό ντιμπέιτ και ποια είναι; Το topontiki.gr αναζήτησε πως γίνεται η τηλεοπτική αναμέτρηση πολιτικών αρχηγών προεκλογικά σε άλλες χώρες.

Η τηλεμαχία αρχηγών- υποψηφίων για την προεδρία εν προκειμένω- στις ΗΠΑ αποτελεί το λίκνο των ντιμπέιτ. Το πρώτο, το αρχετυπικό, το οποίο ακόμα και σήμερα θεωρείται σημείο αναφοράς ήταν εκείνο μεταξύ του Αβραάμ Λίνκολν και του Στίβεν Ντάγκλας το 1858. Προφανώς και δεν ήταν τηλεοπτικό. Δεν ήταν ένα μόνον. Αλλά επτά, σε ισάριθμες πόλεις και είχαν διάρκεια τουλάχιστον τρείς ώρες.

Το ντιμπέιτ Λίνκολν – Ντάγκλας για τη θέση του Γερουσιαστή της πολιτείας του Ιλινόι το 1858 (Photo AP)Οι «γκουρου» των ντιμπέιτ

Στις «μέρες» μας ντιμπέιτ- σταθμός υπήρξε εκείνο μεταξύ του τότε αντιπροέδρου των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον και του τότε γερουσιαστή Τζον Κένεντι στις 26 Σεπτεμβρίου 1960. Το πρώτο ντιμπέιτ υποψηφίων για την προεδρία των ΗΠΑ σε τηλεοπτική μετάδοση. Το είχαν παρακολουθήσει περι τα 70 εκατ. Αμερικανοί- τα δύο τρίτα του πληθυσμού της χώρας εκείνη τη χρονική στιγμή.

Σε ένα μικρό πλατό του τοπικού CBS στο Σικάγο, με μέτωπο προς τις κάμερες ήταν οι δύο υποψήφιοι με τον δημοσιογράφο Χάουαρντ Σμιθ συντονιστή και τους δημοσιογραφους Γουίλιαμ Πάλεϊ (CBS), Ρόμπερτ Σάρνοφ (NBC), Λέοναρντ Γκόλντενσον (ABC) από κάτω έθεταν τις ερωτήσεις.

Το μοντέλο αυτό υιοθετήθηκε από όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Ακόμη και σήμερα διδάσκεται στις σχολές επικοινωνίας ως ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα για τη δύναμη της τηλεοπτικής εικόνας.

Στην πρακτική, τις προδιαγραφές διαμορφώνει η Επιτροπή Προεδρικών Ντιμπέιτ (Commission on Presidental Debates). Υπάρχουν δύο εκδοχές με παραλλαγές. Το καθιστό και το όρθιο ντιμπέιτ. Με τους δύο υποψήφιους επι σκηνής και τον δημοσιογράφο- συντονιστή κάτω από εκείνη να θέτει ερωτήματα. Ή να είναι κι εκείνος στη σκηνή με τους υποψήφιους εκατέρωθεν.

Διάγραμμα καθιστού αμερικανικού debate με τον συντονιστή ξεχωριστά, Αύγουστος 2013

Υπάρχει η εκδοχή να είναι και οι τρείς σε ένα τραπέζι. Επίσης προβλέπεται τα ερωτήματα να τα απευθύνουν άλλοι δημοσιογράφοι- συνήθως τρείς- πέραν ή και πλέον εκείνου ο οποίος έχει το συντονισμό.

Διάγραμμα αμερικανικού debate με τους υποψήφιους όρθιους και τον συντονιστή καθιστό και κάτω από τη σκηνή, Αύγουστος 2012

Προβλέπεται ακόμη και ντιμπέιτ παρουσία κοινού στο πλατό, σε ανάπτυξη αμφιθέατρου, και με δυνατότητα ερωτημάτων από Αμερικανούς πολίτες.

Διάγραμμα αμερικανικού debate με καθιστό τραπέζι για τρεις, Αύγουστος 2013

Το αμερικανικό ντιμπέιτ, σύμφωνα με την Τζάνετ Μπράουν της Επιτροπής Προεδρικών Αντιμαχιών των ΗΠΑ, έχει διάρκεια 90 λεπτά αυστηρά, χωρίς διάλειμμα για διαφημίσεις.

Η Επιτροπή απευθύνεται στους δημοσιογράφους τους οποίους έχει επιλέξει για το ντιμπέιτ με προσωπικές προσκλήσεις και όχι στα ΜΜΕ στα οποία εργάζονται. Σε περίπτωση κατά την οποία ένας δημοσιογράφος δεν δεχθεί την πρόσκληση για οποιονδήποτε λόγο, η Επιτροπή δεν απευθύνεται σε συνάδελφό του στο ίδιο Μέσο. Η Επιτροπή διοργάνωσης του προεδρικού ντιμπέιτ ανακοινώνει τα ονόματα των δημοσιογράφων που θα πάρουν μέρος μόνον όταν έχει όλες τις θετικές απαντήσεις. Αυτό συνήθως συμβαίνει προς το τέλος Αυγούστου ώστε να έχουν χρόνο οι δημοσιογράφοι να προετοιμαστούν κατάλληλα για τα ντιμπέιτ, το πρώτο εκ των οποίων συνήθως πραγματοποιείται την τρίτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.

Ο δημοσιογράφος που μετέχει στο αμερικανικό ντιμπέιτ παύει να ασχολείται με αυτό που κάνει στην καθημερινότητα του (πχ δελτίο ειδήσεων ή τοκ σόου) ώστε να είναι όσο καλύτερα «διαβασμένος» γίνεται αλλά διότι στις ΗΠΑ δεν θεωρείται δεοντολογικά σωστό ο δημοσιογράφος να συνεχίζει την καθημερινή εργασία του επειδή υπάρχει πιθανότητα να πάρουν συνέντευξη από κάποιον υποψήφιο. Συνήθως, υπάρχουν τρία προεδρικά ντιμπέιτς και ένα αντιπροέδρου. Αυτά όμως ισχύουν στις ΗΠΑ.

Μπάιντεν και Τραμπ στο πιο πρόσφατο προεδρικό debate των ΗΠΑ, Οκτώβριος 2022 (Jim Bourg/AP)

Μανιέρα στα τηλεοπτικά ντιμπέιτ σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει. Σε άλλες χώρες η δομή της εκπομπής και τα «τεχνικά» χαρακτηριστικά της διαμορφώνεται σε άλλες των περιπτώσεων από ειδικές επιτροπές και σε άλλες από ανεξάρτητες αρχές αρμόδιες για την εποπτεία των ΜΜΕ, όπως το δικό μας Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης.

Στον «χορό» των ντιμπέιτ από το 2010 η Αγγλία

Στην Αγγλία για παράδειγμα δεν υπάρχει διάταξη στον εκλογικό νόμο η οποία να προβλέπει/ ορίζει τηλεμαχία πολιτικών αρχηγών. Εάν και εφόσον υπάρξει αποτελεί ζήτημα μεταξύ των τηλεοπτικών δικτύων και των κομμάτων.

Έως το 2010 το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν μια «παράξενη χώρα» για τις προηγμένες δημοκρατικά χώρες ακριβώς επειδή δεν γίνονταν τηλεοπτικές αναμετρήσεις πολιτικών αρχηγών σε προεκλογικές περιόδους.

Μόλις προσφάτως καταγράφηκαν ντιμπέιτς, κάποια από τα οποία διοργανώθηκαν από ιδιωτικά κανάλια και άλλα σε συνεργασία καναλιών με εφημερίδες.

Στις εκλογές του 1997 κάτι πήγε να οργανωθεί ανάμεσα στον τότε πρωθυπουργό Τζον Μέιτζορ και τον τότε αρχηγό της αντιπολίτευσης, Τόνι Μπλέρ αλλά οι συζητήσεις δεν καρποφόρησαν.

Το πρώτο τηλεοπτικό ντιμπέιτ στην Αγγλία πραγματοποιήθηκε το 2010. Κανάλια και κόμματα συμφώνησαν σε ντιμπέιτ ανάμεσα στους τρείς αρχηγούς: Γκόρντον Μπράουν, Ντέιβιντ Κάμερον και Νικ Κλεγκ.

Το πρώτο βρετανικό ντιμπέιτ, Μάιος 2010 (Ken McKay/AP)

Η μορφή της συζήτησης μπορεί να ποικίλει, αλλά συνήθως περιλαμβάνει τους ηγέτες να στέκονται πίσω από τα βάθρα και να απαντούν σε ερωτήσεις δημοσιογράφων ή μελών του ακροατηρίου.

Στη Γαλλία, οι τηλεοπτικές συζητήσεις αποτελούν τακτικό χαρακτηριστικό των προεδρικών εκλογών από τη δεκαετία του 1970. Στη γαλλική τηλεόραση τα ντιμπέιτ των υποψηφίων  διοργανώνονται από το Conseil supérieur de l’audiovisuel, τη γαλλική ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεοπτικών μεταδόσεων, το γαλλικό ΕΣΡ (στο μοντέλο του οποίου «πατάει» το δικό μας) και συνήθως περιλαμβάνουν τους κορυφαίους υποψηφίους. Η δομή της εκπομπής είναι εύπλαστη.

Μακρόν και Λεπέν στο γαλλικό προεδρικό debate, Απρίλιος 2020 (Ludovic Marin/AP)

Τα προεκλογικά τηλεοπτικά ντιμπέιτ των υποψηφίων για την καγκελαρία στην Γερμανία διοργανώνονται από τα κανάλια. Δεν υπάρχει αυστηρό δομικό πλαίσιο. Έχουν οργανωθεί τηλεοπτικές αναμετρήσεις υποψηφίων οι οποίοι απαντούν σε ερωτήσεις ενός, του συντονιστή της τηλεμαχίας, ο οποίος επι σειρά ετών ήταν ο δημοσιογράφος Τιμ Σεμπάστιαν. Το 2017 το γερμανικό ντιμπέιτ έγινε παρουσία κοινού στο πλατό της εκπομπής ενώ είχαν τη δυνατότητα να απευθύνουν ερωτήσεις στους αρχηγούς των κομμάτων και πολίτες. Το 2021 τα ντιμπέιτ- συνολικά τρία- είχαν διαφοροποιήσεις και διοργανώθηκαν από τους δημόσιους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς ARD και ZDF. Στο στούντιο ήταν, όρθιοι Όλαφ Σολτς, Αναλένα Μπερμπακ και Άρμιν Λάσε οι οποίοι απαντούσαν στα ερωτήματα δύο δημοσιογράφων. Σε διάρκεια δεν ξεπέρασαν τα 90 λεπτά. Όσο διαρκεί ένας ποδοσφαιρικός αγώνας στην κανονική διάρκεια του.

Ντιμπέιτ υποψήφιων για την Καγκελαρία, Αυγουστος 2021 (Michael Kappeler/AP)

Όμως το δεύτερο (από τα τρία) στη σειρά, στις 12 Σεπτεμβρίου, 2021 στο οποίο συντονιστές ήταν η παρουσιάστρια Μέιμπριντ Ίλνερ του ZDF και ο Όλιβερ Κερ παρουσιαστής αναπληρωτής διευθυντής ειδήσεων στο ARD, συγκέντρωσε τα «πυρά» των κριτικών για τα τεχνικά λάθη που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ζωντανής εκπομπής αλλά και για την κακή συνεργασία των δύο δημοσιογράφων επειδή διέκοπταν ο ένας τον άλλο συχνά. Αυτό είχε να κάνει, όπως γράφτηκε στον γερμανικό Τύπο στη συνέχεια, με το διαδικαστικό της εκπομπής το οποίο δεν ανέφερε με σαφήνεια, ποιος μπορούσε να κάνει ερώτηση και πότε.

Για την ιστορία, στη Γερμανία η πρώτη τηλεοπτική αναμέτρηση υποψηφίων πραγματοποιήθηκε τ0 2002 ανάμεσα στους Γκέχαρντ Σρέντερ και Έντμουντ Στόιμπερ. Οι προεκλογικές τηλεμαχίες γρήγορα καθιερώθηκαν ως παράδοση στη γερμανική πολιτική, παρά τις επιφυλάξεις ειδικών οι οποίοι έχουν επισημάνει ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν νόημα στο γερμανικό πολιτικό σύστημα, όπου οι ψηφοφόροι δεν εκλέγουν τους υποψηφίους απευθείας, αλλά αντίθετα ψηφίζουν για ένα κόμμα, το οποίο διορίζει την καγκελάριο.

Στον ευρωπαϊκό Βορρά αλλά και στο Νότο

Οι τηλεοπτικές αναμετρήσεις υποψηφίων στη Σουηδία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις προεκλογικές εκστρατείες και η μορφή και ο αριθμός των πολιτικών και των δημοσιογράφων που συμμετέχουν μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τις εκλογές και τους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς που είναι υπεύθυνοι για τη διοργάνωση των συζητήσεων. Περιλαμβάνουν συζητήσεις αρχηγών κομμάτων που οργανώνονται συνήθως από τον δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της χώρας, SVT, και μπορούν να περιλαμβάνουν έως και οκτώ ηγέτες κομμάτων. Εκτός από τις συζητήσεις των αρχηγών των κομμάτων, μπορεί επίσης να υπάρχουν περιφερειακές συζητήσεις οι οποίες διοργανώνονται από τοπικούς ή περιφερειακούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς.

Προφανώς και δεν παρεκκλίνει του κανόνα η Ιταλία. Και εκεί διοργανώνονται τηλεοπτικές αναμετρήσεις υποψηφίων για την πρωθυπουργία. Ντιμπέιτς διοργανώσει η RAI. Τα ιδιωτικά κανάλια δεν δεσμεύονται από το νόμο για ίση προβολή υποψηφίων στον οποίο οφείλει να υπακούει η ιταλική ραδιοτηλεόραση.  Το 2013 στην τηλεοπτικό στίβο έκανε αποπειρα για  ντιμπέιτ  το ιδιωτικό Sky Italia του Ρούπερτ Μέρντοχ.  Το εγχείρημα δεν προχώρησε.

Συγκεκριμένη σκηνοθετική φόρμα στη ανάπτυξη της εκπομπής δεν υπάρχει και στην ιταλική τηλεόραση. Υπάρχει όμως χρονικός περιορισμός για τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις. Κάτι που προκαλεί πονοκέφαλο, όπως υποστηρίζεται από μερίδα του ιταλικού Τύπου, στους υποψήφιους οι οποίοι προτιμούν τα πολιτικά τοκ σόου, διότι εκεί μπορούν να μιλούν και να «πλακώνονται», όπως χαρακτηριστικά έχει αναφερθεί, χωρίς το άγχος του χρονικού περιορισμού.

Για την ιστορία πάντως στην πρόσφατη προεκλογική περίοδο στη Γείτονα, τον Σεπτέμβριο του 2022, τηλεοπτικό ντιμπέιτ οργανώθηκε και από την μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα Corriere della Serra.

Διαβάστε επίσης:

Η Σία Κοσιώνη σε ρόλο… τερματοφύλακα – Η φωτογραφία με τον γιο της στο Instagram (Photo)

Maestro: Οι δηλώσεις των πρωταγωνιστών και το πρόσωπο κλειδί

Survivor All Star: Ανατροπή στους αγώνες – Τι αλλάζει λόγω εκλογών και Eurovision (Video)