Αφιέρωμα: Το κράτος των Ρως (Μέρος δεύτερο)

06:01 14/1/2023 - Πηγή: Το Ποντικι

Ο 14ος αιώνας βρίσκει τους Μογγόλους της λεγόμενης Χρυσής Ορδής και την Πολωνό – Λιθουανική Κοινοπολιτεία να μοιράζονται τα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας.

Ήδη από τον 11ο αιώνα οι Τάταροι, που ήταν τουρκικά φύλλα, άρχισαν να αποδυναμώνουν το κράτος των Ρως με τις συνεχείς τους επιδρομές, πράγμα που οδήγησε στην πλήρη κατάρρευσή του τον 13ο αιώνα από τους Μογγόλους του Τζένγκις Χαν, οι οποίοι σκότωσαν σχεδόν τον μισό πληθυσμό τους.

Τότε, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των Ρως διασκορπίστηκε στις περιοχές της σημερινής Ρωσίας.

Η μογγολική εισβολή

Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες

του 13ου αιώνα, τα μογγολικά φύλλα εισέβαλαν μέσω του Καυκάσου στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη κατακτώντας τη Βουλγαρία του Βόλγα και το Κράτος των Ρως.

Έτσι, στη μεγάλη του ακμή, το Χανάτο αποτελείτο από ολόκληρη τη Μολδαβία και τη νότια Ουκρανία, το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας εκτός από το τμήμα που καταλάμβανε η Φεουδαλική Δημοκρατία του Νόβγκοροντ, το μεγαλύτερο κομμάτι του Καζακστάν, ένα μικρό του Ουζμπεκιστάν και τη δυτική Σιβηρία…

Το Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας

Εκείνη την εποχή (τον 13ο αιώνα), οι πρίγκιπες της Λιθουανίας δημιουργούν το Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας, καταλαμβάνοντας περιοχές που ανήκαν παλιότερα στους Ρως του Κιέβου, του μεγαλύτερου κράτους της Ευρώπης, καθώς περιελάμβανε τις χώρες που σήμερα συγκροτούν τη Λευκορωσία, τη Λιθουανία και τη Λετονία καθώς και τμήματα της Εσθονίας, της Πολωνίας, της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Το κράτος αυτό είχε διάρκεια από τον 13ο αιώνα έως και το 1795.

Η ένωση του Λούμπλιν, που δημιούργησε την Πολωνο – Λιθουανική Κοινοπολιτεία, υπογράφηκε την 1η Ιουλίου 1569 στην ομώνυμη πόλη της Πολωνίας και ήταν η τελευταία από μια σειρά συνθηκών από τα τέλη του 14ου αιώνα, με πρώτη την ένωση του Κρέβο το 1385, οι οποίες κατοχύρωναν τη συμμαχία Πολωνίας και Λιθουανίας.

Τον 14ο αιώνα τα εδάφη της σημερινής Ουκρανίας τα μοιράζονται οι Μογγόλοι και η Πολωνό – Λιθουανική Κοινοπολιτεία.

Η Μοσχοβία

Η Μοσχοβία ή αλλιώς το Πριγκιπάτο της Μόσχαςσυστάθηκε από τον Δανιήλ, ο οποίος κληρονόμησε τη Μόσχα το 1283.

Η Μοσχοβία ήταν κρατικό μόρφωμα των Ρως την περίοδο του Ύστερου Μεσαίωνα (η περίοδος της ευρωπαϊκής ιστορίας που περιλαμβάνει τον 14ο και τον 15ο αιώνα, περ. 1301-1500), με επίκεντρο τη Μόσχα και προκάτοχος εδαφών του μετέπειτα τσαρικού Βασιλείου της Ρωσίας. Είχε περιέλθει κι αυτό στην περίοδο της μογγολικής εισβολής υπό τον ζυγό Μογγόλων (ταταρικός ζυγός) έως το 1480.

Από το σημείο αυτό ξεκινά η σύγχρονη ρωσική ιστορία, όταν το Μέγα Δουκάτο της Μόσχας, υπό την ηγεσία του Ιβάν Γ’ και ακολούθως του Βασιλείου Γ’, εκδιώκει από τη ρωσική γη τους Μογγόλους της Χρυσής Ορδής (1480) και ενσωματώνει μια σειρά ανεξάρτητων ή αυτόνομων ρωσικών κρατιδίων.

Είναι η εποχή που η Κωνσταντινούπολη έχει περιέλθει στην κυριαρχία των Οθωμανών (1453), πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα να οδηγήσει πολλούς Βυζαντινούς αξιωματούχους στη Μόσχα. Αυτοί αξιοποιούνται από τους Ρώσους – εισάγονται έτσι στο δουκάτο διάφορες προχωρημένες βυζαντινές τεχνικές οργάνωσης και διοίκησης, όπως επίσης σύμβολα (δικέφαλος αετός, ο οποίος είναι μέχρι και σήμερα το εθνόσημο της Ρωσίας), τίτλοι και τελετουργικά.

Το Βασίλειο της Ρωσίας

Χαρακτηριστικό των αλλαγών αυτών είναι και η στέψη του Ιβάν Δ’ (ο μετέπειτα «Τρομερός») όταν με την ενηλικίωσή του αναλαμβάνει την εξουσία το 1547. Κατά την τελετή ενθρόνισής του, με μεγαλοπρέπεια και τελετουργικό που θυμίζει το βυζαντινό μεγαλείο, στέφεται επισήμως ως καίσαρ (τσάρος) – είναι ο πρώτος που φέρει αυτόν τον τίτλο, αφού οι προκάτοχοί του αποκαλούνταν επίσημα μεγάλοι πρίγκιπες ή δούκες.

Ομοίως αλλάζει και η επίσημη ονομασία του κράτους από Μέγα Δουκάτο σε Βασίλειο. Οι αλλαγές στο τελετουργικό και στους τύπους φέρνουν και αλλαγές στα σχέδια. Η Μοσχοβία παύει να είναι απλώς ένα κρατίδιο ανάμεσα στα διάφορα σλαβικά κρατίδια. Γίνεται η πρωτεύουσα της Ρωσίας που ενώνει διοικητικά τη μεγάλη πλειοψηφία των περιοχών όπου κατοικούν Ρως.

Ταυτόχρονα, η Ρωσία, μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, είναι το μοναδικό ορθόδοξο κράτος και αυτοαποκαλείται Τρίτη Ρώμη. Είναι λοιπόν σαφές ότι πια σκοπός δεν είναι η συγκρότηση κράτους, αλλά η σταθεροποίησή του και η επέκταση σε νέα εδάφη.

Το Αταμανάτο των Κοζάκων

Οι Κοζάκοι ανήκαν στους ανατολικούς σλαβικούς λαούς και κατοικούσαν αρχικά σε αραιοκατοικημένες περιοχές και νησιά στον κάτω Δνείπερο και στον Ντον, εδάφη που σήμερα ανήκουν στην Ουκρανία και τη νότια Ρωσία. Αυτοί οι Κοζάκοι της Ουκρανίας αρχικά υπήρξαν υποτελείς της Πολωνο – Λιθουανικής Κοινοπολιτείας.

Το Αταμανάτο τους συγκροτούσε ένα ουκρανικό κράτος των Κοζάκων στην κεντρική Ουκρανία μεταξύ 1649 και 1764, που ιδρύθηκε από τον αταμάνο (αρχηγό) του στρατού της Ζαπορόζιας Μποχντάν Χμελνίτσκι κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 1648-57.

Οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσής τους υπό την Πολωνο – Λιθουανική Κοινοπολιτεία τους οδήγησε να εξεγερθούν στα μέσα του 17ου αιώνα, ανακηρύσσοντας το ανεξάρτητο Αταμανάτο των Κοζάκων. Γύρω στο 1655-1656 ίδρυσαν το πρώτο κοζακικό κράτος του Χαρκόβου, που ονομάστηκε Ουκρανία Σλομπίντσκα. Τότε οι Κοζάκοι ασπάστηκαν την ορθοδοξία.

Στην εξέγερση αυτή οι Κοζάκοι ζήτησαν τη βοήθεια του τσάρου. Τα απελευθερωμένα εδάφη τους τέθηκαν υπό τσαρικό έλεγχο με τη Συνθήκη του Περεϊάσλαβ τον Ιανουάριο του 1654, δίνοντας έτσι μια ευκαιρία στη Ρωσία να επεκτείνει περαιτέρω τα σύνορά της και μια δικαιολογία για τον τίτλο των Ρώσων τσάρων και αυτοκρατόρων, του αυτοκράτορα πασών των Ρωσιών.

Να σημειώσουμε ότι εκείνη την εποχή η Ρωσία ήταν το μόνο μέρος των πρώην Ρως του Κιέβου που δεν τελούσε υπό ξένη κατοχή. Με τη συμφωνία του Περεϊάσλαβ το 1654 η Ρωσία θεωρούσε τον εαυτό της ως διάδοχο αυτών των Ρως, που επανενώνει τα εδάφη όλων των Ρως. Στη συνέχεια η περιοχή των Κοζάκων τέθηκε υπό ρωσικό έλεγχο για τα επόμενα 300 χρόνια.

Η τελική συνέπεια για το Αταμανάτο ήταν η διάλυση του αυτόνομου κράτους της Ζαπορίζια το 1775 και η επιβολή της δουλοπαροικίας στην περιοχή, καθώς και μια συστηματική διαδικασία ρωσοποίησής του.

Ο μη κοζακικός πληθυσμός της ανατολικής Ουκρανίας βρισκόταν υπό ρωσική διοίκηση, ενώ ο ουκρανικός κλήρος εξαρτιόταν από το Πατριαρχείο της Μόσχας.

Διαβάστε επίσης:

Αφιέρωμα: «Αβέρωφ», ο θρύλος του Αιγαίου! – Ακόμα περισσότερες νίκες το 1913!

Δημογραφικό: Από 700 έως 900 παιδιά λιγότερα ανά 1.000 γυναίκες το 2016-2025 συγκριτικά με 60 χρόνια πριν

ΣΥΡΙΖΑ: Δημοκρατική πανστρατιά για φρένο στη θεσμική κατρακύλα