Αφιέρωμα:1821-2021 - 200 Χρόνια Ανεξαρτησίας - Κύκλος πρώτος: Ο ελληνισμός μετά την Άλωση

08:21 16/1/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ 1821Έντυπη Έκδοση

 

Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης άρχισε ένας αγώνας ώστε η ελληνική υπόθεση να κρατηθεί ζωντανή και ο ελληνισμός να μην αφανιστεί, αφομοιωθεί και τελικώς λησμονηθεί μέσα στις υπόλοιπες κατακτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν στη Δύση και από εκεί, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος και συμμάχους, κατάφεραν, μέσα από τη διάδοση των αρχαιοελληνικών κειμένων, να κρατήσουν ζωντανή την ιδέα του ελληνισμού και να δημιουργήσουν τις βάσεις

του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη.
Μετά την επικράτηση των Οθωµανών, όταν το ελληνικό έθνος έχασε το μέγιστο αγαθό της ελευθερίας και την αυτονομία του στον ιστορικό του χώρο, αυτό που του έμενε τελικά να περισώσει ήταν η εσωτερική του ελευθερία και συνοχή, η ομαδική και εθνική του συσπείρωση, πράγματα που ξεκινούσαν από το κάθε ελληνικό σπίτι και εξαπλώνονταν στη συγγενική όσο και τοπική κοινωνία.

Οι συνθήκες που διαμόρφωσαν τον ελληνικό χώρο μετά το 1453 
Μέσα στο πρώτο κύμα απογοήτευσης μετά την Άλωση φάνηκαν να καλλιεργούνται μερικές ελπίδες, προσβλέποντας σε μια σταυροφορία για την ανάκτηση των χριστιανικών κτήσεων. Ωστόσο, εννέα μήνες μετά την Άλωση, τον Απρίλιο του 1454, οι Βενετοί φρόντισαν να κατοχυρώσουν τα εμπορικά τους προνόμια στην ελληνική Ανατολή υπογράφοντας στις 18 Απριλίου 1454 συνθήκη ειρήνης με τον Μεχμέτ Β΄. Πρόκειται για τη Συνθήκη της Νάξου ή Συνθήκη Ειρήνης, όπως ονομάστηκε, και είναι η πρώτη συνθήκη που αφορούσε ελλαδικό χώρο. Σε αυτή παραχωρήθηκε η νήσος Νάξος στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Πολλοί θεωρούν πως αυτό το γεγονός υπήρξε η αφορμή για να επισπευσθεί την άνοιξη και το καλοκαίρι του ίδιου έτους η σύσταση και η εμφάνιση στην Κρήτη, στην περιοχή Ρεθύμνου και Χανίων, μίας συνωμοτικής οργάνωσης που απέβλεπε στην απελευθέρωση της Κρήτης και στη δημιουργία μιας πρώτης ελεύθερης ελληνικής εστίας.
Στη συνέχεια υπογράφεται η συνθήκη μεταξύ της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και του Μωάμεθ Β' το 1468, κατά τη διάρκεια του πρώτου βενετοτουρκικού πολέμου (1463-1479), και αφορούσε κυρίως τα κάστρα και κάποιες περιοχές της Πελοποννήσου. Η νέα συνθήκη βασίστηκε στο καθεστώς που είχε δημιουργηθεί μέχρι το έτος εκείνο και αφορούσε τα 122 κάστρα της Πελοποννήσου. Από αυτά, στην κατοχή των Βενετών παρέμειναν τα 26, ενώ περισσότερα από 40 ήταν ήδη κατεστραμμένα. Σε 50 από τα υπόλοιπα, μεταξύ των οποίων και στο παλαιό βενετσιάνικο κάστρο στο Γεράκι Λακωνίας, υψώθηκε με τη συνθήκη αυτή η σημαία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, η Βενετία κράτησε όλες τις παλαιές κτήσεις της, εκτός από το Άργος, συνεχίζοντας να διατηρεί κατοχή και εξουσία στη Μάνη και στη Μονεμβασία καθώς και στην Εύβοια.
Ακολούθησε μια ακόμα συνθήκη, αυτή της Κωνσταντινούπολης, το 1479, μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας (25 Ιανουαρίου 1479) – στη σκλαβωμένη πλέον Βασιλεύουσα. Είναι η τρίτη κατά σειρά συνθήκη που αφορούσε τον ελλαδικό χώρο. Με αυτήν τερματιζόταν ο δεκαεξαετής πόλεμος μεταξύ των εμπλεκόμενων δυνάμεων, που ανάγκασε τη Βενετία να συνθηκολογήσει σε μιαν εποχή που οι Οθωμανοί είχαν καταλάβει εδάφη κοντά στην επικράτεια της Βενετίας, στην Αδριατική θάλασσα. Έπειτα από αυτό έσβησαν και οι τελευταίες ελπίδες του Βησσαρίωνος, οι οποίες είχαν στηριχθεί πάνω σε αυτή τη σύγκρουση των Βενετών με τους Τούρκους και προσέβλεπαν στην ανάκτηση της Πόλης.

Η ανανέωση της ισλαμικής παράδοσης από τους Τούρκους
Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη είχαν ήδη δεχτεί τις επιρροές του αραβικού και του περσικού ισλαμισμού, πράγμα που σήμαινε ότι δεν υπήρχαν πλέον ικανοποιητικά περιθώρια για τυχόν βυζαντινές επιδράσεις, ικανές να επηρεάσουν πολιτισμικά τους θεσμούς της αυτοκρατορίας των Οθωμανών. Ωστόσο, όσον αφορούσε τη διακυβέρνηση του Μωάμεθ Β', υπήρξε μια ανεκτικότητα απέναντι στο Πατριαρχείο, τη χρήση της ελληνικής γλώσσας στα επίσημα διπλωματικά έγγραφα, αλλά κι αυτές οι παραχωρήσεις ακυρώνονταν από τους διαδόχους του θρόνου του, κυρίως μετά την κατάληψη του αραβικού κέντρου του ισλαμικού κόσμου, δηλαδή της Συρίας, της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου. Από εκεί κι έπειτα η τουρκική διακυβέρνηση ανανέωσε με ζήλο τις κλασικές μορφές της ισλαμικής παράδοσης.
Έτσι, οι περισσότερες από τις ομοιότητες που επισημαίνονται στην οργάνωση του βυζαντινού και οθωμανικού κράτους οφείλονται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε την ίδια γεωγραφική βάση με τη βυζαντινή, κυριαρχώντας στους ίδιους λαούς – και κατά συνέπεια ερχόταν αντιμέτωπη με τα ίδια προβλήματα.

Επώδυνες μεταβολές στην ιστορική πορεία του έθνους
Από το 1453, τη χρονιά της Άλωσης, ώς και το 1669, με την πτώση του Χάντακα που σηματοδότησε το τέλος του πολέμου της Κρήτης, οι Οθωμανοί Τούρκοι ολοκλήρωσαν την κυριαρχία τους στον ελληνικό χώρο. Η κατάκτηση αυτή προκάλεσε βαθύτατες και επώδυνες μεταβολές στη ζωή του έθνους και στην ιστορική του πορεία. Οι κοινωνικοί όροι διαβίωσης των Ελλήνων επιδεινώθηκαν σε μεγάλο βαθμό. Οι Έλληνες έχασαν, εκτός από την ανεξαρτησία τους, και την προσωπική τους ελευθερία και τις περιουσίες τους και ήταν υποχρεωμένοι να ζουν υπό καθεστώς περιορισμών και ταπεινώσεων, ανασφάλειας και φόβου. Όλα αυτά και προπαντός οι εξισλαμισμοί και το παιδομάζωμα, που αποδεκάτιζαν τους ελληνικούς πληθυσμούς, είχαν εξαιρετικά δυσμενείς δημογραφικές επιπτώσεις για τον ελληνισμό. Η οπισθοδρόμηση του έθνους ήταν πολύ μεγάλη. Η παρακμή του γενική, υλική και πολιτισμική.
Παρ' όλα αυτά, οι Έλληνες βρήκαν τη δύναμη να αγωνίζονται για την ελευθερία τους. Σειρά εξεγέρσεων σε τοπική κλίμακα, πολεμική δράση όταν δινόταν η ευκαιρία, όπως κατά τους βενετοτουρκικούς και άλλους πολέμους, επιβεβαίωναν ότι η έφεση και η ελπίδα για την απελευθέρωση δεν είχαν εκλείψει. 
 

Άλωση ΚωνσταντινούποληςΟθωμανοίIssue: 2160Issue date: 14-1-2021Has video: Exclude from popular: 0