Αλέξανδρος Κουμουνδούρος: ένας… κατά συρροή πρωθυπουργός!

06:33 19/10/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Πριν από 135 χρόνια, στις 13 Οκτωβρίου 1880, μια από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα στην Ελλάδα, ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, γινόταν για δέκατη φορά πρωθυπουργός της χώρας. Πρόκειται για μια σημαντική επίδοση, για ένα σπάνιο… ρεκόρ, όπως κι αν το δει κάποιος! Το συνολικό διάστημα αυτών των δέκα πρωθυπουργικών θητειών δεν ξεπερνά τα 7,5 χρόνια. Εντυπωσιακό είναι επίσης το γεγονός ότι μια από τις πρωθυπουργικές του θητείες, συγκεκριμένα η δεύτερη (6 Νοεμβρίου 1865 – 13 Νοεμβρίου

1865), διήρκησε μόλις εφτά μέρες!

Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος καταγόταν από τη Μάνη και ήταν γόνος σημαντικής οικογένειας. Ο πατέρας του, ο Γαλάνης Κουμουνδούρος, υπήρξε στρατηγός και έπαρχος Πύργου. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές στο Ναύπλιο, ο Αλέξανδρος φοίτησε ως σπουδαστής της Νομικής στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά την αποφοίτησή του και για ένα μικρό διάστημα άσκησε τη δικηγορία στην Καλαμάτα. Ο Κουμουνδούρος το 1841 βρέθηκε στην Κρήτη να πολεμά ως αρχηγός του σώματος των Λακώνων φοιτητών και επιστημόνων που είχε στρατολογήσει η Κεντρική Επιτροπή των Κρητών, η οποία έδρευε στην Αθήνα. Ο φλογερός νεαρός δικηγόρος έλαβε μέρος στη μάχη του Αποκορώνου και λίγο έλειψε να αιχμαλωτιστεί από τους Τούρκους.

Με την επιστροφή του στην Αθήνα ανέλαβε γραμματέας του Θεόδωρου Γρίβα και επί πρωθυπουργίας Ι. Κωλέττη (1847) διορίσθηκε αντεισαγγελέας στην Καλαμάτα, θέση που διατήρησε για τρία χρόνια, μέχρι που παραιτήθηκε για να πολιτευτεί.

Η αρχή μιας πολύκροτης πολιτικής καριέρας

Ο δεκάκις πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα το 1850, όταν εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής Μεσσηνίας. Θεωρείτο ικανός ρήτορας και ξεχώρισε κυρίως λόγω των πολιτικών αγορεύσεων γύρω από θέματα οικονομίας και διοίκησης του κράτους. Πριν καταλάβει για δέκα φορές τον πρωθυπουργικό θώκο θήτευσε και ως υπουργός σε διάφορα υπουργεία. Χρημάτισε υπουργός το 1855, επί πρωθυπουργίας του Μαυροκορδάτου. Κατόπιν, στις 2 Ιουλίου 1856, ανέλαβε επί κυβερνήσεως Βούλγαρη το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο του ανετέθη ξανά στη μετέπειτα κυβέρνηση Μιαούλη, στις 13 Νοεμβρίου του 1857. Στη δε κυβέρνηση Βούλγαρη ανέλαβε κατά σειρά τα υπουργεία Δικαιοσύνης (1862), Παιδείας και Εκκλησιαστικών (1864) και Εσωτερικών (1864-1865,1877). Ακόμα υπηρέτησε τρεις θητείες ως υπουργός των Εξωτερικών. Συνολικά χρημάτισε υπουργός δεκαοχτώ φορές και δύο φορές πρόεδρος της Βουλής.

Κατά συρροή πρωθυπουργός!

Ο Κουμουνδούρος ορκίστηκε για πρώτη φορά πρωθυπουργός στις 22 Μαρτίου του 1865. Η κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουμουνδούρου αντικατέστησε στην εξουσία την κυβέρνηση Κανάρη, η οποία τερμάτισε τη θητεία της στις 2 Μαρτίου 1865. Η κυβέρνηση Κουμουνδούρου, που τότε αποκαλείτο υπουργείο Κουμουνδούρου, ανέλαβε στις 22 Μαρτίου 1865. Η θητεία της ήταν επτάμηνη και έληξε στις 20 Οκτωβρίου του ιδίου έτους. Πρόκειται για την πρώτη κυβέρνηση επί Βασιλευομένης Δημοκρατίας και είναι επίσης η πρώτη κυβέρνηση που εγκαινιάζει τη συνταγματική περίοδο της χώρας.

Τη δεύτερη φορά που ορκίζεται ο Κουμουνδούρος πρωθυπουργός η θητεία της κυβέρνησής του διαρκεί μόλις έξι μέρες, συγκεκριμένα από τις 6 Νοεμβρίου 1865 έως τις 13 Νοεμβρίου 1865. Η συγκεκριμένη κυβέρνηση αντικατέστησε την ακόμα πιο βραχύβια κυβέρνηση τριήμερης διάρκειας του Δημητρίου Βούλγαρη…

Ο Κουμουνδούρος δεν άργησε να επιστρέψει για τρίτη φορά στην πρωθυπουργία όταν στις 18 Δεκεμβρίου του 1866 το μέγα υπουργείο ανέλαβε καθήκοντα μετά την κυβέρνηση Δημητρίου Βούλγαρη. Αυτή τη φορά, η θητεία της ήταν μεγαλύτερη, μια και διήρκεσε ώς και τις 2 Δεκεμβρίου του 1867.

Μετά την πτώση της κυβέρνησης Δεληγεώργη το 1870, ο Κουμουνδούρος σχηματίζει κυβέρνηση για τέταρτη φορά. Η θητεία της διαρκεί από τις 3 Δεκεμβρίου 1870 έως και τις 28 Οκτωβρίου 1871.

Στη συνέχεια, ο Κουμουνδούρος θα αντικαταστήσει την κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη ορκιζόμενος για πέμπτη φορά πρωθυπουργός. Η θητεία της νέας του κυβέρνησης θα διαρκέσει από τις 15 Οκτωβρίου 1875 έως και τις 26 Νοεμβρίου 1876.

Για δεύτερη φορά ο Κουμουνδούρος καλείται να αντικαταστήσει την κυβέρνηση του Επαμεινώνδα Δεληγεώργη. Ωστόσο, στην έκτη πρωθυπουργική του θητεία δεν κατάφερε να πετύχει πλειοψηφία στη Βουλή, με αποτέλεσμα η κυβέρνησή του, που ορκίστηκε την 1η Δεκεμβρίου 1876, να πέσει στις 26 Φεβρουαρίου του 1877.

Το γαϊτανάκι της εναλλαγής στην πρωθυπουργία μεταξύ Κουμουνδούρου και Δεληγεώργη συνεχίζεται. Η έβδομη θητεία του Κουμουνδούρου ως πρωθυπουργού θα διαρκέσει μόνο μια εβδομάδα, από τις 19 Μαΐου 1877 έως τις 26 Μαΐου 1877.

Μετά την πτώση της οικουμενικής κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Κανάρη το 1877, ο Κουμουνδούρος αναλαμβάνει για όγδοη φορά πρωθυπουργός στις 11 Ιανουαρίου του 1878. Στη διάρκεια αυτής της θητείας του, η κυβέρνηση βρίσκεται σε συναγερμό πολέμου με την Τουρκία όσο διαρκούσε ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος. Η κυβέρνηση Κουμουνδούρου παρέμεινε στην εξουσία έως τις 21 Οκτωβρίου 1878.

Οι δυο τελευταίες θητείες του σημαντικού αυτού πολιτικού ολοκληρώθηκαν η πρώτη στο διάστημα μεταξύ της 26ης Οκτωβρίου 1878 και της 10ης Μαρτίου 1880, όταν αντικατέστησε την κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη, και η δεύτερη από τις 13 Οκτωβρίου 1880, όταν έπεσε η κυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη, μέχρι τις 3 Μαρτίου 1882 – για 16 μήνες…

Υπουργικό και πρωθυπουργικό έργο

Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα. Ο Κουμουνδούρος, πριν απ’ όλα, υπήρξε ένας μετρημένος και μετριοπαθής πολιτικός, ο οποίος κατάφερε να υπερασπιστεί με επιτυχία τα εθνικά συμφέροντα. Η πολιτική του πορεία χαρακτηρίζεται από την ευθύτητα που επέδειξε αλλά και την ψυχραιμία στις δύσκολες στιγμές. Επίσης, ο Κουμουνδούρος, αν και μετριοπαθής, όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις αποδείχτηκε ιδιαίτερα τολμηρός.

Η στάση που επέδειξε στο Κρητικό ζήτημα (1866) υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, αφού δεν παρασύρθηκε από την πιεστική πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων, που προσπαθούσαν να εμπλέξουν την αδύναμη και ανέτοιμη για περιπέτειες Ελλάδα σε μια πολεμική σύγκρουση με την Τουρκία. Επίσης, επέδειξε θάρρος, αποφασιστικότητα και δυναμισμό στο θέμα της ειρηνικής προσάρτησης της Θεσσαλίας και της Νοτίου Ηπείρου (Άρτας). Μάλιστα, στο πλαίσιο των διαδικασιών αυτών δεν δίστασε, όταν αυτό ήταν αναγκαίο, να απειλήσει την Τουρκία με επίθεση του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλία. Όσον αφορά στα εσωτερικά θέματα της διακυβέρνησής του, ο Κουμουνδούρος φρόντισε τα φορολογικά και ψήφισε τον νόμο «περί ληστείας», που ήταν μια μάστιγα της εποχής. Ενδεικτικά θυμίζουμε τη «Σφαγή στο Δήλεσι». Σημαντικός θεωρείται και ο νόμος «περί ευθύνης υπουργών», με τον οποίο αμέσως παραπέμφθηκαν σε ειδικό δικαστήριο όλοι οι συνεργάτες του υπουργείου του Δημητρίου Βούλγαρη με την κατηγορία της πλαστογραφίας και της αντιποίησης αρχής.

Γενικά, η πολιτική του δράση υπήρξε επωφελής για τη χώρα και τους πολίτες.

Διαβάστε επίσης:

Ένας πόλεμος δίχως τέλος

Το πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου

Όταν εκδιώχτηκε ο Όθωνας