Χριστόψωμο: το ψωμί «τέχνη» του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού των Ελλήνων

06:01 23/12/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Το Χριστόψωμο, ή «ψωμί του Χριστού», αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού, σε κάθε ελληνικό σπίτι, ανά τους αιώνες.

Στις μέρες μας το ψήσιμο του πιο περίτεχνου και στολισμένου Χριστόψωμου αποτελεί μια ανείπωτη πρόκληση για τους λάτρεις της παράδοσης και ιδιαίτερα για τους αρτοποιούς σε όλη την Ελλάδα. Σε πολλά μέρη της χώρας μας, ο «άρτος του Χριστού» έχει γίνει πραγματικά ένα διαχρονικό έργο τέχνης, με απίστευτα όμορφες και πλουμιστές διακοσμήσεις.

Το ψωμί ετοιμάζεται

παραδοσιακά την παραμονή των Χριστουγέννων με ιδιαίτερη φροντίδα και εκλεκτά υλικά και σερβίρεται ανήμερα στο τραπέζι, όταν όλη η οικογένεια μαζεύεται για το φαγητό. Πιστεύεται ότι φέρνει ευλογία στην οικογένεια κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Το χριστόψωμο δεν το κόβουν με μαχαίρι, γιατί τη δύναμη του καλού που είναι μέσα στο ψωμί δεν θέλουν να την βιάσουν με σίδερο που συμβολίζει τη δύναμη του κακού.

Η ζύμη για το Χριστόψωμο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο τμήμα, το μεγαλύτερο, αποτελεί την βάση. Η κάπως μικρότερη μερίδα γίνεται ένας μεγάλος σταυρός με κεντητά δαντελωτά άκρα και διάφορα άλλα συμβολικά σχήματα. Στο παρελθόν, τα σύμβολα αντιπροσώπευαν πτυχές της ζωής και του επαγγέλματος της οικογένειας. Για παράδειγμα, αν η οικογένεια ασχολούνταν με τη θάλασσα, θα στόλιζαν το ψωμί με εικόνες ψαριών. Σε πιο αγροτικές και γεωργικές περιοχές, η επιφάνεια του ψωμιού ήταν συχνά καλυμμένη με λουλούδια, φύλλα ή φρούτα, υποδεικνύοντας τις ελπίδες της οικογένειας για καλή σοδειά και υγεία στα ζωντανά. Μόλις στολιστεί η επιφάνεια, τοποθετείται στο κέντρο του σταυρού ένα καρύδι, συμβολίζοντας την γονιμότητα και την αφθονία. Το κέλυφος του καρυδιού μπορεί επίσης να ερμηνευθεί ως η αναπαράσταση της σπηλιάς – φάτνης στην οποία γεννήθηκε ο μικρός Ιησούς.

Την ημέρα των Χριστουγέννων, κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος, ο νοικοκύρης του σπιτιού παίρνει το χριστόψωμο, το σταυρώνει, το κόβει και το μοιράζει σε όλα τα μέλη της οικογένειας αλλά και στους επισκέπτες και όσους παρευρίσκονται στο τραπέζι.

Υλικά για τη Συνταγή (για 2 Χριστόψωμα)

2 κιλά αλεύρι γ.ο.χ. (μπορείτε να βάλετε και λίγο σκληρό για ζυμώματα)

100 γραμμάρια νωπή μαγιά

1 φλιτζανάκι χλιαρό νερό

½ κιλό ζάχαρη κρυσταλλική

½ φλιτζάνι κόκκινο κρασί

½ φλιτζάνι χυμό πορτοκαλιού

1 φλιτζανάκι ελαιόλαδο

1 κουταλάκι του γλυκού κανέλα σκόνη

1 κουταλάκι του γλυκού μαστίχα (κοπανισμένη με λίγη από τη ζάχαρη της συνταγής)

1 κουταλάκι του γλυκού γαρίφαλο σε σκόνη

300 γραμμάρια καρύδια κοπανισμένα

1 χούφτα σταφίδες

Νερό (όσο πάρει για μια ζύμη εύπλαστη)

Για το στόλισμα

2 καρύδια με το κέλυφος

Σουσάμι για το πασπάλισμα

Εκτέλεση

1. Από το βράδυ, ετοιμάστε το προζύμι, διαλύοντας σε ένα μπολ τη μαγιά στο χλιαρό νερό. Προσθέστε 350 γραμμάρια από το αλεύρι, ανακατέψτε καλά και αφού σκεπάσετε το μπολ με μια καθαρή πετσέτα, αφήστε να σταθεί όλη τη νύχτα.

2. Το πρωί της επόμενης μέρας, προσθέστε στο προζύμι τα υπόλοιπα υλικά (εκτός από τα καρύδια και το σουσάμι), βάζοντας τμηματικά το αλεύρι και ζυμώστε για αρκετή ώρα μέχρι να σχηματιστεί μια μαλακή ζύμη που να μην κολλάει στα χέρια σας. Σκεπάστε πάλι το μπολ με μια καθαρή πετσέτα και αφήστε τη ζύμη να ξεκουραστεί, να φουσκώσει και να διπλασιαστεί σε όγκο.

3. Λαδώστε 2 ταψιά και μοιράστε τη ζύμη, αφού κρατήσετε λίγη για τα στολίδια. Μπορείτε να σχηματίσετε ότι σχέδια θέλετε, βάζοντας όμως απαραίτητα έναν σταυρό σε κάθε πίτα και μπήγοντας στο κέντρο του ένα καρύδι, που συμβολίζει την αφθονία.

4. Πασπαλίστε τα ψωμιά με σουσάμι και ψήστε τα σε καλά προθερμασμένο φούρνο, αρχικά για 15 λεπτά στους 200ο C και ύστερα για 40 λεπτά περίπου στους 150ο C.

Φωτογραφία από ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΤΟΥ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ

Διαβάστε επίσης:

Εντυπωσιακό πανετόνε με campari και κρέμα μανταρινιού, έτοιμο σε 20 λεπτά

Γαλοπούλα στον φούρνο: η απλή συνταγή και τα μυστικά για να γίνει πεντανόστιμη

Τσιζκέικ μπακλαβάς, το επιδόρπιο που δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο