Δυσοίωνη η κατάσταση του βορειοδυτικού Λεβάντε

06:19 6/12/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Τα τελευταία 24ωρα, η κατάσταση ασφαλείας στη Μέση Ανατολή –– ιδιαίτερα στην περιοχή του βορειοδυτικού Λεβάντε – παρουσιάζει σημαντική επιδείνωση. Οι διαρκείς ισραηλινές επιχειρήσεις έχουν αποδυναμώσει τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, η συριακή αντιπολίτευση (συνασπισμός σουνιτών ανταρτών και τζιχαντιστών), που υποστηρίζεται από την Τουρκία, πολεμά τον Άσαντ και οι Ηνωμένες Πολιτείες στοχοποιούν τις πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν στη Συρία.

Η κατάληψη του Χαλεπιού

Μετά την ήττα του Ισλαμικού Κράτους και για μια μεγάλη περίοδο, σημειώθηκαν αυξομειώσεις στην ένταση

της συγκρουσιακής κατάστασης στη Συρία. Ωστόσο, από την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2024 καταγράφεται δραματική κλιμάκωση του συριακού εμφυλίου, ο οποίος μαίνεται από το 2011.

Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκε επίθεση και κατάληψη του Χαλεπιού (30 Νοεμβρίου) υπό την επιχειρησιακή διοίκηση της σουνιτικής Οργάνωσης για την Απελευθέρωση του Λεβάντε (Hayat Tahrir al-Sham – HTS), που συνιστά την πιο ισχυρή ομάδα σουνιτών ανταρτών στη Συρία και έχει χαρακτηριστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες «τρομοκρατική οργάνωση» με ιστορικούς δεσμούς με την Αλ Κάιντα.

Διοικείται από τον επικηρυγμένο για 10 εκατομμύρια δολάρια Αμπού Μουχαμάντ αλ Τζολάνι, πρώην ηγετικό στέλεχος της Τζαμπάτ αλ Νούσρα (Μέτωπο Al-Nusra), ο οποίος, τον Απρίλιο του 2013, ορκίστηκε πίστη (μπαγιάτ) στον τότε ηγέτη της Αλ Κάιντα Αϊμάν Αλ Ζαουαχίρι.

Να επισημάνουμε ότι, μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα (Σεπτέμβριος 2024), ξέσπασαν πανηγυρισμοί στο Ιντλίμπ, που ελέγχεται από την HTS. Επίσης, η επίθεση των ανταρτών ξεκίνησε σχεδόν μόλις τέθηκε σε ισχύ η εκεχειρία μεταξύ του Ισραήλ και της υποστηριζόμενης από το Ιράν Χεζμπολάχ, η οποία τους τελευταίους μήνες είχε υποστεί σοβαρές απώλειες στο ανθρώπινο δυναμικό και το οπλοστάσιό της. Σκοπός της επίθεσης των σουνιτών ανταρτών είναι η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και η επιστροφή στις εστίες τους εκατομμυρίων εκτοπισμένων Σύρων σουνιτών από την Τουρκία και την Ευρώπη.

Οι δυνάμεις της HTS ξεκίνησαν την επίθεσή τους, που ονομάστηκε «Απώθηση της Επίθεσης», κατά των δυνάμεων του Άσαντ σε συνεργασία με ορισμένες μικρότερες ομάδες σουνιτών ανταρτών, συμπεριλαμβανομένων τζιχαντιστών από την Κεντρική Ασία. Κατέλαβαν το Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το αεροδρόμιό της, το προεδρικό μέγαρο και κατευθύνθηκαν προς τη Χάμα (περίπου 130 χιλιόμετρα νότια). Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφερε στις 2 Δεκεμβρίου ότι η HTS είχε ήδη αναλάβει τον έλεγχο 16 χωριών στην επαρχία της Χάμα.

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Τεχεράνη επιβεβαίωσε την αμέριστη υποστήριξή της στον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ. Εξάλλου η Τεχεράνη θεωρεί τη συμμαχία της με το καθεστώς Άσαντ ακρογωνιαίο λίθο των στρατηγικών της φιλοδοξιών. Πέραν της υποστηρικτικής ρητορικής, φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές κινητοποιήθηκαν για να ενισχύσουν τον συριακό στρατό. Στις 2 Δεκεμβρίου, το Reuters ανέφερε ότι οι ιρακινές Ταξιαρχίες Καταΐμπ Χεζμπολάχ και οι αφγανικές Ταξιαρχίες Φατεμιγιούν πέρασαν στη Συρία από το Ιράκ, για να ενισχύσουν τον συριακό στρατό.

Δύο ημέρες νωρίτερα, ρωσικά και συριακά μαχητικά αεροσκάφη εξαπέλυσαν αεροπορικές επιδρομές στο Χαλέπι και σε άλλα προπύργια των ανταρτών στην επαρχία Ιντλίμπ, ενώ το Radio Farda (ιρανόφωνο παράρτημα του Radio Free Europe) αποκάλυψε ότι μέλη της Δύναμης Ιερουσαλήμ (Quds Force) των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης ενώθηκαν με τις σιιτικές πολιτοφυλακές στα σύνορα Ιράν – Ιράκ προτού προχωρήσουν στο συριακό έδαφος.

Μέχρι τις πρωινές ώρες της 4ης Δεκεμβρίου, οι δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης, αφού διατήρησαν τον έλεγχο των εδαφών που κατέλαβαν στην επαρχία Ιντλίμπ, έφθασαν σε απόσταση πέντε χιλιομέτρων από την πόλη της Χάμα, απ’ όπου πραγματοποίησαν επιθέσεις με οπλισμένα drones κατά των αρμάτων μάχης του συριακού στρατού. Εκτιμάται ότι η κατάληψη της Χάμα από την HTS είναι θέμα χρόνου. Στη συνέχεια, αναμένεται περαιτέρω προώθηση των ανταρτών προς την πόλη Χομς (160 χιλιόμετρα βόρεια της συριακής πρωτεύουσας), ο έλεγχος της οποίας είναι ζωτικής σημασίας για τη μεταφορά όπλων από το Ιράν προς τη Χεζμπολάχ.

Οι εξελίξεις στη βορειοδυτική Συρία έχουν ανησυχήσει και τη Μόσχα, καθότι, μετά την κατάληψη της Χάμα, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης ενδέχεται να απειλήσουν τη ρωσική βάση της Ταρτούς.

Ο ρόλος της Τουρκίας

Εδώ και χρόνια η HTS έχει παρουσία στην περιοχή του Ιντλίμπ (βορειοδυτική Συρία) κατά μήκος των συρο-τουρκικών συνόρων. Μια περιοχή με πληθυσμό πάνω από τέσσερα εκατομμύρια κατοίκους, όπου ο ΟΗΕ έχει καταγγείλει αυθαίρετες κρατήσεις, εκτελέσεις και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, στο πρόσφατο παρελθόν, η HTS έχει συνεργαστεί και με διεθνείς οργανισμούς βοήθειας, συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ, για να υποστηρίξει τους εκατομμύρια εκτοπισμένους Σύρους που ζουν στην περιοχή του Ιντλίμπ, ιδιαίτερα μετά τον καταστροφικό σεισμό του 2023.

Από το 2018 η HTS έχει χαρακτηριστεί «τρομοκρατική οργάνωση» και από την Τουρκία, αλλά εδώ και πολύ καιρό διατηρεί μια αμφίσημη σχέση με την Άγκυρα. Μάλιστα, πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η συνεχιζόμενη επίθεση κατά του καθεστώτος Άσαντ πραγματοποιήθηκε με τη σιωπηρή συγκατάθεση του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Για παράδειγμα, ο Όρεν Τέρι, ειδικός στη Συρία στο Ινστιτούτο Ερευνών Μέσης Ανατολής (MEMRI), δήλωσε σχετικά: «Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι αντάρτες εξαπέλυσαν αυτήν την επίθεση χωρίς την έγκριση της Τουρκίας… Εάν η Άγκυρα ήταν αντίθετη, θα επενέβαινε άμεσα… Αλλά η Τουρκία έχει σίγουρα συμφέρον στη συνεχιζόμενη επιχείρηση…».

Όπως σημειώνεται σε πρόσφατη έκθεση του ισραηλινού ερευνητικού ινστιτούτου Alma Center, μια δεύτερη επίθεση πραγματοποιήθηκε βόρεια του Χαλεπιού από τον Συριακό Εθνικό Στρατό (Syrian National Army – SNA), έναν συνασπισμό ανταρτικών δυνάμεων που εμφανίστηκε στη βόρεια Συρία το 2017 και υποστηρίζεται, χρηματοδοτείται και εκπαιδεύεται από την Τουρκία. Εκτιμάται ότι η εν λόγω επίθεση, που ονομάστηκε «Αυγή της Ελευθερίας», είχε στόχο την αντιμετώπιση όχι μόνο των δυνάμεων του Άσαντ, αλλά και των κουρδικών δυνάμεων.

Το πρωί της 2ας Δεκεμβρίου ο SNA ανακοίνωσε ότι κατέλαβε 12 χωριά βόρεια του Χαλεπιού που ελέγχονταν από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces – SDF), ενός συνασπισμού υπό την ηγεσία των συρο-κουρδικών δυνάμεων που υποστηρίζεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους.

Οι SDF, αντίπαλοι τόσο του καθεστώτος Άσαντ όσο και της Τουρκίας, ελέγχουν μεγάλες περιοχές της βορειοανατολικής Συρίας, όπου απολαμβάνουν την προστασία των βάσεων του αμερικανικού στρατού, αλλά και τμήματα της βορειοδυτικής Συρίας (δυτικά του ποταμού Ευφράτη), όπου δεν υφίσταται αμερικανική στρατιωτική παρουσία.

Πρόσφατο δημοσίευμα των Times of Israel αναφέρει ότι «ο υποστηριζόμενος από την Τουρκία SNA ανακοίνωσε πως επόμενος στόχος του θα είναι αφενός η κατάκτηση της ελεγχόμενης από τους Κούρδους πόλης Μανμπίτζ (περίπου 90 χιλιόμετρα ανατολικά του Χαλεπιού), αφετέρου η απώθηση των κουρδικών δυνάμεων ανατολικά του ποταμού Ευφράτη».

Ανώτεροι Ιρανοί αξιωματούχοι και κρατικά μέσα ενημέρωσης επέκριναν την τουρκική πολιτική στη Συρία. Ο σύμβουλος διεθνών υποθέσεων του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν, Αλί Ακμπάρ Βελαγιάτι, κατηγόρησε την Τουρκία ότι «προδίδει τις ισλαμικές της ρίζες και τάσσεται στο πλευρό των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ».

Ο Βελαγιάτι ισχυρίστηκε ότι «αντι-ισλαμικά στοιχεία στην τουρκική κυβέρνηση διαπράττουν πράξεις που βεβηλώνουν το Ισλάμ» και ότι «το Ιράν θα μπορούσε με τη σειρά του να απέχει από την υποστήριξη του Ερντογάν, κατά τη διάρκεια μελλοντικών κρίσεων». Τα ιρανικά μέσα κυκλοφόρησαν επίσης εικόνες Ιρανών που διαδήλωσαν μπροστά από την τουρκική πρεσβεία στην Τεχεράνη (1 Δεκεμβρίου).

Γίνεται αντιληπτό ότι λίγο πριν αναλάβει την εξουσία ο Ντόναλντ Τραμπ η Άγκυρα, μέσω των σουνιτών ανταρτών που υποστηρίζει στα συριακά εδάφη, επιχειρεί να αποκτήσει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό ατού. Ως εκ τούτου, επιδιώκει να ισχυροποιήσει την εκεί παρουσία της, προκειμένου να ελέγξει ως έναν βαθμό τις εξελίξεις που σχετίζονται με την επιστροφή των Σύρων προσφύγων, το μέλλον της συρο-κουρδικής κοινότητας και, γιατί όχι, να προσαρτήσει συριακά εδάφη.

Οι επιδιώξεις της Άγκυρας επιβεβαιώνονται και από τις πρόσφατες δηλώσεις (3 Δεκεμβρίου) του υπερεθνικιστή αρχηγού του Κόμματος της Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ενώπιον της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματός του, ότι «το Χαλέπι είναι έως το κόκαλο τουρκικό και μουσουλμανικό…». Πάντως, όταν η συγκρουσιακή κατάσταση επιδεινώνεται σε μια περιοχή, τότε δεν μπορούμε να συζητάμε για επιστροφή των προσφύγων. Αντίθετα, αναμένουμε αύξηση των προσφυγικών ροών και φυσικά αύξηση των ανθρώπινων απωλειών, οι οποίες μέχρι στιγμής ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες νεκρούς.

Το δίλημμα του Άσαντ

Όπως αναφέρει πρόσφατη ανάλυση της Long War Journal, «η αναζωπύρωση του σουνιτικού εξτρεμισμού στη Συρία μπορεί εν μέρει να αποδοθεί στις σεχταριστικές και σιιτικές πολιτικές της Τεχεράνης». Μετά την αποκλιμάκωση του συριακού εμφυλίου το 2016, το Ιράν επιδίωξε την αναμόρφωση των δημογραφικών στοιχείων της Συρίας εκτοπίζοντας τις σουνιτικές κοινότητες για να εδραιώσει τη σιιτική κυριαρχία.

Αυτές οι προσπάθειες περιελάμβαναν την επανεγκατάσταση σιιτικών πληθυσμών από τον Λίβανο και το Ιράκ, καθώς και την παροχή κινήτρων για προσηλυτισμούς μέσω πολιτιστικών και οικονομικών κινήτρων. Η δράση του Ιράν κυμαινόταν από την αποκατάσταση σιιτικών ιερών έως την προσφορά οικονομικής βοήθειας, εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης στους πληγέντες από τον πόλεμο Σύρους.

Η τρέχουσα κλιμάκωση ήρθε σε μια επισφαλή στιγμή για την Τεχεράνη. Η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 έχει αποδεκατίσει τη Χαμάς και έχει αποδυναμώσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ, τον πολύτιμο αντιπρόσωπο του Ιράν.

Ο Άσαντ αντιμετωπίζει τώρα ένα κρίσιμο δίλημμα: Να διακόψει – έστω προσωρινά – τους δεσμούς του με την Τεχεράνη, επιδιώκοντας την άρση των κυρώσεων και πιθανή επανένταξη στη διεθνή κοινότητα ή να παραμείνει εξαρτημένος από το Ιράν, το οποίο έχει ήδη «στοχοποιηθεί-απειληθεί» από τον επόμενο Αμερικανό Πρόεδρο, διακινδυνεύοντας περαιτέρω απομόνωση και απρόβλεπτες μελλοντικές εξελίξεις.

Το Ισραήλ συνεχίζει να στοχεύει τις πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από το Ιράν σε ολόκληρη τη Συρία, ενώ η Άγκυρα εκμεταλλεύεται την περιφερειακή αστάθεια εξοπλίζοντας την HTS κατά του Άσαντ. Ταυτόχρονα, οι αμερικανικές δυνάμεις διεξάγουν αεροπορικές επιδρομές κατά θέσεων των φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών στην περιοχή Ντέιρ Εζ Ζορ, τη Χουσεϊνίγια, τη Σαλιχίγια, την Ταγιμπάχ αλ Ζαζίρα κ.λπ. Από την οπτική γωνία του Άσαντ, η συμμαχία του και η εξάρτησή του από την Τεχεράνη έχει υψηλό διακύβευμα, που φαίνεται όλο και πιο απίθανο να έχει ευνοϊκή κατάληξη.

Ας ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους, στην παρούσα φάση, φέρεται να εξετάζουν κίνητρα για την απομάκρυνση του Άσαντ από την Τεχεράνη. Για παράδειγμα, πρόσφατες συζητήσεις μεταξύ της Ουάσιγκτον και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων εξέτασαν το ενδεχόμενο άρσης των κυρώσεων, εάν ο Άσαντ διακόψει τις ιρανικές διαδρομές όπλων προς τη Χεζμπολάχ.

Σε κίνδυνο η εκεχειρία Ισραήλ – Χεζμπολάχ

Δεν επιδεινώνεται μόνο η κατάσταση ασφαλείας στη Συρία. Λίγο νοτιότερα, παρά την πρόσφατη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, δυσοίωνες χαρακτηρίζονται και οι εξελίξεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ, καθώς οι ισραηλινές δυνάμεις διεξήγαγαν αεροπορικές επιδρομές κατά της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, μετά την επίθεση της σιιτικής οργάνωσης με όλμους στο βόρειο Ισραήλ (περιοχή Μάουντ Ντοβ), για πρώτη φορά μετά την κατάπαυση του πυρός. Συγκεκριμένα, στις 2 Δεκεμβρίου, ισραηλινά μαχητικά έπληξαν εκτοξευτές ρουκετών, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, στελέχη της Χεζμπολάχ, καθώς και συνοριακά περάσματα μεταξύ Λιβάνου και Συρίας (περιοχή Αλ-Κουσαΐρ).

Από την πλευρά της, η λιβανέζικη οργάνωση ισχυρίστηκε ότι εκτόξευσε τους όλμους ως απάντηση στις επανειλημμένες παραβιάσεις του λιβανέζικου εναέριου χώρου από ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη.

Να σημειώσουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γαλλία προηγουμένως κατηγόρησαν το Ισραήλ για παραβίαση μέρους της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Μάλιστα, η γαλλική πλευρά κατηγόρησε το Ισραήλ για 52 παραβιάσεις της εκεχειρίας. Παρ’ όλα αυτά, σε πρόσφατη ενημέρωση, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάθιου Μίλερ, τόνισε ότι «η κατάπαυση του πυρός δεν έχει καταρρεύσει».

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([e-mail])

Διαβάστε επίσης:

Πολιτική κρίση στη Γαλλία: «Ήλθον, είδον, απολύθηκα» – Τα ΜΜΕ για την κατάρρευση της κυβέρνησης Μπαρνιέ

Δολοφονία CEO: «Δεχόταν απειλές» το θύμα – Τo «κρυφό» μήνυμα στις σφαίρες και πού παραπέμπει (Photos/videos)

Διεθνής Αμνηστία για Γάζα: Το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία – Οι Παλαιστίνιοι εκτίθενται σε «αργό, υπολογισμένο θάνατο»