Έλλειμμα ενημέρωσης για την εξωτερική πολιτική

07:31 10/8/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Τις ημέρες αυτές, οπότε εξελίσσονται τόσα ενδιαφέροντα για τη χώρα μας προς την κατεύθυνση που έχουμε θέσει ως κοινό στόχο με συμμάχους, εταίρους και συνομιλητές στην ευρύτερη περιοχή, άρχισαν οι εργασίες μεταπτυχιακού κύκλου των διεθνών σχέσεων στο θερινό σχολείο στο Πανεπιστήμιο της Ιένα (Jena Universität) στη Γερμανία.

Η συνεργασία καθηγητών και μεταπτυχιακών φοιτητών των διεθνών σχέσεων αποτελεί μια ανανεωτική και δημιουργική διάδραση τόσο για τη θεωρία της επιστήμης όσο και για την πραγματικότητα όσων συμβαίνουν στη διεθνή κοινότητα.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, τα Βαλκάνια,

ο ευρύτατος χώρος της Μέσης Ανατολής και των χωρών του Κόλπου αποτελούν επίκεντρο σοβαρής έρευνας, αλλά και πηγή ενημέρωσης για την εξέλιξη της σύγχρονης διπλωματίας, των διεθνών σχέσεων, της διεθνούς πολιτικής, καθώς και για τη σημασία και τον ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών.

Το κείμενο του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας για το Κυπριακό / Βαρώσια, οι δηλώσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε., αλλά και οι αντιδράσεις της Τουρκίας, με τις οποίες απαξιώνεται το σημαντικό έργο της διεθνούς κοινότητας και του ΟΗΕ, προσφέρονται αμέσως ως αντικείμενο επιστημονικής μελέτης και ευρύτερου πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού.

Βραδύτητα δράσεων και απουσία

Οι ερωτήσεις που προέκυψαν με αφορμή το άριστα δομημένο νομικό κείμενο που διαβιβάστηκε από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, Νομική Υπηρεσία, διά της Μόνιμης Αντιπροσωπείας στον ΟΗΕ προς τον γενικό γραμματέα του Οργανισμού, αφορούσαν τα θέματα που αναδεικνύονται από την επιστολή, αλλά και την ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Πολλά σημεία φαίνεται ότι παραμένουν ασαφή στο διεθνές κοινό, ακόμη και σε αυτό που είναι πιο εξοικειωμένο με τις διεθνείς σχέσεις. Ίσως πρέπει να επανεξετάσουμε την αποτελεσματικότητα της ενημέρωσης και της δημόσιας διπλωματίας που αναπτύσσουμε.

Άξιες προσοχής είναι επίσης επισημάνσεις των Ελλήνων της διασποράς που αφορούν την απουσία των Αρχών μας, όχι μόνο από τη γενικότερη πολιτική και κοινωνική ζωή, αλλά και από την προσπάθεια να προωθηθεί μεθοδικά και επίμονα η Ελλάδα, ένα brand name με δυναμική και υπεραξία, όπως εύστοχα διαπιστώνεται από πολλούς. Η βραδύτητα δράσεων, αλλά και η απουσία από σημαντικές εκδηλώσεις εκπλήσσει και τους πιο αδιάφορους μεταξύ των συνομιλητών μας.

Χωρίς να αμφισβητείται η σημασία των δράσεων της Πολιτείας, προκαλούνται εύλογα ερωτήματα για τους λόγους που επιλέγονται υπερβολικοί πανηγυρισμοί για μια απλή, τυπική διαδικασία ρουτίνας, όπως είναι η επίδοση επιστολής στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, όταν:

1. Ποτέ δεν υπάρχει στη συνέχεια δημόσια παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ελληνικής ενέργειας.

2. Παρά τη σημαντική πολιτική και νομική θεμελίωση των θέσεων της Ελλάδας, τα προβλήματα διαιωνίζονται, με αποτέλεσμα ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών να εξωθείται σε αντιδράσεις όπως:

– Εκείνη στην Άγκυρα μετά τη δημοσιοποίηση (on camera) των απαράδεκτων θέσεων της Τουρκίας. Ο κ. Δένδιας θεώρησε (γιατί άραγε;) ότι έπρεπε να ελαφρύνει το κλίμα κλείνοντας την αυστηρή εθνική παρέμβασή του με υπενθύμιση στον οικοδεσπότη ότι «ελπίζει να παραθέσει το δείπνο όπως υποσχέθηκε, διότι…».

– Ή η πρόσφατη υπενθύμιση προς όλο τον κόσμο ότι «η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν υπάρχει τα τελευταία εκατό χρόνια» (sic).

Η κοινή γνώμη απαιτεί σαφή, πυκνή και ουσιαστική ενημέρωση για όλα τα θέματα, κυρίως όταν η ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών μάς πληροφορεί για:

– Συναντήσεις και μετακινήσεις του υπουργού Εξωτερικών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

– Συναντήσεις με ηγέτες, συνεχή ταξίδια, ώστε να προβληθούν η χώρα και οι επιδιώξεις της.

– Κοινές δηλώσεις με ομολόγους υπουργούς.

– Παρουσία σε πανεπιστήμια.

– Επίσκεψη στη μονάδα της Προεδρικής φρουράς και συνάντηση με τους φοιτητές της Νομικής της Θράκης.

Όμως δεν γίνεται οποιαδήποτε ενημέρωση:

– Για ενδιαφέρουσες υπηρεσιακές εισηγήσεις που αφορούν την προοπτική προσλήψεων εμπειρογνωμόνων από τη μειονότητα, όπως γίνεται σε άλλους χώρους της δημόσιας διοίκησης.

– Για επισημάνσεις των υπηρεσιακών για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αποφεύγονται περιπτώσεις επικοινωνιακής δυσαρμονίας όταν στην Επιτροπή Παρασήμων του υπουργείου Εξωτερικών έφθασε το όνομα του διασώστη, που όπως διαφάνηκε κανένας δεν ήθελε να παρασημοφορηθεί, αφού και o ίδιος ιδεολογικά δεν θα μπορούσε να δεχθεί τον έπαινο του κράτους, το οποίο θεωρεί ασυνεπές κυρίως στα θέματα των προσφύγων.

Ποιοι εισηγούνται;

Στο παιγνίδι της επικοινωνίας υπερτονίζεται ότι ο κ. υπουργός δεν υπέγραψε τις παρασημοφορήσεις. Οι πάντες γνωρίζουν ότι η εισήγηση παρασημοφορήσεων προέρχεται από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Εξωτερικών, Διεύθυνση Εθιμοτυπίας, και προφανώς πολλοί απορούν για τον σκεπτικισμό του κ. υπουργού να υπογράψει την εισήγηση της επιτροπής παρασήμων, αλλά και για την έλλειψη επικοινωνίας με τον γενικό γραμματέα της Προεδρίας ή την ίδια την Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Πιθανώς επειδή είχε ζητηθεί η τοποθέτηση του γενικού γραμματέα της Προεδρίας ως πρεσβευτή στο Παρίσι και ο υπουργός Εξωτερικών προέκρινε τον διευθυντή Εθιμοτυπίας.

Θα ήταν σκόπιμο να πληροφορηθεί η κοινή γνώμη ποιοι εισηγούνται αβασάνιστα στην ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών παρασημοφορήσεις που δεν ελέγχουν, με ποιον τρόπο θα αποφευχθούν παρόμοια προβλήματα, που εμπλέκουν την Προεδρία της Δημοκρατίας και το υπουργείο Εξωτερικών, και πότε θα σταματήσουν διαρροές προς τον Τύπο που θίγουν τη θεσμική λειτουργία του κράτους.

Η οργανωτική πραγματικότητα

Σκέφτεται ο κ. υπουργός, που οργανώνει την εξωτερική πολιτική, να αξιοποιήσει τις αρμοδιότητες που του παρέχει ο νόμος, και όχι μόνο το δικαίωμα επιλεκτικών παρατάσεων στον πρεσβευτικό βαθμό, ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά το υπουργείο του;

Πολιτικές ηγεσίες που θέλγονται αποκλειστικά από τη γοητεία της διεθνούς πολιτικής και αφήνουν συνεργάτες ή ακόμη και υπηρεσιακούς να δαμάσουν μόνοι τους, χωρίς απαιτητική πολιτική καθοδήγηση, το διοικητικό «τέρας» της γραφειοκρατίας καταλήγουν να διαπιστώνουν με πολιτική «θλίψη» την απώλεια της ιστορικής ευκαιρίας που τους δόθηκε, επειδή συνειδητά αρνήθηκαν να διοικήσουν το υπουργείο Εξωτερικών.

Αργότερα προστρέχουν στα αρχεία τους και διαπιστώνουν ότι μόνο παραπολιτικές ειδήσεις δημιούργησαν και δυστυχώς δεν άφησαν πολιτική κληρονομιά που θα εξασφαλίζει την υστεροφημία τους.

Βεβαίως για την κατανόηση όσων συμβαίνουν στο υπουργείο Εξωτερικών επισημαίνεται ότι, κατά παράδοση, όταν γενικός γραμματέας της Προεδρίας ή του υπουργείου Εξωτερικών πρόκειται να τοποθετηθεί ως πρεσβευτής της Ελλάδας στο εξωτερικό, ερωτάται για την προτίμησή του και αυτονόητα δίδεται προτεραιότητα στην επιλογή του, κυρίως όταν έχει ως προηγούμενο πόστο το Βουκουρέστι και όχι το Μπουένος Άιρες ή τη Νέα Υόρκη.

Δυστυχώς τα τελευταία επτά χρόνια το υπουργείο Εξωτερικών ολισθαίνει σε μια περίεργη οργανωτική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να διαπιστώνεται εκκρεμότητα εις το διηνεκές ακόμη και σε έγγραφο αίτημα ακρόασης για σημαντικά υπηρεσιακά θέματα, χωρίς να λαμβάνει ο υπάλληλος έγγραφη απάντηση, αρνητική ή θετική, όπως προβλέπεται από τον κώδικα δεοντολογίας και καλής λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης.

Η αποτελεσματικότητα της διπλωματίας στηρίζεται στη σοβαρή ιεραρχική δομή, στη δυνατότητα αξιοποίησης των διπλωματικών ευκαιριών και, βεβαίως, στη συνεχή και ορθολογική αξιολόγηση των στελεχών, ιδιαίτερα των επικεφαλής των διευθύνσεων και των Αρχών (πρεσβειών, Μονίμων Αντιπροσωπειών, γενικών προξενείων) στο εξωτερικό.

Η ανακοίνωση της UNESCO

Η κοινωνία των πολιτών, αλλά και τα μέσα ενημέρωσης αποζητούν την πληροφόρηση και καλά ελεγμένα στοιχεία, τα οποία προκύπτουν από την καθημερινή άοκνη εργασία, ώστε να υποστηρίζεται η προώθηση απαιτητικής διπλωματίας. Η σπουδαία ανακοίνωση της UNESCO, που στιγματίζει τις αποφάσεις της τουρκικής κυβέρνησης για τη Μονή της Χώρας και την Αγία Σοφία, γίνεται πολιτικά αποτελεσματικότερη αν απαντηθούν ουσιαστικά ερωτήματα, όπως:

1. Προτίθεται η UNESCO, που έχει χρηματοδοτήσει την ανάδειξη και συντήρηση μνημείων της παγκόσμιας κληρονομιάς στην Τουρκία, μεταξύ αυτών τη Μονή της Χώρας και την Αγία Σοφία, να απαιτήσει επιστροφή κονδυλίων επειδή η Τουρκία μονομερώς έχει σπάσει τους όρους της συνεργασίας;

2. Σε περίπτωση που η UNESCO δεν προβεί σε ενέργειες, επειδή πιθανώς δεν προβλέπονται από το καταστατικό λειτουργίας της, ποια ολοκληρωμένη πρόταση προβάλλουν το υπουργείο Εξωτερικών και η Εθνική Επιτροπή UNESCO στη διεθνή κοινότητα, ώστε τα δύο σημαντικότατα μνημεία να είναι επισκέψιμα με εμφανή τα έργα τέχνης, τα οποία σήμερα καλύπτει η ακραία προκατάληψη και θρησκοληψία της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας;

3. Ποιες ενέργειες της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην UNESCO έχουν δρομολογηθεί ώστε η πολιτική διακήρυξη να μετατραπεί άμεσα σε ουσιαστική πολιτική για να διατηρείται το θέμα επίκαιρο μέχρι τη στιγμή που η Τουρκία, υπό τη διεθνή πίεση, θα λειτουργήσει ξανά ως κράτος μεγάλης πολυπολιτισμικής αντίληψης;

4. Ποιες διμερείς πρωτοβουλίες έχουν αναληφθεί και προωθούνται από τις διευθύνσεις και ειδικότερα από τον αρμόδιο γενικό διευθυντή στο υπουργείο Εξωτερικών στις καθημερινές επαφές και επικοινωνίες, που πραγματοποιούνται μεθοδικά και αδιάκοπα (;) προκειμένου να αξιοποιηθεί η στιγμή (momentum) που δημιουργήθηκε;

5. Γνωρίζουν η Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην UNESCO και το υπουργείο Εξωτερικών τα ακριβή ποσά που διατέθηκαν για τα δύο σημαντικά μνημεία στην Τουρκία και μήπως προτίθενται να τα γνωστοποιήσουν, ώστε να ενημερωθεί η διεθνής κοινή γνώμη – και βεβαίως η ελληνική – για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται η UNESCO τις συνδρομές που καταβάλλονται από τα κράτη-μέλη;

Μεγάλο βάρος στους ώμους των χειριστών

Την εβδομάδα των μεταπτυχιακών εργασιών στο γερμανικό πανεπιστήμιο διαπιστώθηκαν ελλείψεις που αφορούν την ενημέρωση της κοινής γνώμης επί διαφόρων σημαντικών πτυχών της εξωτερικής πολιτικής και της παρουσίας της Ελλάδας στη διεθνή σκηνή και ειδικότερα στην Ε.Ε.

Επίσης, ακόμη μία φορά, αντιλαμβάνεται οποιοσδήποτε την απουσία των διπλωματών από την ενημέρωση της κοινής γνώμης, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όταν υποχρεώνονται, χωρίς να διαθέτουν τα στοιχεία που απαιτούνται, να εξηγήσουν καταστάσεις όπως η τελευταία που προκάλεσε η θεσμική διαφωνία της Προεδρίας της Δημοκρατίας και υπουργείου των Εξωτερικών.

Στις ημέρες μας η πληροφορία κινείται ταχύτατα και οι διαμορφωτές της εξωτερικής πολιτικής επιβάλλεται να γνωρίζουν ποιες οδηγίες πρέπει να δίδονται συνεχώς προς όλους, ώστε με ενιαία γλώσσα και επιχειρηματολογία να προωθούνται τα εθνικά θέματα, είτε τα πολύ σημαντικά είτε όσα θα μπορούσαν να παραμείνουν σε δεύτερη θέση ενδιαφέροντος, όπως το ερώτημα του ποιος και πότε παρασημοφορείται.

Η πορεία της ελληνικής διπλωματίας και το βάρος που εναποτίθεται στους ώμους των χειριστών της εξωτερικής πολιτικής προφανώς αποτελούν το «νόστιμον ήμαρ» (ημέρα της επιστροφής: οίκαδε τ’ ελθέμεναι και νόστιμον ήμαρ ιδέσθαι) στη σκληρή μελέτη για κάθε αναλυτή και ερευνητή των διεθνών σχέσεων.

Ευτυχώς όμως στις δημοκρατίες οι επιλογές των κυβερνήσεων και των πολιτικών ανδρών που τις υλοποιούν αξιολογούνται από την κοινωνία, τα μέσα ενημέρωσης, τους αναλυτές και τους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, αλλά εγκρίνονται ή απορρίπτονται στις εκλογικές κάλπες.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή, γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, www.moha.center

Διαβάστε επίσης:

Ο αντιδραστικός χαρακτήρας της «απελευθέρωσης» της Ενέργειας

Όλοι ίδιοι είναι;

Δεν μπορούμε ούτε τα αυτονόητα…