Τα δάση είναι παντοτινά

07:31 10/8/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Το 1977 έβλεπα το βράδυ από τη Σκόπελο προς τη Βόρεια Εύβοια την εξέλιξη μιας πυρκαγιάς που τελικά έκαψε 100.000 στρέμματα. Το θέαμα ήταν τραγικό, η κόλαση ήταν παρούσα, οι φωτιές έκαναν ορατά άλματα πολλών εκατοντάδων μέτρων και χιλιομέτρων.

Μετά 3 χρόνια επισκέφθηκα την ίδια περιοχή, οπότε βρέθηκα μπροστά σε ένα διαφορετικό θέαμα: η ανάπτυξη των θάμνων ήταν συγκλονιστική, η έκταση είχε ξαναγίνει πυκνή και σχεδόν αδιαπέραστη, το «δάσος» από θάμνους ήταν ξανά στη θέση του – έστω και διαφορετικό.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει

ότι πρέπει να ακολουθούμε τις απόψεις που διανέμονται μέσω τηλεοπτικών σταθμών με ύφος μεγάλης επιστημοσύνης, σύμφωνα με τις οποίες τα μεσογειακά δάση «παίζουν» σε έναν κύκλο καταστροφής και αναγέννησης. Τα δάση ΔΕΝ καταστρέφονται μια ή δυο φορές στα 100 χρόνια – όπως λέει ο εμπνευστής αυτής της σνομπ λογικής – αλλά σαν έκτακτο γεγονός είναι δυνατόν να καταστρέφονται από το ανθρώπινο χέρι…

Το 2007 είχαμε μια καταστροφή στην Ηλεία που πλησίαζε τα 2 εκατομμύρια στρέμματα, που ήταν συγκρίσιμη μόνο με τις πυρκαγιές των (εκλογικών) ετών 1981, 1985, 1989, κι ακόμη ήταν συγκρίσιμη με τις ταυτόχρονες σχεδόν πυρκαγιές στη Ρωσική Ομοσπονδία και στην Αυστραλία – όπου έκαιγαν επί μήνες. Ο λόγος ήταν ότι οι φωτιές μετά μια αρχική αφετηρία έγιναν «διάσπαρτες», δεν ακολουθούσαν κανένα «μέτωπο», ήταν δυνατόν να χτυπήσουν από παντού.

Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι έχει εμπεδωθεί ο πρωταρχικός ρόλος των «εναέριων» μέσων στην κατάσβεση της πυρκαγιάς, με όλα τα ρίσκα στα οποία εκτίθενται οι πιλότοι από τα καθοδικά ρεύματα και παρά το γεγονός ότι μπορούν να δράσουν μόνο με το φως της ημέρας. Αλλά αυτό φυσικά δεν αρκεί: Τα επίγεια μέσα με τους πυροσβεστικούς κρουνούς και τα συμπαρομαρτούντα έπονται, ενώ δεν είναι καθόλου αμελητέος και ο ρόλος του «πεζικού» – ο ρόλος δηλαδή των ανθρώπων που καταστέλλουν με πτυοσκάπανα ή άλλα πρόχειρα μέσα τις μικρές εστίες φωτιάς και αποτρέπουν την μελλοντική αναζωπύρωσή τους.

Και επειδή αυτή η τελευταία πλευρά φαίνεται αμελητέα, καταθέτω μια προσωπική εμπειρία από το «κατακαμένο» πεδίο της Όχης στη Κάρυστο το 2014, όπου κυριαρχούσαν σφοδροί άνεμοι των 9-10 μποφόρ: Αυτοί οι άνεμοι προκάλεσαν ανάφλεξη σε ένα πεδίο με ελάχιστη βλάστηση, σχεδόν λείο, που θα ήταν δυνατόν να εξαλειφθεί από την τοπική χειροκίνητη δράση! Στη συνέχεια διαδόθηκαν σε 30-40 μικροφωτιές σε μια περιοχή στην ολότητά της μάλλον ξερική, με αποκορύφωμα την προσέγγιση του ξενοδοχείου «Απόλλων» και το κάψιμο μιας ρεματιάς δίπλα στην παραλία, χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της αρχικής φωτιάς.

Όλα αυτά βέβαια οδηγούν σε μια συζήτηση για τις αντιπυρικές ζώνες, οι οποίες για μια περίοδο θεωρήθηκαν ως πανάκεια. Όμως είναι γνωστό ότι αυτές, ακόμη και σε περίπτωση που έχουν πλάτος 400 μέτρα, δεν μπορούν να αποτρέψουν την εξάπλωση της φωτιάς. Φυσικά σε μια περίπτωση πυρκαγιάς μπορούν να γίνονται αντιπυρικές ζώνες ad hoc, όμως η άκαμπτη προκατασκευή τους, εκτός του ότι περιορίζει και μειώνει τις λειτουργίες του δάσους, δεν παίζει κανένα ρόλο στη πρόληψη της φωτιάς…

Οι αντιπυρικές ζώνες ισοδυναμούν με μια ομοιοπαθητική μέθοδο αντιμετώπισης των προβλημάτων του δάσους – τα οποία θεραπεύουν δια της καταστροφής του δάσους!

Σπίτια μέσα σε δάσος

Οι περιουσίες μέσα στα πεύκα, οι βίλες και τα σπίτια που χτίζονται σε δενδρώδες περιβάλλον είναι καταδικασμένες να ζουν σε αιώνια αγωνία. Βεβαίως δεν πρέπει να απασχολείται κανείς με την συρρίκνωση του δάσους για να έχει ασφαλείς κατοικίες (!), όμως έως ένα βαθμό διάφορα δύσφλεκτα ή βραδύκαυστα είδη (ας μην ξεχνάμε πως οτιδήποτε έχει βιομάζα καίγεται) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μερική προστασία των κατοικιών. Τέτοια είδη είναι οι βελανιδιές, τα κυπαρίσσια, οι ευκάλυπτοι, οι ακακίες, οι κουτσουπιές, οι αείλανθοι, οι χαρουπιές, οι συκιές, οι πικροδάφνες κ.λ.π, που μπορούν όμως να φυτευτούν σε περιορισμένες εκτάσεις.

Εννοείται ότι όλα αυτά τα είδη μπορούν να φυτευτούν στην άκρη των δρόμων και να καθυστερήσουν την εξάπλωση μιας πυρκαγιάς, όπως βέβαια και τα σπαρτά, τα οποία, εκτός από τη συγκεκριμένη υπηρεσία, παρέχουν στο δάσος και την στερέωση των πρανών, που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα σε διάφορες περιοχές.

Λειτουργίες πρόληψης

Φαίνεται ότι στην Ελλάδα αρχίζουν να λαμβάνονται στα σοβαρά οι λειτουργίες πρόληψης. Απόδειξη η κοπή των πρέμνων (χαμηλών κλάδων) των δέντρων που βρίσκονται σε κρίσιμες περιοχές, απόδειξη ο καθαρισμός από τους θάμνους και τα αγριόχορτα που γίνεται εδώ κι εκεί – αν και ο καθαρισμός αυτός υστερεί σε μεγάλο βαθμό και δεν καταλήγει στη συλλογή όλης της νεκρής βιομάζας.

Πριν από μερικά χρόνια είχε αναφερθεί το θέμα της παρακολούθησης του δάσους μέσω αισθητήρων που εξέπεμπαν υπέρυθρη ακτινοβολία – αλλά αυτή η υπόθεση δεν προχώρησε. Επίσης πριν από μερικά χρόνια γινόταν συζήτηση για τον ρόλο διαφόρων αρωματικών ποωδών που εξαιτίας της περιεκτικότητάς τους σε αλκοόλη μπορούν να προκαλέσουν αυθόρμητες αναφλέξεις. Και αυτό το θέμα μάλλον ξεχάστηκε.

Τα δάση είναι πλούτος της κοινωνίας και του καθενός, όσο κι αν γνωστός ζωγράφος θεωρεί την πυρπόλησή τους θέμα καθαρά αισθητικό. Το κύριο μέσο για να αποφύγουμε αυτή την «καλλιτεχνική αίσθηση» – κοντολογίς το κύριο μέσο πρόληψης! – είναι η ανάθεση της συγκεκριμένης λειτουργίας σε πρόσωπα φύσει αρμόδια, που γνωρίζουν τις λειτουργίες και τη συμπεριφορά του δάσους, που ξέρουν την ποιότητα της καύσιμης ύλης, που είναι γνώστες των δρόμων και μονοπατιών – και τέτοια είναι οι δασολόγοι.

Γι’ αυτό και ήταν εντελώς άστοχη η αφαίρεση της δασοπυρόσβεσης από τα δασαρχεία από την κυβέρνηση Σημίτη (1998) και η μεταφορά της αρμοδιότητας στην πυροσβεστική υπηρεσία. Εννοείται ότι αυτή η αφαίρεση είχε μια συγκεκριμένη αιτία: την αντίσταση των δασικών υπαλλήλων σε επιδιώξεις εξαστισμού ή γενικότερα ιδιοποίησης δασικών εκτάσεων…

*Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Η βολική πολιτική δικαιολογία της κλιματικής κρίσης

Οι φωτιές, οι πλημμύρες και η διαχρονική πολιτική ανεπάρκεια

Ο καυγάς για τις εκκενώσεις και την απουσία σχεδίου