«Γκρίζες μέλισσες» του Αντρέι Κούρκοφ

07:29 2/4/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Ο μεταφραστής Δημήτρης. Β. Τριανταφυλλίδης γράφει στο «Ποντίκι Art»για το συναρπαστικό μυθιστόρημα «Γκρίζες μέλισσες» του Αντρέι Κούρκοφ που μετέφρασε!

Πρόκειται για ένα βιβλίο που η μυθιστορηματική αφήγηση του σύγχρονου δράματος της Ουκρανίας μέσα από μια λογοτεχνία δικαιώνεται δραματικά από την επικαιρότητα των ημερών.

Δύο παιδικοί φίλοι – ανταγωνιστές ξέμειναν από επιλογή στη no man’s land στην ανατολική Ουκρανία, μετά τα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία.

Δύο

φίλοι – φύλακες του εγκαταλειμμένου χωριού, δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, που δεν είναι άλλο από τον απλό, μεμονωμένο άνθρωπο, ο οποίος βρίσκεται στην περιδίνηση της Ιστορίας.

Αντρέι Κούρκοφ

Η επιλογή των ηρώων, αλλά και της περιοχής από τον Αντρέι Κούρκοφ, μόνο τυχαία δεν είναι. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως μέσα από τις ζωές των ηρώων του, ο συγγραφέας προσπαθεί να αναδείξει τη δική του δισυπόστατη ζωή. Γεννημένος στο Λένινγκραντ, μεγάλωσε και σπούδασε στο Κίεβο, όπου και τελικά εγκαταστάθηκε και καθιερώθηκε ως συγγραφέας, γράφοντας στα ρωσικά, σε μία χώρα όπου η επίσημη γλώσσα είναι τα ουκρανικά.

Κι αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν επαίρεται πως θέλει να επεκτείνει τα όρια του «ρωσικού κόσμου» με πυραύλους και ισοπεδώσεις πόλεων, ο Κούρκοφ το κάνει αξιοποιώντας τις δυνατότητες της πλούσιας και γόνιμης ρωσικής γλώσσας, ενώ παράλληλα κρατάει ακέραιο το νήμα που τον συνδέει με τις καλύτερες λογοτεχνικές παραδόσεις της ρωσικής διασποράς.

Ανάμεσα σε δύο πυρά ζουν οι μοναχικοί και παράξενοι ήρωές του. Ανάμεσα σε δύο κόσμους. Ανάμεσα σε δύο αιώνες. Παιδιά – ορφανά ενός συστήματος που κατέρρευσε το 1991 χωρίς να σπεύσει να το υπερασπιστεί κανείς, άνθρωποι που βρέθηκαν στο μεταίχμιο των εποχών και στη μεθόριο της συνείδησης, επιλέγουν να μείνουν, όταν όλοι οι άλλοι φεύγουν. Ο πρωταγωνιστής παραμένει αθεράπευτα νοσταλγός ενός σοβιετικού κλέους, παρόλο που γνωρίζει ότι η επιστροφή του παρελθόντος στον ενεστώτα μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την αλληλοσφαγή. Οι πρόσφατες εξελίξεις με τον πόλεμο που κήρυξε η πουτινική Ρωσία στην Ουκρανία δικαιώνουν τη μελαγχολική ματιά του συγγραφέα.

Ο Κούρκοφ γνωρίζει πολύ καλά και τις δύο χώρες. Γνωρίζει τη Ρωσία τόσο στη σοβιετική της εκδοχή όσο και στη νεο-αυταρχική της μορφή. Γνωρίζει την Ουκρανία με όλα τα τραύματα και τις αδυναμίες που της κληροδότησε το σοβιετικό παρελθόν αλλά και η μετακομμουνιστική περιπέτεια.

Ο Κούρκοφ, όπως κάθε έντιμος συγγραφέας, παίρνει θέση. Παίρνει τη θέση των ηρώων του. Μιλάει μέσα από αυτούς, ονειρεύεται, αν και γνωρίζει πως η πραγματικότητα δεν πρόκειται να αλλάξει προς το καλύτερο. Αισθάνεται όπως αυτοί, επιζητάει το ζευγάρωμα με τη γυναίκα, μα δεν αφήνει τον εαυτό του να ερωτευτεί. Κοντολογίς, οι ήρωές του είναι το ίδιο ανάπηροι, με τον κόσμο που μας κληροδότησε το ζοφερό, κομμουνιστικό πείραμα, στη σοβιετική του εκδοχή.

Οι «Γκρίζες μέλισσες» θα μπορούσε να είναι ένα road movie, μία ταινία περιπλάνησης, καθώς ο πρωταγωνιστής, ένας άνθρωπος που δεν θέλει να είναι με κανέναν από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, ξεκινάει ένα ταξίδι, κατά τη διάρκεια του οποίου η αντίληψη που έχει για την πραγματικότητα θα συγκρουστεί με αυτή και ο ίδιος σταδιακά, χωρίς να το συνειδητοποιεί, θα αλλάξει. Όχι, όμως, τόσο πολύ, ώστε να μην νιώσει τη νοσταλγία για το παλιό του χωριό, την παλιά του ζωή, την πρώην σύζυγο και τη θυγατέρα του, οι οποίες έφυγαν μακριά για να γλιτώσουν από τη φρίκη του πολέμου.

Ισορροπεί ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν ο πρωταγωνιστής του Κούρκοφ. Ισορροπεί ανάμεσα στο εδώ και στο εκεί, τα οποία χωρίζονται από τη λεπτή γραμμή της no man’s land, στην οποία την άνοιξη οι μέλισσες θα βγουν για να τρυγήσουν γύρη, ακόμη κι όταν μαίνονται οι μάχες.

Οι μέλισσες με τη χαρακτηριστική τους «φορεσιά» συνοδεύουν με το μουρμουρητό τους τον πρωταγωνιστή στην ανοιξιάτικη – καλοκαιρινή του εποποιία στον μετακομμουνιστικό κόσμο της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Κάποιες από αυτές θα «θυσιαστούν» για την υγεία των άλλων, μετά την «επαφή» τους με τις σκοτεινές υπηρεσίες των δυνάμεων κατοχής της Κριμαίας, σηματοδοτώντας έτσι και την τελική επιλογή του ήρωα: θα παραμείνει άνθρωπος και θα προσφέρει αγάπη και συμπαράσταση σε εκείνους που την έχουν ανάγκη, χωρίς να περιμένει ανταπόδοση. Τελικά, η επιλογή του πρωταγωνιστή είναι και επιλογή του συγγραφέα. Το ζητούμενο είναι να γίνει και επιλογή του αναγνώστη, ιδιαίτερα σήμερα που ο λαμπερός ουρανός της Ουκρανίας φλέγεται από τις φωτιές που ανάβουν αδιάκριτα οι ρωσικοί πύραυλοι.

Αντρέι Κούρκοφ

Γκρίζες μέλισσες

Μετάφραση: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης

Εκδόσεις: Καστανιώτης

Σελ.: 432

Διαβάστε επίσης:

Μήνυμα ειρήνης από δυο λογοτέχνες

Βιβλίο: Η πρόταση της εβδομάδας

Βιβλίο: Όταν βγήκε απ’ τη σκιά