Λωζάννη: Ένα επεισόδιο στα χρόνια της διπλωματίας

08:02 29/1/2020 - Πηγή: Το Ποντικι

ΕΛΛAΔΑΈντυπη Έκδοση

 

Παρακολουθώντας την επικαιρότητα και τον τρέχοντα σχολιασμό των κατακλυσμιαίων διεργασιών στην Ανατολική Μεσόγειο, αναρωτιέται κανείς για το πώς θα αντιμετώπιζαν οι σημερινοί δημοσιογράφοι - σχολιαστές τη Συνθήκη της Λωζάννης κάτω από τις τότε επικρατούσες συνθήκες αν υπήρχε εκείνη την εποχή τηλεόραση… Θυμίζουμε ότι η χώρα είχε προσέλθει ηττημένη και ταπεινωμένη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, έχοντας καλέσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο να ηγηθεί της ελληνικής αντιπροσωπείας, προκειμένου

να συμμαζέψει τα εγκλήματα των πολιτικών του αντιπάλων και την αφιλοτιμία του ίδιου του τού λαού.

Παρακολουθώντας το σήμερα, θα ήταν χρήσιμο να αξιοποιούσαμε το πλούσιο σε δραστηριότητα, ιστορικό μας παρελθόν ως μια άσκηση μαθητείας προς βελτίωση του εθνικού μας χαρακτήρα.

Μια από τις πιο δύσκολες αλλά και σημαντικές στιγμές της ελληνικής διπλωματίας είναι προφανώς η συνθήκη της Λωζάννης. Να θυμίσουμε ότι στη Δύση, ο πόλεμος είχε λήξη ήδη από το 1918, ωστόσο, στην Ανατολή συνεχιζόταν ως μια ελληνοτουρκική σύγκρουση. Μια σύγκρουση που από πλευράς της χώρας μας, διεξαγόταν σε συνθήκης ακραίου εθνικού διχασμού. Επειδή πολύ εύκολα γινόμαστε επιλήσμονες και ακόμα ευκολότερα μας φταίνε οι ξένοι και οι κατά καιρούς σύμμαχοι, θυμίζουμε ότι η Ελλάδα τότε εγκαταλείφθηκε από τους συμμάχους της με αποκλειστικά δική της ευθύνη.

Ο μέγας Εθνάρχης που ακόμα και σήμερα αμφισβητείται από αρκετούς, έφερε εις πέρας στη Λωζάννη έναν τεράστιο άθλο, εν πολλοίς άγνωστο στον λαό, ο οποίος το 1920 ωρυόταν εναντίον του γιατί διπλασίασε την Ελλάδα και τον θεωρούσε ψεύτη με το επιχείρημα ότι «αφού διπλασιάστηκε η Ελλάδα, γιατί δεν διπλασιάστηκε και το χωράφι μου;»…

Στη Λωζάννη, ο Βενιζέλος, ουσιαστικά ολομόναχος, μιας και δεν αισθανόταν ο ίδιος ότι είναι εντολοδόχος της πραξικοπηματικής κυβέρνησης των Αθηνών αλλά του έθνους (ενός έθνους το οποίο δεν μπορούσε να διαχειριστεί ούτε το ένδοξο παρελθόν του ούτε τους θριάμβους του), αγωνίστηκε μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Στην Αθήνα, μάλιστα, αδυνατούσαν να κατανοήσουν το μέγεθος των δυσκολιών της Λωζάννης και το χειρότερο, δεν ήταν σε θέση να αντιληφθούν την ουσία των εισηγήσεων και των διπλωματικών του ενεργειών. Ολομόναχος και έχοντας μεγάλη ανησυχία για το μέλλον του Μικρασιατικού Ελληνισμού (γιατί από τη Λωζάννη θα προέκυπταν οι συμφωνίες για τις ανταλλαγές πληθυσμών και για το καθεστώς προστασίας των μειονοτήτων), ο Βενιζέλος προσπαθούσε να κλείσουν όλα αυτά τα θέματα το συντομότερο θεωρώντας ότι κάθε καθυστέρηση μπορούσε να αποβεί μοιραία για τη χώρα μας, έχοντας απέναντι μια υπεροπτική και προκλητική ανατολίτικη κυβέρνηση η οποία διαπραγματευόταν με την απειλή της συνέχισης του πολέμου κατά της Ελλάδας.

Παρέμβαση Αλεξανδρή

Για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική του θέση, ο Βενιζέλος εισηγήθηκε την ενίσχυση του στρατού στη Θράκη και τη διπλωματική συνεννόηση με τη Γιουγκοσλαβία για το ενδεχόμενο βουλγαρικής πολεμικής κινητοποίησης στην Ανατολική Θράκη. Στην ουσία, ο Βενιζέλος ούτε επιθυμούσε, ούτε βεβαίως ενθάρρυνε μιαν εισβολή στην Ανατολική Θράκη γνωρίζοντας καλά ότι η Τουρκία θα έριχνε τον όγκο των στρατευμάτων της εκεί ενώ ταυτόχρονα η χώρα θα βρισκόταν αντιμέτωπη και με τις δυνάμεις των Συμμάχων που στάθμευαν στην περιοχή.

Και σαν να μην υπήρχαν όλα αυτά τα δυσβάστακτα προβλήματα, ο Βενιζέλος είχε απέναντί του και μερίδα του Τύπου η οποία με σχετική αρθογραφία τον επέκρινε για τους χειρισμούς του. Ο Βενιζέλος τότε ζήτησε από τον Πάγκαλο να μεταβεί στη Λωζάννη προκειμένου να συζητήσουν τις εξελίξεις. Αντ’ αυτού, του έστειλαν τον υπουργό Απόστολο Αλεξανδρή για να τον αντικαταστήσει. Ο Αλεξανδρής που υπήρξε υπουργός και φίλος του Βενιζέλου, αφίχθη στη Λωζάννη τον Μάιο με εντολή από την Αθήνα να εξασφαλίσει ή την ανοχή των Μεγάλων Δυνάμεων ή έστω τη σύμπραξη μιας εξ αυτών, προκειμένου να αρχίσουν οι επιχειρήσεις. Τελικά, οι δυο άνδρες απέφυγαν μιαν ακόμα ενδοελληνική σύγκρουση και συνέχισαν από θέση μεγαλύτερης ισχύος τις διαπραγματεύσεις.

Ακολούθως, ο Βενιζέλος ζήτησε άμεση συνάντηση με τον Ινονού προς εξεύρεση λύσεως των τελευταίων διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η διάσταση απόψεων Βενιζέλου – Αλεξανδρή, ωστόσο, ήταν μεγάλη, τόση ώστε ο τελευταίος ειδοποίησε την κυβέρνηση των Αθηνών με την πρόταση να καταγγείλουν τη συμφωνία ανακωχής και να εισβάλουν στη Θράκη στις 26 προς 27 Μαΐου. Παραμένει άγνωστο αν αυτό υπήρξε μια μπλόφα του Βενιζέλου με τον Αλεξανδρή η οποία διέρρευσε σκοπίμως προς τις Μεγάλες Δυνάμεις και την Τουρκία προκειμένου να εκβιάσουν το τέλος των διαπραγματεύσεων - όπερ και εγένετο. Την επομένη, η Τουρκία εύσχημα παραιτήθηκε από την απαίτηση των πολεμικών αποζημιώσεων που ζητούσε από την Ελλάδα και η Ελλάδα συναίνεσε στην παραχώρηση προς την Τουρκία του τριγώνου του Καραγάτς στον Έβρο.

Ήταν 24 Ιουλίου του 1923, όταν ο Βενιζέλος με τηλεγράφημά του ενημέρωνε την ελληνική κυβέρνηση για την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Με συναίσθηση της ευθύνης τού τι υπέγραψε, ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα τηλεγραφήσει λίγες ώρες μετά την υπογραφή στον πρωθυπουργό, Στυλ. Γονατά και στον αρχηγό της Επαναστάσεως, Νικ. Πλαστήρα τα παρακάτω:
«Ευχαρίστως αγγέλλων υμίν ότι σήμερον, μεταμεσημβρίαν, εις την μεγάλην αίθουσαν του Πανεπιστημίου της Λωζάννης, υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης μετά πασών των σχετικών συμβάσεων, δηλώσεων και πρωτοκόλλων. Η συνθήκη αύτη, συναφθείσα μετά την Μικρασιατικήν καταστροφήν, δεν σημαίνει ατυχώς ελληνικόν θρίαμβον. Αλλά η Επανάστασις δύναται να είναι υπερήφανος ότι, αναδιοργανώσασα εθνικόν στρατόν, έδωκε τα μέσα εις την αντιπροσωπείαν της να επιτύχη την συνομολόγησιν εντίμου ειρήνης, ήτις επιτρέπει εις την Ελλάδα να επιστρέψη εις τα έργα της ειρήνης και να αφοσιωθή εις το έργον της εσωτερικής της περισυλλογής. Εάν διά της προσεχούς διεξαγωγής ελευθέρων εκλογών τερματισθή οριστικώς ο εμφύλιος πόλεμος, επανέλθη η κανονική λειτουργία του πολιτεύματος και λυθή το προσφυγικόν ζήτημα δι οριστικής εγκαταστάσεως προσφύγων, η Ελλάς δύναται να αποβλέπη μετά εμπιστοσύνης εις καλύτερον μέλλον…»

Λεζάντα φωτογραφίας: Η ελληνική αντιπροσωπεία: Καθιστοί, στην πρώτη σειρά, από αριστερά: Δημ. Κακλαμάνος, Ελ. Βενιζέλος, Ανδρ. Μιχαλακόπουλος και Αλ. Μαζαράκης. Ιστορικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, Αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου

ΛωζάννηδιπλωματίαεπεισόδιοιστορίαIssue: 2109Issue date: 23-1-2020Has video: Exclude from popular: 0