Νέστορ Μαχνό: Ο αναρχικός που οργάνωσε την εθνική άμυνα των Ουκρανών και πολέμησε για την ανεξαρτησία της πατρίδας του

13:22 8/3/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Η Ιστορία είναι σαν ένα μεγάλο ποτάμι, με μαιάνδρους, καταρράκτες, κρυφούς παραπόταμους, αφρισμένους χείμαρρους και ήρεμες εκβολές. Κρύβει ξεχασμένες ιστορίες, κατορθώματα και άθλους ανθρώπων, οδυνηρές ήττες και περίλαμπρες νίκες, εκλάμψεις που στο σύνολό τους διαμορφώνουν την εθνική οντότητα κάθε λαού.

Μια τέτοια ξεχασμένη ιστορία είναι και η ιστορία του Νέστορα Ιβάνοβιτς Μαχνό, ενός νεαρού αναρχικού που όταν η πατρίδα του -η Ουκρανία- κινδύνευε, κατόρθωσε με το πολεμικό και ηθικό του ανάστημα να συσπειρώσει γύρω του τον απλό λαό και να πετύχει το ακατόρθωτο.

Γεννήθηκε στις 8 Νοεμβρίου

του 1888, στο Γουλιάπολε, μια μικρή κωμόπολη της επαρχίας του Αικατερίνοσλαβ, της πάλαι ποτέ Ρωσικής Αυτοκρατορίας, που τώρα ονομάζεται Ζαπορίζια, στην Ουκρανία. Ο Νέστορ, ήταν το μικρότερο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας του Ιβάν Μιχένκο και της Ευδοκίας Μαχνόβκα, ένα ζευγάρι δουλοπάροικων που δούλευαν στα χωράφια των φεουδαρχών, και κατόρθωσαν να χειραφετηθούν το 1861.

Photo: encyclopediaofukraine.com

Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν 10 μηνών, και ο Νέστορ για να βοηθήσει τη φτωχή του οικογένεια άρχισε να εργάζεται σαν βοσκός, σε ηλικία 7 ετών. Όταν έγινε 8 ετών, άρχισε να πηγαίνει σχολείο, και τα καλοκαίρια δούλευε σε κάποιον αγρότη κουλάκο, για να βοηθά την οικογένεια. Στο σχολείο διέπρεπε στην ανάγνωση και στα μαθηματικά, αλλά όταν έφτασε 10 χρόνων παράτησε το σχολείο, κι άρχισε να δουλεύει σαν ενήλικος για να ζήσει η οικογένεια. Άρχισε να απεχθάνεται τους φεουδάρχες όταν μια μέρα είδε τον επιστάτη και τους γιους του μεγαλοκτηματία να χτυπούν με μανία έναν εργάτη της γης. Το μίσος του μεγάλωνε ακούγοντας ιστορίες για τις αγριότητες των Κοζάκων της Ζαπορίζια. Παράτησε τη δουλειά του σ’ έναν έμπορο κρασιού, και ανέπτυξε μια καθολική άρνηση για το ποτό και τους πότες.

Η επανάσταση του 1905

Όταν το 1905, ξέσπασε η πρώτη επανάσταση στη Ρωσία, ο Νέστορ Μαχνό πολιτικοποιήθηκε αμέσως αρχικά μοιράζοντας παράνομα προπαγανδιστικά φυλλάδια των Σοσιαλδημοκρατών, και σύντομα εντάχθηκε στην «Ένωση Φτωχών Αγροτών», μια αναρχική ομάδα του Γουλιάπολε. Ο Τσάρος έστειλε τους Κοζάκους να καταστείλουν την ομάδα, σκότωσαν ακόμη και τους δασκάλους, αλλά ο Νέστορ Μαχνό επέζησε. Έξι μήνες αργότερα είχε ασπαστεί πλήρως τα προτάγματα του «ελευθεριακού κομμουνισμού», και η ομάδα του εξαπέλυσε έναν αγώνα «Μαύρης Τρομοκρατίας» ενάντια στην τσαρική τρομοκρατία και καταστολή, ενώ προχώρησαν και σε «απαλλοτριώσεις» ενάντια στους πλούσιους κτηματίες και επιχειρηματίες της επαρχίας. Όταν ο πρωθυπουργός του Τσάρου, Πιοτρ Στολίπιν διέλυσε με διάταγμα τη Δούμα και τις κοινότητες των αγροτών, και οι κτηματίες κουλάκοι έγιναν ακόμη πιο πλούσιοι εις βάρος των αγροτικών κοινοτήτων, ο Νέστορ Μαχνό και η ομάδα του άρχισαν να βάζουν φωτιά στις περιουσίες των πλούσιων κτηματιών. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να συλληφθεί, το 1907, και να αφεθεί χωρίς κατηγορίες, αφού άντεξε στην 10μηνη ανάκριση. Όταν αποφυλακίστηκε, οι παλιοί του σύντροφοι είχαν βγει στην παρανομία, και ο Μαχνό ίδρυσε μια «ομάδα εργασίας» όπου άτομα από τα γύρω χωριά μαζεύονταν 2 φορές το μήνα και συζητούσαν την αναρχική θεωρία.

Το 1908, ο Μαχνό συνελήφθη για τον φόνο ενός αστυνομικού. Καταδικάστηκε σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, αλλά η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια και κλείστηκε στη φυλακή Μπουτουρσκάγια, στη Μόσχα. Εκεί γνώρισε τον αναρχικό Πιοτρ Αρσίνοφ, που έγινε μέντορας και φίλος του. Απελευθερώθηκε μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917, και επέστρεψε στην πατρίδα του, το Γουλιάπολε. Εκλέχτηκε πρόεδρος των αγροτών που ζητούσαν αναδιανομή της γης που καλλιεργούσαν, και πρόεδρος του Σοβιέτ της περιοχής, διέδωσε τις αναρχικές ιδέες και δημιούργησε ένοπλη ομάδα που προχωρούσε σε απαλλοτριώσεις τσιφλικιών γης. Οι Μπολσεβίκοι θορυβήθηκαν από την αύξηση της δύναμης και της επιρροής του, αλλά τον ανέχονταν αφού είχαν κοινούς εχθρούς.

Το 1918, οι Μπολσεβίκοι υπέγραψαν τη Συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ, με την οποία εξασφάλιζαν ειρήνη για τη Ρωσία που θα απείχε από τον πόλεμο, αλλά ταυτόχρονα ξεπουλούσαν την Ουκρανία δίνοντάς την στους Γερμανοαυστριακούς. Ακολούθησε εισβολή του στρατού των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανοαυστριακών), και ο Μαχνό διέφυγε στη Μόσχα για να δει τί θα έπρατταν οι Μπολσεβίκοι. Εκεί, συνάντησε τον αναρχικό Πίτερ Κροπότκιν και συνοδευόμενος από τον μπολσεβίκο Γιάκοβ Σβερντλόφ, συναντήθηκε και συνομίλησε με τον Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν, ο οποίος προσφέρθηκε να βοηθήσει τον Μαχνό να επιστρέψει στην Ουκρανία. Ο Νέστορ Μαχνό επέστρεψε με πλαστό διαβατήριο που του προμήθευσαν οι Μπολσεβίκοι, και βρήκε το σπίτι της μητέρας του καμένο και τον ανάπηρο αδελφό του εκτελεσμένο.

Ο «Μαύρος Στρατός» ή «Μαχνοβτσίνα»

Τότε, ο Μαχνό άρχισε να οργανώνει ένα αγροτικό στρατιωτικό κίνημα, ενάντια στους Γερμανοαυστριακούς κατακτητές. Ο στρατός αυτός έγινε γνωστός ως «Μαύρος Στρατός» ή «Μαχνοβτσίνα» και ήταν το κύριο ένοπλο σώμα που μαζί με τη στρατιωτική ομάδα του Αταμάνου, Νικιφόρ Γκριγκόριεφ, και τους ένοπλους Μπολσεβίκους επιτέθηκαν στο Κίεβο στα τέλη του 1918, υπό την αρχηγία του Βλαντίμιρ Αντόνοφ – Οβσέγενκο.

Photo: encyclopediaofukraine.com

Τον επόμενο χρόνο, 1919, ο Νέστορ Μαχνό, ο Νικιφόρ Γκριγκόριεφ, και ο Πάβελ Ντιμπένκο ένωσαν τις δυνάμεις τους. Εκείνο το διάστημα ο Μαχνό έφτασε να διοικεί ένα στρατό 100.000 πολεμιστών, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και αρκετοί λιποτάκτες του Κόκκινου Στρατού. Η μονάδα του Μαχνό τιμήθηκε με το «κόκκινο λάβαρο» για τις αλλεπάλληλες νίκες της, αλλά οι Μπολσεβίκοι κατηγόρησαν τον Μαχνό για «υπονόμευση των Σοβιετικών αρχών», και με απόφαση των Λένιν και Τρότσκι που έβλεπαν ότι οι αναρχικές ιδέες γίνονταν δημοφιλείς, διέκοψαν τη συνεργασία μαζί του, παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις του μπολσεβίκου διπλωμάτη και στρατηγού Βλαντίμιρ Αντόνοφ Οβσέγενκο, που αναγκάστηκε σε παραίτηση.

Ο Μαχνό, έπειτα από συνεννόηση με τον Λέοντα Τρότσκι επιτέθηκε στον «Λευκό Στρατό», του στρατηγού Αντόν Ντενίκιν, που με επίκεντρο το Κίεβο απειλούσε τις νοτιοανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας, και το καλοκαίρι του 1919 εκστράτευσε κατά της Μόσχας. Ο Μαχνό και ο «Μαύρος Στρατός», χτύπησαν τις γραμμές ανεφοδιασμού του Ντενίκιν αναγκάζοντάς τον σε υποχώρηση. Κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου συνεργάστηκε αρκετές φορές με τον μπολσεβίκικο «Κόκκινο Στρατό» εναντίον των αντεπαναστατών του «Λευκού Στρατού». Παρόλα αυτά, μόλις οι Μπολσεβίκοι εξασφάλιζαν τις θέσεις τους στρέφονταν εναντίον του Μαχνό.

Το 1920, ο Μαχνό και οι Μπολσεβίκοι επιτέθηκαν ενάντια στο «Λευκό Στρατό» του στρατηγού Πιοτρ Βράγκελ που είχε εισβάλλει στην Κριμαία, και τελικά τον απώθησαν. Όταν οι Μπολσεβίκοι κατόρθωσαν να εδραιωθούν στην κεντρική Ρωσία (φθινόπωρο του 1920), πρότειναν στον Μαχνό να ενταχθεί μαζί με την «Μαχνοβτσίνα» στον «Κόκκινο Στρατό», αλλά αυτός δεν δέχτηκε. Τότε άρχισαν οι διώξεις του Μαχνό και των πολεμιστών του, και έγιναν αναρίθμητες εκκαθαρίσεις από την «Τσεκά», την τρομερή και φοβερή μυστική αστυνομία των Μπολσεβίκων.

Ο Μαχνό, στο διάστημα 1921-1924, αντιμετώπισε και τους Μπολσεβίκους του «Κόκκινου Στρατού», τραυματίστηκε και πέρασε στη Ρουμανία και έπειτα στην Πολωνία όπου συνελήφθη κατηγορούμενος για φιλομπολσεβίκικες ενέργειες, πράγμα που αρνήθηκε και λόγω στοιχείων αφέθηκε ελεύθερος. Συνελήφθη λίγο αργότερα στην πόλη του Γκντανσκ, που τότε ανήκε στη γερμανική επαρχία της ανατολικής Πομερανίας, αλλά κατόρθωσε να αποδράσει από τη φυλακή με τη βοήθεια Γερμανών αναρχικών.

Παρίσι 1925

Το 1925, διέφυγε στο Παρίσι με τη σύζυγο και την κόρη του. Εντάχθηκε στους αναρχικούς κύκλους Ρώσων εξόριστων, και εξέδιδαν το έντυπο “Dielo Truda” από το οποίο πήρε το όνομα και η ομάδα. Τελικά η ομάδα επέδειξε αξιόλογη θεωρητική δουλειά, εκδίδοντας την «Οργανωτική Πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών» (1926), ένα κείμενο που έγινε αντικείμενο πολλών συζητήσεων και διαξιφισμών ανάμεσα στους Ερρίκο Μαλατέστα, Αλεξάντερ Βολίν, και Έμμα Γκόλντμαν.

Ο Νέστορ Μαχνό, έζησε τα τελευταία του χρόνια στο Παρίσι κάτω από δύσκολες συνθήκες, και πέθανε τον Ιούλιο του 1934, από φυματίωση.

Θεωρήθηκε ένας αγνός αγωνιστής που έδειξε εμπιστοσύνη στους αγροτικούς πληθυσμούς της Ουκρανίας, και έφτιαξε έναν στρατό από τους γηγενείς χωρικούς, αντιμετωπίζοντας κάθε εισβολέα. Έτσι, αντιμετώπισε τους Γερμανοαυστριακούς που είχαν μεγάλη στρατιωτική δύναμη, αντιμετώπισε το στρατό των Ρουμάνων και Πολωνών, αντιμετώπισε τους Κοζάκους του «Λευκού Στρατού» που τρομοκρατούσαν και έσφαζαν τους κατοίκους κατά τη διάρκεια του ρωσικού εμφυλίου που ακολούθησε μετά την επανάσταση του 1917 και την επικράτηση των Μπολσεβίκων, και τέλος αντιμετώπισε ακόμα και τον «Κόκκινο Στρατό» όταν ήλθε στην Ουκρανία όχι σαν φίλος αλλά σαν κατακτητής.

Photo: encyclopediaofukraine.com

Ιδιοφυής στους στρατιωτικούς ελιγμούς, πιστώνεται την εφεύρεση της «τατσάνκα» ενός ελαφρού ξύλινου κάρου το οποίο συρόταν από άλογα μεταφέροντας ένα ελαφρύ κανόνι ή ένα βαρύ πυροβόλο. Με τον τρόπο αυτόν κατόρθωσε να έχει ένα πυροβολικό που κινούνταν ταχύτατα αιφνιδιάζοντας τον αντίπαλο. Στις περιοχές της νοτιοανατολικής Ουκρανίας που όριζε, επιχείρησε να κάνει αναδιανομή της γης και να δημιουργήσει μια ελεύθερη κοινωνία βασισμένη στις συνελεύσεις των ντόπιων αγροτών και εργατών, ίδρυσε ελεύθερα σχολεία σύμφωνα με τις παιδαγωγικές ιδέες του Φρανσίσκο Φερέρ. Στην ευρύτερη περιοχή της Μαριούπολης όπου υπήρχαν 25 ελληνικά χωριά, έδρασαν ήδη από το 1918, μαχνοβίτικες ομάδες ειδικά στα ελληνικά χωριά Γιάλτα, Μαγκούς, Γιανισόλ, Κερεμεντσίκ, κ.α. Στις περιοχές αυτές, ο Μαχνό εξέδωσε και τοπικό νόμισμα, το οποίο όμως αργότερα αποκήρυξε.

Ο Νέστορ Μαχνό, κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του για σκληρότητα και αυταρχισμό, ενώ πολλοί υπαινίχθηκαν ότι ήταν μέθυσος και βίαιος, κάτι που δεν προκύπτει από τους ιστορικούς ερευνητές της περιόδου εκείνης και τους βιογράφους του. Πέρα όμως απ’ όλα ο Νέστορ Μαχνό είναι μια ξεχωριστή περίπτωση ανθρώπου που ενέπνευσε τους συμπατριώτες του την αγάπη για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της πατρίδας τους, και έκανε τους ταπεινούς και καταφρονεμένους χωρικούς να σηκώσουν τα μάτια από τη γη, και να κοιτάξουν τη ζωή με αξιοπρέπεια. Για το λόγο αυτό, η Ουκρανία το 2013, ανακοίνωσε την έκδοση νομίσματος με την εικόνα του Νέστορα Μαχνό.

Διαβάστε επίσης :    

Βλάχος στο topontiki.gr: Όχι σε «νέο Αφγανιστάν» στην Ουκρανία – Οι δημοσκοπήσεις δημιουργούν προβλήματα σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ

Μark Lanegan: Ο τελευταίος πρίγκιπας του «grunge» (Video)

Κλέων Γρηγοριάδης για Ουκρανία: «Η ΕΕ δεν παίζει τον ρόλο ειρηνοποιού – Δίνει ευκαιρία στον Πούτιν για επεκτατισμό»