Ο Κροπότκιν και η Γαλλική Επανάσταση

07:09 6/5/2015 - Πηγή: Το Ποντικι

Η Τρίτη Τάξη δεν θέλησε να καταλάβει το πρόβλημα της επιστροφής της γης στον χωρικό"Π" ARTΒΙΒΛΙΟΈντυπη Έκδοση Τις μέρες αυτές κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κουκκίδα η σπουδαία μελέτη του Ρώσου επαναστάτη Πιοτρ Κροπότκιν για τη Γαλλική Επανάσταση, με τίτλο «Η Μεγάλη Επανάσταση 1789-1793». Ο αναρχικός συγγραφέας παρουσιάζει τη Γαλλική Επανάσταση με εκπληκτικά εκλαϊκευμένο τρόπο απευθυνόμενος στο ευρύτερο δυνατό κοινό. Αναδημοσιεύουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την εισαγωγή στην αγγλική έκδοση (οι μεσότιτλοι μπήκαν από τη σύνταξη): «Στην

εξέγερση του Παρισιού που οδήγησε στη 14η Ιουλίου, όπως και σε ολόκληρη την Επανάσταση, υπήρχαν δύο διακριτά ρεύματα διαφορετικής προέλευσης: το πολιτικό ρεύμα των μεσαίων τάξεων και το λαϊκό κίνημα των μαζών. Κάποιες στιγμές στη διάρκεια των ένδοξων ημερών της Επανάστασης τα δύο αυτά ρεύματα ένωσαν τις δυνάμεις τους σε μια προσωρινή συμμαχία και πέτυχαν τις μεγάλες νίκες τους ενάντια στο Παλαιό Καθεστώς. Όμως οι μεσαίες τάξεις δεν έπαψαν ποτέ να αντιμετωπίζουν με δυσπιστία τον προσωρινό τους σύμμαχο, το λαό, και το έδειξαν σαφώς τον Ιούλιο του 1789. Η συμμαχία συνάφθηκε απρόθυμα από τις μεσαίες τάξεις – που την επαύριον κιόλας της 14ης Ιουλίου, και σε όλη τη διάρκεια της εξέγερσης, έσπευσαν να οργανωθούν και να εξοπλιστούν για να μπορέσουν να χαλιναγωγήσουν τον εξεγερμένο λαό. Από τη μια πλευρά ήταν οι αντιπρόσωποι της εξεγερμένης μεσαίας τάξης, η αποκαλούμενη Τρίτη Τάξη, που σε μεγάλο βαθμό εμπνέονταν από τις ιδέες των φιλελεύθερων στοχαστών του Διαφωτισμού, αλλά που ταυτόχρονα ανυπομονούσαν να εκμεταλλευτούν τις εξελίξεις για να πλουτίσουν οι ίδιοι σε βάρος της παλιάς αριστοκρατίας και που, κατά συνέπεια, ευνοούσαν είτε μια περιορισμένη μοναρχία είτε μια ολιγαρχική δημοκρατία στηριγμένη σε ένα εκλεκτορικό σώμα αναδεικνυόμενο με ιδιοκτησιακά κριτήρια. Από την άλλη πλευρά ήταν οι φτωχοί, που τους εκπροσωπούσαν οι Αβράκωτοι του Παρισιού, δηλαδή αυτοί που δεν φορούσαν τα κοντοβράκια και τις μεταξωτές κάλτσες των ευγενών – κυρίως εργάτες, τεχνίτες - μάστορες, μηχανουργοί, μικροεπιτηδευματίες – και επίσης οι χωρικοί της υπαίθρου. Οι εργάτες της πόλης – όχι ακόμη προλεταριάτο με το περιεχόμενο που δίνει στον όρο ο μαρξισμός – αγωνίζονταν για μια ολόπλευρη δημοκρατία, στην οποία όλοι θα απολάμβαναν πλήρως τα δικαιώματα του πολίτη και θα συμμετείχαν στην πολιτική εξουσία. Οι χωρικοί (...) Ο πιο κρίσιμος ρόλος στην Επανάσταση ήταν ίσως ο ρόλος των χωρικών, της πιο καταπιεσμένης τάξης στο Παλαιό Καθεστώς. Η εξέγερση των χωρικών με στόχο την κατάργηση των φεουδαρχικών δικαιωμάτων και την ανάκτηση της κοινόκτητης γης που οι κοσμικοί και οι εκκλησιαστικοί άρχοντες είχαν αρπάξει το 17ο αιώνα από τις αγροτικές κοινότητες, είναι η πεμπτουσία, ο θεμέλιος λίθος της Μεγάλης Επανάστασης. Πάνω σε αυτήν την εξέγερση οικοδομήθηκε ο αγώνας των μεσαίων τάξεων για τα πολιτικά τους δικαιώματα. Καθώς ανιχνεύει τα λαϊκά στοιχεία της επανάστασης – τις αγροτικές εξεγέρσεις που ζητούσαν την ανάκτηση της γης και την καταστροφή των φεουδαρχικών μητρώων, και τις εξεγέρσεις της φτωχολογιάς του Παρισιού – που σηματοδοτούν τα επαναστατικά χρόνια, ο Κροπότκιν πραγματεύεται, μέσα στο πλαίσιο αυτό, ένα πλήθος ζητημάτων που διατρέχουν το βασικό κορμό του βιβλίου του. Η κατάκτηση του ψωμιού (...) Στενά συνδεδεμένη με το ενδιαφέρον του Κροπότκιν για την οργάνωση της παραγωγής και της κατανάλωσης ήταν η ιδέα του ψωμιού, τόσο ως πιεστικής ανάγκης στη διάρκεια της επανάστασης όσο και ως συμβόλου ευημερίας του λαού. Για τον Κροπότκιν, σαν Ρώσος που ήταν, το ψωμί είχε ξεχωριστή σημασία: στις ρωσικές αγροτικές κοινότητες το ψωμί και το αλάτι προσφέρονταν ως ειλικρινής ένδειξη αδελφοσύνης και φιλοξενίας – ένα έθιμο που επιβιώνει ακόμη και σήμερα στις κοινότητες των Ντουκομπόρ στον Καναδά. Αλλά, όταν χρησιμοποίησε τον τίτλο “Η κατάκτηση του ψωμιού” στο πιο μαχητικό αναρχικό βιβλίο του, το έκανε επειδή είχε διαβλέψει την τεράστια σημασία της διασφάλισης της οικονομικής βάσης της επανάστασης, δηλαδή της εξασφάλισης ότι δεν θα πεινάσει ο λαός, ως βασική προϋπόθεση για να μπορεί να γίνει κατορθωτός οποιοσδήποτε φιλόδοξος στόχος. (...) Η “Μεγάλη Επανάσταση” ασχολείται εκτενώς με το ψωμί και την αγροτική παραγωγή. Ο Κροπότκιν επισημαίνει ότι πριν από το 1789 “η έλλειψη ψωμιού ήταν πάντα μια από τις κυριότερες αιτίες των εξεγέρσεων”. Γενικεύοντας από την εμπειρία της Γαλλικής και άλλων επαναστάσεων, παρατηρεί το εξής: “Μια από τις μεγάλες δυσκολίες κάθε επανάστασης είναι η τροφοδοσία των μεγάλων πόλεων”, και υποστηρίζει ότι η απόγνωση, ακόμη και οι θηριωδίες που σημειώθηκαν σε κάποια από τα ξεσπάσματα της λαϊκής οργής στο Παρίσι στα χρόνια της Επανάστασης οφείλονταν στο ότι εκείνοι που θέλησαν να έχουν τον έλεγχο της κατάστασης απέτυχαν να ικανοποιήσουν στις πιεστικές υλικές ανάγκες του λαού. Και προσάπτει στην Τρίτη Τάξη, την τόσο πρόθυμη να εκμεταλλευτεί την επανάσταση προκειμένου να κατακτήσει την εξουσία προς όφελος των μεσαίων τάξεων, ότι δεν θέλησε να καταλάβει ότι υπήρχε ένα άλλο πρόβλημα, απείρως σημαντικότερο να λυθεί: το πρόβλημα της επιστροφής της γης στον χωρικό, ώστε να μπορεί, έχοντας στην κατοχή του μια γη απαλλαγμένη από τις επαχθείς φεουδαρχικές επιβαρύνσεις, να διπλασιάσει και να τριπλασιάσει την παραγωγή του και έτσι να βάλει τέλος στις αδιάκοπες περιόδους σπάνης που υπέσκαπταν τη δύναμη του γαλλικού έθνους. Κατά την άποψη του Κροπότκιν, ίσως η μόνη χειροπιαστή νίκη της Επανάστασης υπήρξε αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η επίμονη πίεση του λαού υποχρέωσε τους επαναστάτες εκπροσώπους των μεσαίων τάξεων στη Συμβατική Συνέλευση, και ιδιαίτερα τους Ιακωβίνους, να ξαναδώσουν στους χωρικούς τη γη τους απαλλαγμένη από φεουδαρχικούς φόρους, δημιουργώντας έτσι μια κατάσταση την οποία η δυναστεία των Βουρβόνων, επιστρέφοντας στην εξουσία το 1815, δεν μπορούσε να ανατρέψει, και εξασφαλίζοντας την υπεροχή της Γαλλίας από την άποψη της παραγωγικότητας μεταξύ των αγροτικών εθνών της Ευρώπης». INFOΠιοτρ Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν«Η Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, 1789-1793». Μετάφραση Γ. Καστανάρας. Εκδόσεις Κουκκίδα, Αθήνα 2015, σελ. 687ΚροπότκινΗ Μεγάλη Επανάσταση 1789-1793ΒΙΒΛΙΟIssue: 1862Issue date: 30-04-2015Has video: