Ο παρτιζάνος που οι ναζί κρέμασαν με τα χέρια ανοιχτά – Η ιστορία πίσω από τη φωτογραφία

07:02 28/5/2021 - Πηγή: Το Ποντικι

Βάλγεβο Γιουγκοσλαβία 22 Μαίου 1942

Στην πλατεία του χωριού ο κόσμος είχε συγκεντρωθεί από νωρίς. Δεν το έκανε με τη θέληση του αλλά υπό την πίεση των όπλων. Οι ναζί και οι συνεργάτες τους οι Γιουγκοσλάβοι εθνικιστές οι Τσέτνικ είχαν στήσει μια ξύλινη κρεμάλα. Σε λίγη ώρα θα εκτελούνταν με απαγχονισμό ο Στεφάν Φιλίποβιτς, ο Κροάτης κομμουνιστής παρτιζάνος που είχε γίνει φόβος και τρόμος του στρατού κατοχής και ο οποίος είχε πέσει επιτέλους στα χέρια τους.

Ο 26χρονος άνδρας όρθιος, προσπαθούσε να ισορροπήσει σε ένα ξύλινο σκαμνί. Ήταν χτυπημένος αλλά συνέχιζε να είναι στητός.

Στο λαιμό του ήταν δεμένο το σχοινί με τη θηλειά και γύρω του Γερμανοί και Τσέτνικ. Λίγο πιο πίσω μαυροφορεμένες γυναίκες έκλαιγαν και άνδρες από το χωριό που κάπνιζαν με το κεφάλι σκυφτό.
Ξαφνικά έγινε κάτι που κανείς από τους φασίστες δεν το περίμενε. Ο άνδρας που ακόμη φορούσε ένα δίκοχο καπέλο, άνοιξε διάπλατα τα δυο του χέρια, τα έσφιξε σε γροθιές και άρχισε να φωνάζει: «Ζήτω οι απελευθερωτές του λαού. Κάτω οι φασίστες και οι συνεργάτες τους. Ζήτω ο κομμουνισμός»

Τόσο οι κάτοικοι του χωριού όσο και οι Γερμανοί στρατιώτες και αξιωματικοί αιφνιδιάστηκαν. Δεν κουνήθηκε κανείς τους. Αυτός ο τρελός ετοιμοθάνατος, άοπλος βροντοφώναζε κατά του ναζισμού και των συνεργατών του. Ο νεαρός με τα χέρια ακόμη ανοιχτά. Κοίταξε δεξιά και αριστερά τους χωρικούς. «Τι περιμένετε; Γιατί το επιτρέπετε αυτό; Αρπάξτε αυτά τα σκουριασμένα ντουφέκια και ελευθερώστε τη χώρα σας από αυτά τα καθάρματα. Ζήτω ο απελευθερωτικός στρατός και οι σύμμαχοί μας.»

Ένας Γερμανός στρατιώτης κινήθηκε και με τον υποκόπανο του τουφεκιού του χτύπησε τον Στεφάν στο πρόσωπο. Ο άνδρας κλονίστηκε. Τον πήραν τα αίματα. Πριν χάσει εντελώς την ισορροπία του έριξε μια κλωτσιά στον αέρα που βρήκε τον Γερμανό στο κεφάλι. Στη συνέχεια τα πόδια του σταμάτησαν να πατάνε στο σκαμνί και το κορμί του αιωρήθηκε. Η θηλειά του έσπασε τον αυχένα. Τινάχθηκε δυο φορές και ύστερα όλα σίγησαν.
Ο αξιωματικός των Ες Ες Ρίκαρντ Τάιχμαν που ήταν υπεύθυνος για την εκτέλεση του ξανακοίταξε τον φάκελο του παρτιζάνου που κρατούσε στα χέρια του. Με κόκκινο στυλό είχε σημειώσει «Περίπτωση συνεργασίας. Αδύνατη». Το κορμί του 26χρονου άνδρα συνέχιζε να αιωρείται στην αγχόνη.

Ένα 17χρονο κορίτσι η Σλομποντάνκα Βάζιτς κοίταζε και ξανακοίταζε τη φωτογραφική της μηχανή. Δεν πίστευε αυτό που είχε απαθανατίσει. Έναν άνδρα λίγο πριν εκτελεστεί να ανοίγει τα χέρια και να αψηφά τους Γερμανούς. Η Σλομποντάνκα εργαζόταν στο Βάλγεβο για ένα στούντιο φωτογραφιών, το «Φώτο Κοζάρε» και είχε επωμιστεί ύστερα από διαταγή των κατακτητών να φωτογραφίζει όσους επρόκειτο να κρεμαστούν.
Λίγες ημέρες μετά όταν η φωτογραφία του Στεφάν με τα ανοιχτά χέρια τοποθετήθηκε στη βιτρίνα του φωτογραφείου – όπως είχαν δώσει διαταγή οι Γερμανοί να γίνεται με όλους τους εκτελεσθέντες- ο κόσμος πήγαινε με χίλιες δυο προφυλάξεις στο κατάστημα για να πάρει ένα αντίγραφο της.

Ο ντόπιος διοικητής των Τσέτνικ θορυβήθηκε και συνέλαβε την 17χρονη κοπέλα. Την ανέκριναν επι 14 ημέρες. Άγρια βασανιστήρια, χωρίς νερό χωρίς φαγητό. Ρωτούσαν μόνο ένα πράγμα. Ποιοι και πόσοι πήραν φωτογραφίες. Η Βάζιτς δεν άνοιξε το στόμα της.

Επίλογος

Κανείς δεν φανταζόταν ότι δεκάδες χρόνια μετά η φωτογραφία αυτή θα γινόταν σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα. Μάλιστα κάποτε εκτέθηκε και στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στο East River.
Ο Στεφάν Φιλίπποβιτς γεννήθηκε στην πόλη Όπουζεν το 1916 στη σημερινή Κροατία. Ήταν το τρίτο από τα πέντε παιδιά της οικογένειάς του. Εργάστηκε ως κλειδαράς στην πόλη Κραγκούγιεβατς. Το 1937 συμμετείχε στο τοπικό εργατικό κίνημα όπου συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση. Το 1940 έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Γιουγκοσλαβίας. Το 1941 όταν οι Ναζί κατέκτησαν τη Γιουγκοσλαβία ο Φιλίπποβιτς βρισκόταν στο Βάλγεβο. Στις αρχές του Ιουλίου το 1941 ο Φιλίπποβιτς εντάχθηκε στις δυνάμεις των παρτιζάνων της Κολουμπάρα. Στη συνέχεια ο Φιλίπποβιτς ανακηρύχθηκε πολιτικός επίτροπος και κατόπιν του δόθηκε ανώτερη διοικητική θέση στο Βάλιεβο. Την 24η Δεκεμβρίου έπεσε στα χέρια των Τσέτνικ οι οποίοι τον παρέδωσαν στο αρχηγείο της Γκεστάπο στο Βελιγράδι.
Ακόμη και σήμερα στο σημείο που εκτελέστηκε υπάρχει ένα μεγάλο άγαλμα του με τα χέρια ανοιχτά…

Οι Τσέτνικ ήταν σερβική εθνικιστική και φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε στα Βαλκάνια. Είναι κυρίως γνωστοί για τη συμμετοχή τους στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Συνεργάστηκαν με τις δυνάμεις του Άξονα σε συνεχώς αυξανόμενο βαθμό, λειτουργώντας τελικά έως το τέλος του πολέμου ως μονάδες υποστηριζόμενες από τον Άξονα. Κάτι σαν τα δικά μας Τάγματα Ασφαλείας. Ο αρχηγός των Τσέτνικ Ντράζα Μιχαήλοβιτς συνελήφθη στην Ανατολική Βοσνία και στις 17 Ιουλίου του 1946 εκτελέστηκε, αφού πρώτα δικάστηκε για εγκλήματα πολέμου και συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Γιουγκοσλαβία οργάνωσε το μεγαλύτερο κίνημα αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Ειδήσεις σήμερα

Θερμοπύλες 1943: Η άγνωστη μάχη του ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς

Το τρομακτικό ταξίδι του χαμού, των 937 «καταραμένων» ψυχών επάνω στο πλοίο Saint Louis

Ο «φονιάς»: Ο κοντούλης Αυστραλός που έκανε τους Τούρκους να τρέμουν στην Καλλίπολη