Οδηγός για τον φόρο στα φιλοδωρήματα – Όλα όσα ισχύουν

16:18 23/12/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Νέος φόρος στα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα (ν. 5162/2024):

•Τι ισχύει από 1-11-2024

•Ποιους αφορά

•Τι πρέπει να γνωρίζουν εργαζόμενοι-επιχειρηματίες

Γιατί η κυβέρνηση εφαρμόζει σήμερα τον μνημονιακό νόμο Σαμαρά–Βενιζέλου 4172/2013 (άρθρο 12 παρ.3α) για τη φορολόγηση των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων

Ι. Τι ίσχυε μέχρι σήμερα για τη φορολόγηση των φιλοδωρημάτων

Με τον πρόσφατο νόμο 5162/2024 (ΦΕΚ Α 198) επιβλήθηκε ένας ακόμη νέος φόρος, αυτή τη φορά στα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα, αυτά δηλαδή που καταβάλλονταν μέχρι σήμερα εθελοντικά και «από ελευθεριότητα» από πελάτες

καταστημάτων ή υπηρεσιών σε εργαζόμενους, είτε μέσω της επιχείρησης είτε απευθείας.

Σύμφωνα με τη Νομολογία δεκαετιών, στη χώρα μας τα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα μέχρι σήμερα ούτε φορολογούνταν, ούτε εισφοροδοτούνταν. Ειδικότερα, μέχρι την ψήφιση του νέου νόμου (5162/2024), τα φιλοδωρήματα, αναφορικά με τη φορολογική και ασφαλιστική τους αντιμετώπιση, διακρίνονταν ως εξής:

α) στα «νομοθετημένα» ή «υποχρεωτικά» φιλοδωρήματα που προβλέπονταν ευθέως από τον νόμο και υπολογίζονταν ως ποσοστό επί της αξίας των εκδιδομένων λογαριασμών, θεωρούνταν ευθέως «εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας» και συνεπώς επιβαρύνονταν με φόρο εισοδήματος αλλά και με τις ανάλογες ασφαλιστικές εισφορές και

β) στα «προαιρετικά» ή «εξ ελευθεριότητος» φιλοδωρήματα που προσφέρονταν από τους πελάτες προς τους εργαζόμενους χωρίς τη μεσολάβηση ή/και τη γνώση του επιχειρηματία ή της επιχείρησης. Τα φιλοδωρήματα αυτά ανέκαθεν ΔΕΝ θεωρούνταν «εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας». Δεν ήταν μισθός και συνεπώς δεν δηλώνονταν ως εισόδημα από μισθωτή εργασία, δεν φορολογούνταν και δεν εισφοροδοτούνταν. Αυτό δεχόταν διαχρονικά η Νομολογία των Δικαστηρίων μας αλλά και η θεωρία του Εργατικού Δικαίου.

Οι πρόσφατες και πιο σημαντικές αποφάσεις του Αρείου Πάγου στηρίχθηκαν σε Νομολογία που έχει αρχίσει να διαμορφώνεται τουλάχιστον από 30ετίας, όταν με το άρθρο 54 του ν. 2224/1994 (ΦΕΚ Α 112) καθορίστηκε η αμοιβή των σερβιτόρων διαφόρων καταστημάτων σε ποσοστό 16% επί του λογαριασμού των πελατών και ρυθμίστηκαν τρόποι διανομής των φιλοδωρημάτων στα καζίνο τής χώρας. Στις αποφάσεις αυτές, ο Άρειος Πάγος δεν έχει αποφανθεί (όπως ανακριβώς υποστηρίζεται) υπέρ της φορολόγησης των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων, παρά μόνον όταν καταβάλλονται «βάσει ρητής ή σιωπηρής συμφωνίας μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου και ο πρώτος παρέχει στον δεύτερο τη δυνατότητα να λαμβάνει τα φιλοδωρήματα και αυτά εισπράττονται τακτικά έτσι ώστε να επαυξάνουν τις αποδοχές του» (βλ. ΑΠ 838/2019, 4/2012, 1811/2011 κ.ά.).

ΙΙ.Ο δευτερομνημονιακός ν. 4172/2013 θέσπισε τη φορολόγηση όλων ανεξαιρέτως των φιλοδωρημάτων («νομοθετημένων» και «προαιρετικών»)!

Το καθεστώς της μή φορολόγησης των «προαιρετικών» ή «εξ ελευθεριότητος» φιλοδωρημάτων άλλαξε ο ν. 4172/2013 (ΦΕΚ Α 167) της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 12 (παρ. 3 περίπτωση α) του ν. 4172/2013 ορίζεται ότι: «3. Ως ακαθάριστα εισοδήματα από μισθωτή εργασία και συντάξεις θεωρούνται τα εξής: α) ημερομίσθιο, μισθός, επίδομα αδείας, επίδομα ασθενείας, επίδομα εορτών, αποζημίωση μη ληφθείσας άδειας, αμοιβές, προμήθειες, επιμίσθια και φιλοδωρήματα, β)….».

Έτσι, σύμφωνα με τη δευτερομνημονιακή αυτή διάταξη, τα φιλοδωρήματα, χωρίς καμία διάκριση πλέον, συνιστούν εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας, επί των οποίων συνεπώς επιβάλλονται τόσο φόρος εισοδήματος όσο και ασφαλιστικές εισφορές, αφού αποτελούν τμήμα τού ακαθάριστου εισοδήματος του μισθωτού που αποκτάται στο πλαίσιο «υφιστάμενης, παρελθούσης ή μελλοντικής εργασιακής σχέσης».

Συνεπώς ο Άρειος Πάγος στηρίχθηκε κυρίως στην προηγούμενη Νομολογία του και επανέλαβε ό,τι για τρεις δεκαετίες ισχύει!

Η ανωτέρω διάταξη του δευτερομνημονιακού νόμου 4172/2013 δεν ήταν ευρέως γνωστή και δεν εφαρμοζόταν για πρακτικούς λόγους τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα όμως με την υποχρεωτική και γενικευμένη χρήση των μηχανημάτων απομακρυσμένης πληρωμής POS («Point of Sale») σε όλες τις επιχειρήσεις και σε όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες (ταξί, κομμωτήρια, κέντρα διασκέδασης κ.ά.), η κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο να εφαρμόσει πλήρως και κατά γράμμα την ανωτέρω ρύθμιση, που έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα σε πελάτες, επιχειρήσεις και εργαζομένους.

ΙΙΙ. Τι προβλέπουν οι νέες διατάξεις των άρθρων 5 και 11 του ν. 5162/2024 για τη φορολόγηση και εισφοροδότηση των φιλοδωρημάτων

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις των άρθρων 5 και 11 του ν. 5162/2024 (ΦΕΚ Α 198), από 1-11-2024 για τη φορολόγηση και εισφοροδότηση των φιλοδωρημάτων θα ισχύουν τα εξής:

α)τα «νομοθετημένα» φιλοδωρήματα θα φορολογούνται κανονικά από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους!

Η υποχρεωτική φορολόγηση και εισφοροδότηση των «νομοθετημένων» φιλοδωρημάτων από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους προβλέπεται στο άρθρο 5 (παρ. 1) του ν. 5162/2024, όπου αναφέρεται ότι: «1. Στην παρ. 2 του άρθρου 14 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (Κ.Φ.Ε., ν. 4172/2013, Α΄ 167), περί απαλλαγών εισοδήματος από μισθωτή εργασία και συντάξεις, προστίθεται περ. ιβ) ως εξής: «ιβ) φιλοδωρήματα έως του ποσού των τριακοσίων (300) ευρώ μηνιαίως που λαμβάνουν μισθωτοί, προαιρετικά από πελάτες της επιχείρησης, έναντι της παρασχεθείσας σε αυτούς εξυπηρέτησης, ανεξαρτήτως εάν αυτά λαμβάνονται μέσω της επιχείρησης ή απευθείας. Η απαλλαγή αυτή δεν καταλαμβάνει φιλοδωρήματα που καταβάλλονται στους εργαζόμενους ως συγκεκριμένο ποσοστό του μισθού ή ημερομισθίου, ή σταθερό ποσό με βάση όρο ατομικής συμφωνίας, σύμβασης εργασίας ή συλλογικής σύμβασης ή διαιτητικής απόφασης και εισπράττονται τακτικά, επαυξάνοντας τις αποδοχές τους.».

Η φορολόγηση των «νομοθετημένων» φιλοδωρημάτων από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους, ανεξαρτήτως ύψους, δεν έχει γίνει ευρέως γνωστή. Γι’αυτό οι κοινωνικές οργανώσεις των εργαζομένων οφείλουν να ενημερώνουν τα μέλη τους για τις υποχρεώσεις τους προς τον e-ΕΦΚΑ και τις Φορολογικές Αρχές.

β)τα «νομοθετημένα» φιλοδωρήματα θα εισφοροδοτούνται κανονικά από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους.

Τα «νομοθετημένα» φιλοδωρήματα, όχι μόνο θα φορολογούνται εφεξής από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους ανεξαρτήτως ύψους, αλλά θα εισφοροδοτούνται επίσης από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους. Το εισόδημα από τα «νομοθετημένα» φιλοδωρήματα θεωρείται πλέον εισόδημα εκ της μισθωτής εργασίας και ως τέτοιο φορολογείται και εισφοροδοτείται κανονικά και στο σύνολό του.

Ειδικότερα η διάταξη του άρθρου 11 (παρ. 1 και 2) αναφέρει: «1.Φιλοδωρήματα, κατά την έννοια της περ. ιβ) της παρ. 2 του άρθρου 14 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013, Α΄ 167), ανεξαρτήτως ύψους, απαλλάσσονται από ασφαλιστικές εισφορές. 2.Η απαλλαγή της παρ. 1 δεν καταλαμβάνει φιλοδωρήματα που καταβάλλονται στους εργαζόμενους ως συγκεκριμένο ποσοστό του μισθού ή ημερομισθίου, ή σταθερό ποσό με βάση όρο ατομικής συμφωνίας, σύμβασης εργασίας ή συλλογικής σύμβασης ή διαιτητικής απόφασης και εισπράττονται τακτικά, επαυξάνοντας τις αποδοχές τους».

Σε αντίθεση με τα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα που απαλλάσσονται των εισφορών έως του ποσού των 300 ευρώ μηνιαίως (3.600 ετησίως), όπως αναλύουμε παρακάτω, για τα «νομοθετημένα» ή «υποχρεωτικά» φιλοδωρήματα παρακρατούνται ασφαλιστικές εισφορές από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους.

γ)τα «προαιρετικά» ή «εξ ελευθεριότητος» φιλοδωρήματα θα φορολογούνται εφεξής, κανονικά από τα 301 ευρώ μηνιαίως και πάνω, ενώ η φορολόγησή τους απαλλάσσεται έως του ποσού των 300 ευρώ μηνιαίως (3.600 ευρώ ετησίως)

Τα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα μέχρι σήμερα δεν φορολογούνταν. Με τον νέο νόμο απαλλάσσονται του φόρου έως του ποσού των 300 ευρώ τον μήνα (3.600 ευρώ ετησίως). Θα φορολογούνται όμως κανονικά από το ποσό των 301 ευρώ τον μήνα και άνω.

Η νέα διάταξη του άρθρου 5 (παρ. 2) του ν. 5162/2024, που για πρώτη φορά επιβάλλει φόρο στα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα, αναφέρει: «2. Στο άρθρο 21 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, περί κερδών από επιχειρηματική δραστηριότητα, προστίθεται παρ. 8 ως εξής: «8. Φιλοδωρήματα έως του ποσού των τριακοσίων (300) ευρώ μηνιαίως, που καταβάλλονται προαιρετικά σε φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου για τη διανομή ή μεταφορά προϊόντων και αντικειμένων με ψηφιακές πλατφόρμες του άρθρου 68 του ν. 4808/2021 (Α΄ 101), για συναλλαγές που πραγματοποιούνται μέσω αυτών, απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος.».

Η διάταξη αυτή για την υποχρεωτική φορολόγηση των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων για το ποσό των 300 ευρώ μηνιαίως εφαρμόζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και δεν έχει προηγούμενο στην ΕΕ!

δ)τα «προαιρετικά» ή «εξ ελευθεριότητος» φιλοδωρήματα δεν θα εισφοροδοτούνται ανεξαρτήτως ποσού

Σε αντίθεση με τα «νομοθετημένα» ή «υποχρεωτικά» φιλοδωρήματα, που εισφοροδοτούνται από το πρώτο ευρώ και στο σύνολό τους ανεξαρτήτως ύψους ποσού, για τα «προαιρετικά» και μετά τη νέα διάταξη δεν θα παρακρατούνται ασφαλιστικές εισφορές. Εξάλλου, το γεγονός ότι εισπράττονται απευθείας από τον πελάτη καθιστά τεχνικά αδύνατο τον προσδιορισμό τους και συνεπώς και την εισφοροδότηση.

Αυτό ορίζεται στην παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 5162/2024, όπου αναφέρεται ότι: «1.Φιλοδωρήματα, κατά την έννοια της περ. ιβ) της παρ. 2 του άρθρου 14 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013, Α΄ 167), ανεξαρτήτως ύψους, απαλλάσσονται από ασφαλιστικές εισφορές.».

ε)τα «προαιρετικά» φιλοδωρήματα των εργαζομένων-διανομέων-μεταφορέων ή εργαζομένων σε ψηφιακές πλατφόρμες, που καταβάλλονται απευθείας στους εργαζόμενους, θα φορολογούνται από το ποσό των 300 ευρώ και άνω, ενώ για το σύνολό τους δεν θα παρακρατούνται εισφορές όπως και για τα φιλοδωρήματα των άλλων εργαζομένων

Η φορολόγηση των φιλοδωρημάτων αυτής της κατηγορίας εργαζομένων με πολύ χαμηλούς μισθούς, εργοδοτικές αυθαιρεσίες και υψηλή επικινδυνότητα, με πολλούς τραυματισμούς και θανάτους, είναι απαράδεκτη. Η απαλλαγή των φιλοδωρημάτων από φόρο πρέπει να είναι καθολική. Όμως η κυβέρνηση δυστυχώς επέλεξε να φορολογεί εφεξής τα φιλοδωρήματά τους από το ποσό των 300 ευρώ και άνω.

Αυτό ορίζει η διάταξη της παρ. 2 άρθρου 5 του ν. 5162/2024, στην οποία αναφέρεται ότι: «2. Στο άρθρο 21 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, περί κερδών από επιχειρηματική δραστηριότητα, προστίθεται παρ. 8 ως εξής: «8. Φιλοδωρήματα έως του ποσού των τριακοσίων (300) ευρώ μηνιαίως, που καταβάλλονται προαιρετικά σε φυσικά πρόσωπα που συνδέονται με συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου για τη διανομή ή μεταφορά προϊόντων και αντικειμένων με ψηφιακές πλατφόρμες του άρθρου 68 του ν. 4808/2021 (Α΄ 101), για συναλλαγές που πραγματοποιούνται μέσω αυτών, απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος.».

Η διάταξη αυτή πρέπει άμεσα να καταργηθεί.

στ) Απαγορεύεται η μείωση των μηνιαίων τακτικών αποδοχών των εργαζομένων με ταυτόχρονη αύξηση των ποσών από τα φιλοδωρήματα

Με τη διάταξη του άρθρου 5 (παρ. 2) του ν. 5162/2024 απαγορεύεται η μείωση των μηνιαίων τακτικών αποδοχών των εργαζομένων με ταυτόχρονη αύξηση των ποσών από τα φιλοδωρήματα. Με την ίδια επίσης διάταξη ενισχύεται εμμέσως η απαράδεκτη θεσμικά διάταξη του άρθρου 68 του ν. 4808/2021 (ΦΕΚ Α 101), σύμφωνα με την οποία οι διανομείς, οι μεταφορείς και οι εργαζόμενοι σε ψηφιακές πλατφόρμες δεν είναι μισθωτοί εξαρτημένης εργασίας αλλά ανεξάρτητοι επαγγελματίες!!

Σύμφωνα με τον νόμο, στην περίπτωση αυτή, επιβάλλεται στην επιχείρηση πρόστιμο που ανέρχεται σε ποσοστό 22% επί του ποσού απομείωσης των τακτικών αποδοχών, υπολογιζόμενο για διάστημα 12 μηνών από τη μείωση των τακτικών αποδοχών και όχι πέραν του μήνα εκείνου που οι τακτικές αποδοχές επανέρχονται στο αρχικό (προ της μείωσης) ύψος.

Ειδικότερα η παρ. 3 του άρθρου 5 του ν. 5162/2024 ορίζει ότι: «3. Στο άρθρο 72 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, περί μεταβατικών διατάξεων και έναρξης ισχύος, προστίθεται παρ. 90, ως εξής: «90. Σε περίπτωση μείωσης των μηνιαίων τακτικών αποδοχών του εργαζόμενου με ταυτόχρονη αύξηση των ποσών από φιλοδωρήματα, η οποία επέρχεται από την 1η Νοεμβρίου 2024 και εφεξής, επιβάλλεται στην επιχείρηση πρόστιμο που ανέρχεται σε ποσοστό είκοσι δύο τοις εκατό (22%) επί του ποσού απομείωσης των τακτικών αποδοχών, υπολογιζόμενο για διάστημα δώδεκα (12) μηνών από τη μείωση των τακτικών αποδοχών και όχι πέραν του μηνός κατά τον οποίο οι τακτικές αποδοχές επανέρχονται στο αρχικό προ της μείωσης ύψος. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζονται τα αρμόδια όργανα και η διαδικασία για την επιβολή του προστίμου, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή της παρούσας.».

Η ρύθμιση αυτή ήταν επιβεβλημένη προκειμένου να προστατευθούν οι εργαζόμενοι αυτής της κατηγορίας από τις καταχρηστικές συμπεριφορές ορισμένων εταιριών του κλάδου.

IV. Αντισυνταγματική η φορολόγηση των «προαιρετικών» ή «εξ ελευθεριότητος» φιλοδωρημάτων

Σύμφωνα με όσα αναπτύξαμε ανωτέρω, η φορολόγηση των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων γενικά είναι αντισυνταγματική.

Ως «μισθός» νοείται η συμπεφωνημένη αποζημίωση που καταβάλλει ο εργοδότης στον εργαζόμενο ως οικονομικό αντάλλαγμα των υπηρεσιών του στα πλαίσια της εργασιακής σχέσης και όχι το μικρό συνήθως και περιστασιακό ποσό που δύναται να του προσφερθεί από τρίτο πρόσωπο εκτός εργασιακής σχέσης. Το τρίτο πρόσωπο (πελάτης) αυτοβούλως προσφέρει το φιλοδώρημα ως δωρεά. Με την ενέργειά του αυτή επιθυμεί να δείξει ότι οι υπηρεσίες που του προσφέρθηκαν από τον υπάλληλο ήταν υψηλές και γνωρίζοντας πολλές φορές ότι ο μισθός που του καταβάλλεται είναι πενιχρός. Σκοπός τού φιλοδωρήματος, ιστορικά, στην Ευρώπη από τον 16ο αιώνα μέχρι και σήμερα, σε όλες σχεδόν τις χώρες τού πλανήτη, είναι η επιβράβευση και η ενθάρρυνση του υπαλλήλου να εξακολουθήσει να προσφέρει υψηλές υπηρεσίες με άψογο και ευγενικό τρόπο παρά τον χαμηλό μισθό (στις περισσότερες περιπτώσεις) που του παρέχει ο εργοδότης.

Εξάλλου, η ανταπόδοση σε χρήμα ή σε είδος (παλαιότερα) κάποιας εξυπηρέτησης αποτελεί μέρος τής ελληνικής παράδοσης. Το «φίλεμα» ή «φιλοδώρημα» δινόταν τόσο σε παιδιά όσο και στους προσφέροντες κάποια εξυπηρέτηση ή διευκόλυνση. Είναι δηλαδή άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελληνική παράδοση, τη διάθεση προσφοράς και ανταπόδοσης της ικανοποίησής του και την ελληνική φιλοξενία, γνωστή από την αρχαιότητα σε ολόκληρο τον κόσμο.

Γι’αυτό η κυβέρνηση οφείλει να καταργήσει άμεσα τη δευτερομνημονιακή διάταξη του άρθρου 12 του ν. 4172/2013, καθώς και τις νέες διατάξεις των άρθρων 5 και 11 του ν. 5162/2024 για τη φορολόγηση και την εισφοροδότηση των «προαιρετικών» φιλοδωρημάτων που στερούν από χαμηλόμισθος εργατοϋπαλλήλους τού ιδιωτικού τομέα μέρος τού πενιχρού εισοδήματός τους, με συνέπεια να τους φτωχοποιεί περαιτέρω.

***  Αλέξης Μητρόπουλος (Καθηγητής ΕΚΠΑ-Πρόεδρος ΕΝΥΠΕΚΚ)

*** Αγγελική Μητροπούλου (Διδάκτωρ-Δικηγόρος)

Διαβάστε επίσης:

Τάσεις επιβίωσης και τάσεις… αυτοκτονίας

ΣΥΡΙΖΑ: Καλή η αισιοδοξία, αλλά στην Πολιτική πρέπει να υπάρχει και ρεαλισμός

Πως ναυάγησε η συρρίκνωση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη!