Οι «ξεχασμένοι ξένοι» του πολέμου

10:13 16/3/2022 - Πηγή: Το Ποντικι

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, μετά την εισβολή του Βλ. Πούτιν, συνοδεύεται ήδη από μία τεράστια ανθρωπιστική και προσφυγική κρίση.

Εκατομμύρια εκτοπισμένοι από την Ουκρανία, εκδιωγμένοι από τη φρίκη των βομβαρδισμών, των αποκλεισμένων περιοχών και των στρατιωτικών επιχειρήσεων αναζητούν καταφύγιο στην Ευρώπη. Υπολογίζεται ότι αυτό το προσφυγικό κύμα θα είναι το μεγαλύτερο σε ευρωπαϊκό έδαφος από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή τη φορά αντέδρασε άμεσα και αποφασιστικά, ενεργοποιώντας το νομοθετικό της πλαίσιο και αναγνωρίζοντας στους πρόσφυγες από την Ουκρανία

Προσωρινή Διεθνή Προστασία διάρκειας μέχρι τρία χρόνια. Είναι και αυτό μέρος του σεβασμού των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου, καθώς και εκείνων του Ευρωπαϊκού Κράτους Δικαίου που αμφισβητήθηκαν και παραβιάσθηκαν από τον πόλεμο του Βλ. Πούτιν, μαζί με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και τα κεκτημένα της Ειρήνης, της Δημοκρατίας και της Κυριαρχίας των Κρατών.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπερέβη προγενέστερες πολιτικές και στρατηγικές επιλογές της και άνοιξε τα σύνορά της στους πρόσφυγες από την Ουκρανία. Ενήργησε με ευθύνη και αλληλεγγύη, εφαρμόζοντας τους Διεθνείς και Ευρωπαϊκούς κανόνες του Ανθρωπιστικού Δικαίου. Πράγματι, σε περιπτώσεις μαζικής εισροής, και εκτάκτων αντικειμενικών συνθηκών, οι οποίες δεν επιτρέπουν στα Κράτη να παρέχουν άμεση πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου στους αιτούντες, προβλέπεται από το Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο η υποχρέωση χορήγησης Διεθνούς Προστασίας στους Πρόσφυγες.

Αυτό έπραξε η Ε.Ε., αλλάζοντας ριζικά τη μεταναστευτική πολιτική της ως προς την παρούσα προσφυγική κρίση και αποφασίζοντας ότι με βάση το καθεστώς της Προσωρινής Προστασίας  θα χορηγείται δωδεκάμηνη άδεια παραμονής (με δυνατότητα ανανέωσης) και εργασίας στους δικαιούχους που έχουν ουκρανική ιθαγένεια και στους αλλοδαπούς συζύγους ουκρανών πολιτών, καθώς και στους αναγνωρισμένους πρόσφυγες που διέμεναν στην Ουκρανία πριν από τις 24/2/2022, δηλαδή το διάστημα πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.

Ωστόσο, ο πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις ιθαγένειας στους εκτοπισμένους. Είναι καταστροφικός για όλους όσοι τον υφίστανται και αναγκάζονται να ακολουθήσουν το δρόμο της προσφυγιάς. Από το καθεστώς της Διεθνούς Προσωρινής Προστασίας  που χορηγήθηκε από την Ε.Ε. εξαιρέθηκαν οι  μετανάστες στην Ουκρανία, δηλαδή οι υπήκοοι τρίτων χωρών οι οποίοι διέμεναν, σπούδαζαν ή εργάζονταν εκεί, χωρίς να έχουν την ουκρανική ιθαγένεια και οι οποίοι κατέφυγαν στα ευρωπαϊκά κράτη σε αναζήτηση προστασίας.

Γι’ αυτούς, τους «ξεχασμένους ξένους» του πολέμου, οι επιλογές που υπάρχουν είναι είτε να ζητήσουν άσυλο σε ένα ευρωπαϊκό Κράτος (με αβέβαιη έκβαση), είτε να εγκαταλείψουν το ευρωπαϊκό έδαφος και να επιστρέψουν στις πατρίδες τους σε «βιώσιμες και ασφαλείς» συνθήκες. Μόνο που για πολλούς εξ’αυτών δεν υπάρχουν ούτε βιώσιμες ούτε ασφαλείς συνθήκες επιστροφής.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους ουκρανούς πολίτες που δεν διέμεναν στην πατρίδα τους πριν την εισβολή και  βρίσκονταν σε αντικανονική διαμονή στην Ευρώπη ή είχε απορριφθεί η αίτηση ασύλου τους. Στις σημερινές συνθήκες, οι παραπάνω δεν θα μπορούν για μακρό χρονικό διάστημα να επιστρέψουν στην Ουκρανία.

Επομένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιμετωπίσει, επίσης με ευθύνη και αλληλεγγύη, αυτές τις κατηγορίες προσφύγων και να εξετάσει τις προϋποθέσεις χορήγησης καθεστώτος προστασίας όπως η επικουρική προστασία, η οποία προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.

Η συμπερίληψη στην προστασία όλων των προσφύγων του πολέμου στην Ουκρανία είναι ζήτημα αντίληψης της κρισιμότητας των επιλογών που καλείται  να κάνει η Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέναντι στον ολοκληρωτισμό και στον αναθεωρητισμό του Βλ. Πούτιν.

*Ο Θεόδωρος Παπαθεοδώρου είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, πρώην Υφυπουργός

Διαβάστε επίσης:

Η αυλή του Πούτιν…

Για τα μάτια του ΝΑΤΟ

Ο νέος περιφερειακός ρόλος της Τουρκίας