Οικονομικό ρίσκο και αβεβαιότητα - Δυσμενείς οι εκτιμήσεις του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους

08:15 28/11/2020 - Πηγή: Το Ποντικι

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΈντυπη Έκδοση

Ύφεση 10,5% για το 2020 βλέπει το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, το οποίο κάνει λόγο για χαμηλότερη ανάπτυξη το 2021. Την ίδια ώρα ο προϋπολογισμός του 2021, που κατατέθηκε στη Βουλή, κόβει από την Υγεία δαπάνες ύψους 570 εκατ. ευρώ και ξεχνά να συμπεριλάβει μέτρα που είχε προαναγγείλει.
Σε ό,τι αφορά

τα μαύρα μαντάτα των προβλέψεων του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους, αυτά οφείλονται στην επιβολή νέων περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στην αναθεώρηση των μακροοικονομικών προβλέψεων προς τα κάτω και στη λήψη πρόσθετων έκτακτων δημοσιονομικών μέτρων για την προστασία νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ειδικότερα το Γραφείο σημειώνει:
«Όσον αφορά τις μακροοικονομικές αβεβαιότητες, η διάρκεια ισχύος των περιοριστικών μέτρων είναι ακόμα άγνωστη και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στην ανάπτυξη και, κυρίως, στη διανομή του εμβολίου. Ο αποτελεσματικός εμβολιασμός μιας κρίσιμης μάζας του πληθυσμού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη αποκατάσταση της οικονομικής δραστηριότητας».
Όσον αφορά τις δημοσιονομικές αβεβαιότητες, όπως αναφέρει, το σημαντικότερο ρίσκο σχετίζεται με την αποκατάσταση των δημοσίων εσόδων το 2021, καθώς αυτό «θα εξαρτηθεί από την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων και τη δυνατότητά τους να αντεπεξέλθουν στις συσσωρευμένες υποχρεώσεις τους».

Επιδείνωση όλων των προβλέψεων
Ειδικότερα στη διατύπωση γνώμης επί της εισηγητικής έκθεσης του προϋπολογισμού του 2021 το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους αναφέρει τα ακόλουθα:
Η εισηγητική έκθεση του κρατικού προϋπολογισμού 2021 περιλαμβάνει σημαντικές αναθεωρήσεις επί τα χείρω σε σχέση με το προσχέδιο, καθώς έχει λάβει υπόψη τις οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις των νέων περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Η πρόβλεψη για την ύφεση του 2020 είναι στο 10,5% (έναντι 8,2% στο προσχέδιο), ενώ η πρόβλεψη για την ανάκαμψη του 2021 έχει περιοριστεί στο 4,8% (έναντι 7,5% στο προσχέδιο). Με βάση αυτούς τους ρυθμούς μεταβολής, το ονομαστικό ΑΕΠ του 2020 διαμορφώνεται σε 162,8 δισ. ευρώ και του 2021 σε 171,9 δισ. ευρώ (έναντι 170,7 και 185,2 δισ. ευρώ, αντίστοιχα, στο προσχέδιο).
Οι προβλέψεις για το 2021 ισοδυναμούν με μια πρωτογενή βελτίωση σε σχέση με το 2020 κατά 4,5 δισ. ευρώ ή 3% του ΑΕΠ σε όρους ESA (έναντι 7,6 δισ. ευρώ ή 4,6% ΑΕΠ στο προσχέδιο) και 5,1 δισ. ευρώ ή 3,3% του ΑΕΠ σε όρους ενισχυμένης εποπτείας (έναντι 8,8 δισ. ευρώ ή 5,2% ΑΕΠ στο προσχέδιο).
Όσον αφορά τις βασικές συνιστώσες των εσόδων και δαπανών, προβλέπεται ότι η συνολική μείωση των εσόδων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές το 2020 (σε σχέση με το 2019) είναι σχεδόν 8,8 δισ. ευρώ (έναντι 8 δισ. ευρώ στο προσχέδιο), ενώ το 2021 αυξάνονται κατά 4,4 δισ. ευρώ (έναντι 5,9 δισ. ευρώ στο προσχέδιο).
Οι δαπάνες που αφορούν τις μεταβιβάσεις του τακτικού προϋπολογισμού εκτός γενικής κυβέρνησης και τις μεταβιβάσεις των φορέων κοινωνικής ασφάλισης αυξάνονται το 2020 (σε σχέση με το 2019) κατά 8,3 δισ. ευρώ (έναντι 6,5 δισ. ευρώ στο προσχέδιο), ενώ το 2021 μειώνονται κατά 7,2 δισ. ευρώ (έναντι 6 δισ. ευρώ στο προσχέδιο).
Σημαντική είναι επίσης η συνεισφορά του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και του ταμείου ανάκαμψης, τόσο από την πλευρά των εσόδων (αύξηση 3,4 δισ. ευρώ το 2020 και 500 εκατ. το 2021) όσο και από την πλευρά των δαπανών (αύξηση 4,8 δισ. το 2020 και μείωση 1 δισ. το 2021).
Οι δημοσιονομικές παρεμβάσεις από την πλευρά των εσόδων ανέρχονται σε 4,9 δισ. το 2020 (έναντι 4,3 δισ. στο προσχέδιο) και σε επιπλέον 1,8 δισ. το 2021 (έναντι 1,5 δισ. στο προσχέδιο). Στην πλευρά των δαπανών, οι παρεμβάσεις φτάνουν τα 10,7 δισ. το 2020 (έναντι 8,7 δισ. στο προσχέδιο) και τα 2,5 δισ. το 2021 (έναντι 900 εκατ. στο προσχέδιο).
Σημειώνεται ωστόσο ότι τα μεγέθη των παρεμβάσεων δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα με τις μεταβολές των εσόδων και δαπανών, καθώς τα πρώτα υπολογίζονται σε ταμειακούς όρους, ενώ τα δεύτερα σε δεδουλευμένους. Συγκεκριμένα, τα ποσά που αφορούν τις αναστολές φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων καθώς και η επιστρεπτέα προκαταβολή δεν επιβαρύνουν στο σύνολό τους το 2020, αλλά μόνο κατά το μέρος που δεν θα εισπραχθεί με τις δόσεις των επόμενων ετών.

Χρηματοδοτήσεις τέλος
Την ίδια ώρα με τα συμπεράσματα της νέας έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή η κυβέρνηση κατέθεσε τον δικό της προϋπολογισμό μειώνοντας τη χρηματοδότηση της δημόσιας Υγείας κατά 570 εκατ. ευρώ ή 16%, καθώς, αντί των 4,8 δισ. ευρώ που δόθηκαν φέτος, εκ των οποίων τα 523 εκατ. ήταν έκτακτοι πόροι για την αντιμετώπιση της πανδημίας, για το 2021 προβλέπεται μείωση στα 4,25 δισ. κι από αυτές μόνον 131 εκατ. δηλώνονται ως έκτακτοι πόροι για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Εν τω μεταξύ δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόβλεψη για μέτρα που έχει ήδη εξαγγείλει, αλλά και για νέα μέτρα που μπορεί να... επανεμφανιστούν μετά το δεύτερο μισό του 2021, όταν δηλαδή ενδεχομένως θα έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο με την πανδημία και θα έχει δείξει τα πρώτα δείγματα γραφής η πορεία προς την ανάπτυξη.
Σε ό,τι αφορά τα μέτρα στήριξης για φέτος και το 2021, υπολογίζονται στα 32 δισ. ευρώ, περιλαμβανομένου και ενός «μαξιλαριού» 3 δισ. ευρώ έκτακτου αποθεματικού Covid που είχε προαναγγελθεί.
Το αποθεματικό αυτό θα τροφοδοτήσει τους επόμενους μήνες την παράταση των ισχυόντων μέτρων στήριξης (τύπου «επιστρεπτέας προκαταβολής», αναστολών κ.λπ.). Φαίνεται να είναι επαρκές στο σενάριο σταδιακής άρσης των περιορισμών, αν όμως αυτές οι εκτιμήσεις δεν επαληθευτούν, τότε η κυβέρνηση θα πρέπει να προβεί σε πρόσθετες παρεμβάσεις.

Δεσμεύσεις που δεν τηρούνται
Επίσης ο προϋπολογισμός δεν προβλέπει μια σειρά μέτρα που είχε προαναγγείλει η κυβέρνηση, όπως:
● Νέα μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 8%. Η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί για ελάφρυνση στον φόρο ακινήτων κατά συνολικά 30% και μέχρι σήμερα έχει υλοποιηθεί το 22%.
● Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος. Πρόκειται για μια εξαγγελία που έχει μείνει στα χαρτιά, ενώ αρχικά είχε ανακοινωθεί «πακέτο» με τη μείωση της έκτακτης εισφοράς αλληλεγγύης, που περιλαμβάνεται στον προϋπολογισμό του 2021 και αφορά μόνο τον ιδιωτικό τομέα.
● Παράταση στο πρόγραμμα «Γέφυρα», που επιδοτεί τη μηνιαία δόση των δανειοληπτών για το στεγαστικό δάνειο πρώτης κατοικίας, για διάστημα εννέα μηνών. Με την πανδημία να συνεχίζεται και να βιώνουμε ήδη το δεύτερο lockdown, η κυβέρνηση δεν έχει υπολογίσει ότι μπορεί να χρειαστούν οικονομική ενίσχυση και επιπλέον δανειολήπτες.
● Αύξηση του βασικού μισθού. Κανονικά θα έπρεπε να συζητηθεί η αύξηση μέσα στο 2020, ωστόσο αναβλήθηκε αναγκαστικά λόγω της πανδημίας. Τότε είχε ανακοινωθεί ότι η συζήτηση για την αύξηση του κατώτατου μισθού θα γίνει μέσα στο 2021. Ο υπολογισμός γίνεται με βάση την πορεία του ΑΕΠ και την ανεργία. Η «βουτιά» στην ύφεση, αλλά και η εκτόξευση της ανεργίας, με βάση τον νόμο, θα έφερνε μείωση μισθού, αντί για αύξηση μισθού! Έτσι φαίνεται πως στο υπουργείο Εργασίας αποφάσισαν να «παγώσουν» μέχρι νεωτέρας αυτή την εξαγγελία.
Εδώ βέβαια θα πρέπει να τονιστεί πως η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί στην Ευρώπη ότι τα μόνα μέτρα που θα φέρει το 2021 θα είναι για τον κορωνοϊό και ότι δεν πρόκειται να φέρει μόνιμες φοροελαφρύνσεις.
Ωστόσο ο προϋπολογισμός περιέχει ένα «μαξιλάρι» 3 δισ. ευρώ, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση που απαιτηθούν νέες παρεμβάσεις μέσα στο 2021. Από αυτό το ποσό θα δοθούν χρήματα σε όσους έχουν ανάγκη και στην περίπτωση που η κυβέρνηση ανακοινώσει παράταση στο lockdown (ο προϋπολογισμός εκτιμά άνοιγμα μετά τις 10 Δεκεμβρίου) ή στα μέτρα, αφού το άνοιγμα θα είναι σταδιακό.

Η κατανομή των 32 δισ. ευρώ
Σε ό,τι αφορά τα μέτρα που λαμβάνει υπόψη ο προϋπολογισμός για το 2021, χωρίζονται σε 62 κατηγορίες μέτρων, συνολικής αξίας 31,437 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,891 δισ. ευρώ αφορούν το 2020 και 7,546 δισ. ευρώ αναμένεται να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2021. Ειδικά για το 2021 οι παρεμβάσεις που επηρεάζουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα (εκτός από το αποθεματικό των 3 δισ. ευρώ) αφορούν:
● Τη μείωση κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες των ασφαλιστικών εισφορών των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, με κόστος 816 εκατ. ευρώ.
● Την αναστολή καταβολής Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης στον ιδιωτικό τομέα, με κόστος 767 εκατ. ευρώ.
● Την κάλυψη των ασφαλιστικών εισφορών από τον κρατικό προϋπολογισμό και την επιδότηση 200 ευρώ, σε περίπτωση πρόσληψης μακροχρόνια ανέργου, για περίοδο έξι μηνών, στο πλαίσιο του προγράμματος για τη δημιουργία 100.000 νέων θέσεων εργασίας, με κόστος 322 εκατ. ευρώ για το 2021.
● Το πρόγραμμα «Γέφυρα», που αφορά την επιδότηση της πρώτης κατοικίας για δανειολήπτες που επλήγησαν από την πανδημία Covid-19, με κόστος 280 εκατ. ευρώ για το 2021.
● Την επέκταση της μείωσης του ΦΠΑ και αναστολές τελών σε διάφορες κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών κλάδων που πλήττονται από την πανδημία έως τον Απρίλιο του 2021, με συνολικό κόστος 113 εκατ. ευρώ για το 2021.
Το ειδικό αποθεματικό για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών του κορωνοϊού το 2021, ύψους 3 δισ. ευρώ, έχει προβλεφθεί ώστε να καλύψει αναμενόμενες δαπάνες από την επέκταση του μέτρου της «επιστρεπτέας προκαταβολής», την επέκταση μέτρων στήριξης της απασχόλησης και του εισοδήματος και επιπλέον δαπάνες υγείας τούς πρώτους μήνες του 2021.
Η κατανομή μεταξύ των μέτρων στήριξης θα εξαρτηθεί από αντικειμενικά γεγονότα, όπως οι οικονομικές συνέπειες του δεύτερου κύματος της πανδημίας σε συγκεκριμένους κλάδους της οικονομίας και ο αριθμός των δικαιούχων.

Τα δάνεια απειλούν τις τράπεζες

Δάνεια ύψους άνω των 20 δισ. ευρώ ήδη έχουν τεθεί σε αναστολή πληρωμής λόγω της πανδημίας την ώρα που ετοιμάζεται να ακολουθήσει μια νέα γενιά προβληματικών δανείων, τα οποία αφορούν αυτά που θα λήξουν μετά τα προσωρινά μέτρα αναστολής και οι δανειολήπτες θα κληθούν να τα εξυπηρετήσουν.
Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (European Banking Authority - EBA) παρακολουθεί πολύ στενά τις εξελίξεις σε σχέση με τα δάνεια που έχουν «παγώσει» λόγω της κρίσης, το ύψος των οποίων έφθανε σε ευρωπαϊκό επίπεδο στα 871 δισ. ευρώ στο τέλος του πρώτου εξαμήνου, σύμφωνα με την ειδική έκθεση που εξέδωσε στις 20 Νοεμβρίου, για να τα χαρτογραφήσει.
Τα συμπεράσματά της είναι ανησυχητικά για τις ελληνικές τράπεζες, παρά το γεγονός ότι οι διοικήσεις το τελευταίο διάστημα διαβεβαιώνουν ότι δεν θα δημιουργηθούν πολλά νέα «κόκκινα» δάνεια από αυτά που έχουν τεθεί σε προσωρινή αναστολή.
Ειδικότερα φαίνεται από τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η EBA ότι οι ελληνικές τράπεζες έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων που βρίσκονται σε αναστολή πληρωμής και μάλιστα με διαφορά από τις άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες.
Μάλιστα, όπως σημειώνει η EBA, μόνο 20 δισ. ευρώ δανείων που βρίσκονται σε αναστολή, επί συνόλου 871 δισ. ευρώ, κατατάσσονται στα μη εξυπηρετούμενα, καθώς κατά κανόνα οι τράπεζες έδιναν αναστολές μόνο σε δάνεια που μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας εξυπηρετούνταν ομαλά.
Όμως, στην Ελλάδα οι τράπεζες είχαν το μεγαλύτερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων στα οποία δόθηκε αναστολή, το οποίο έφθανε το 20% του συνόλου των δανείων αυτής της κατηγορίας, δηλαδή περίπου 4 δισ. ευρώ σε απόλυτα ποσά.
Ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση οι τράπεζες της Ιρλανδίας και της Ρουμανίας με 9% μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε αναστολή. Τα περισσότερα NPL στα οποία έδωσαν αναστολή οι ελληνικές τράπεζες ήταν δάνεια προς νοικοκυριά.
Αυτό σημαίνει ότι από τα 20 δισ. ευρώ δανείων που έχουν «παγώσει» ήδη περίπου το ένα πέμπτο θα πρέπει να θεωρείται ότι θα είναι πολύ δύσκολο να ανακτηθούν και οι τράπεζες θα κληθούν να σχηματίσουν μεγαλύτερες προβλέψεις για ζημιές.
Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με αναλυτές, ότι στην Ελλάδα τα δάνεια σε αναστολή θα αφήσουν μια «πληγή» πρόσθετων μη εξυπηρετούμενων δανείων της τάξεως των 8 - 10 δισ. ευρώ, αν και οι εκτιμήσεις των τραπεζικών διοικήσεων υποβαθμίζουν το πρόβλημα κάνοντας λόγο για «κοκκίνισμα» δανείων 5 - 6 δισ. ευρώ.