Πάπας Φραγκίσκος: Η κληρονομιά ενός ταπεινού μεταρρυθμιστή

06:31 24/4/2025 - Πηγή: Το Ποντικι

Ο Πάπας Φραγκίσκος, που έφυγε από τη ζωή τη Δευτέρα 21 Απριλίου σε ηλικία 88 ετών, άφησε πίσω του μια παρακαταθήκη που δεν βασίστηκε σε θεαματικές αλλαγές δόγματος, αλλά σε κάτι βαθύτερο και ίσως πιο ριζοσπαστικό: τον τρόπο που μιλούσε η Καθολική Εκκλησία στον κόσμο και τα θέματα που έθετε στο επίκεντρο. Μια παρακαταθήκη που πολλοί περιγράφουν ως «σιωπηρή επανάσταση».

«Είμαι αμαρτωλός»

Ήταν Σεπτέμβριος του 2013 όταν σε μια συνέντευξη – σταθμό, μόλις έξι μήνες μετά την εκλογή του, ο ίδιος περιέγραψε τον εαυτό του με μία μόνο φράση: «Είμαι αμαρτωλός». Χωρίς ρητορικά στολίδια,

χωρίς θεολογικά βάθρα. Για πολλούς καθολικούς ακτιβιστές, όπως ο Φράνσις ΝτεΜπερνάρντο της οργάνωσης New Ways Ministry, αυτή η παραδοχή ήταν επαναστατική. «Το να αναγνωρίζει ο Πάπας ότι δεν είναι αλάνθαστος ήταν ένα σημάδι ταπεινότητας που άλλαξε τη σχέση του με τους πιστούς» τονίζει.

Ο Φραγκίσκος δεν τέλεσε γάμους μεταξύ ομοφύλων, δεν χειροτόνησε γυναίκες, ούτε προκάλεσε μια φιλελεύθερη ανατροπή των θεσμών της Καθολικής Εκκλησίας. Αντιθέτως, αρκετοί προοδευτικοί θεώρησαν ότι τελικά ήταν βαθιά συντηρητικός – ένας ηγέτης που άνοιγε δειλά τη συζήτηση, αλλά έκανε πίσω μπροστά στις αντιδράσεις. Όμως η ουσία του έργου του δεν ήταν στην αντιπαράθεση, αλλά στη στροφή του ύφους και της προτεραιότητας: από τις εμμονές του πολιτισμικού πολέμου στην ανοιχτή, ανθρώπινη επικοινωνία.

Μετατόπισε τη δημόσια φωνή της Καθολικής Εκκλησίας από το «όχι» στην άμβλωση και την ομοφυλοφιλία στο «ναι» για το περιβάλλον, την κοινωνική δικαιοσύνη, τους μετανάστες και τους περιθωριοποιημένους. Αναγνώρισε τις εκκλησιαστικές παθογένειες, απολογήθηκε δημόσια για τη συγκάλυψη σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης και κήρυξε την ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια.

Η απλότητά του αποτυπωνόταν και στην καθημερινότητά του: επέλεγε ταπεινά αυτοκίνητα, πόζαρε σε selfies με πιστούς, ενώ μιλούσε για το διαδίκτυο ως «δώρο του Θεού». Δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται ο πρώτος «ψηφιακός Πάπας», με εκατομμύρια ακολούθους στα social media και μηνύματα που γίνονταν viral. Από τις πρώτες του δηλώσεις («ποιος είμαι εγώ να κρίνω έναν γκέι που ψάχνει τον Θεό;») έως την κριτική του προς τον Τραμπ και τον ρατσισμό, ο Φραγκίσκος αναδείχθηκε σε έναν ηγέτη που δεν φοβόταν να προκαλέσει.

Σιωπηλά ριζοσπαστικός

Η πιο τολμηρή ίσως καινοτομία του, ωστόσο, ήταν ο τρόπος που άλλαξε τον ίδιο τον μηχανισμό διαλόγου εντός της Καθολικής Εκκλησίας. Μέσα από τη διαδικασία της «Σύναξης για τη Συνοδικότητα» άνοιξε τις πόρτες για συζήτηση όχι μόνο σε επισκόπους, αλλά και σε λαϊκούς, γυναίκες και εκπροσώπους μειονοτήτων. Όπως λέει ο ΝτεΜπερνάρντο, «είναι η πρώτη φορά που ένας Πάπας έλεγε στους επισκόπους: “Πείτε μου την άποψή σας, ακόμη κι αν διαφωνείτε”». Αυτό, μόνο του, ήταν επαναστατικό.

Η ανθρωπιά του όμως δεν έγινε πάντα αποδεκτή. Αντιμέτωπος με τον αυξανόμενο εθνικισμό, τη μισαλλοδοξία και τη διαστρέβλωση της αλήθειας, ο Φραγκίσκος κατέληξε για πολλούς «μια μοναχική ηθική φωνή». Όπως έγραψε ο Ντέιβιντ Γκίμπσον του Fordham University: «Ένας κόσμος χωρίς τον Φραγκίσκο θα μοιάζει με μια δυστοπία χωρίς προφήτη να μας δείχνει έναν καλύτερο δρόμο».

Ωστόσο, για άλλους, ο Φραγκίσκος παραμένει σύμβολο ελπίδας. Η Κέιτ ΜακΈλγουι του Women’s Ordination Conference τον αποκαλεί «Πάπα των περιθωρίων», έναν ηγέτη που ταξίδεψε σε χώρες με μικρές καθολικές κοινότητες για να τους προσδώσει ορατότητα και στήριξη. Την ίδια ώρα δεν διστάζει να του ασκήσει σκληρή κριτική: «Στην υπόθεση της χειροτονίας γυναικών εγκλωβίστηκε στο ίδιο το δόγμα που ήθελε να μεταρρυθμίσει» λέει απογοητευμένη.

Οι ανεκπλήρωτες προσδοκίες

Πολλοί προοδευτικοί Καθολικοί αναγνωρίζουν ότι οι ελπίδες τους δεν εκπληρώθηκαν. Ο Φραγκίσκος δεν επέτρεψε τη χειροτονία γυναικών ούτε ανέτρεψε το δόγμα για την ιεροσύνη. Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο «60 Minutes», όταν ρωτήθηκε αν οι γυναίκες μπορούν να γίνουν διάκονοι, απάντησε με ένα κατηγορηματικό «όχι». Η απογοήτευση ήταν έντονη. «Ήταν ένας σπαρακτικός ηγέτης» λέει η ΜακΈλγουι. «Σε τόσα άλλα σημεία ενσάρκωνε το Ευαγγέλιο. Αλλά εκεί αποτύγχανε».

Η κληρονομιά του

Παρ’ όλα αυτά, η κληρονομιά του Φραγκίσκου ίσως να βρίσκεται σε κάτι πιο ήσυχο και θεμελιώδες: κατάφερε να μετακινήσει την Εκκλησία λίγα βήματα πιο κοντά στον σύγχρονο κόσμο. Να αλλάξει το ύφος, να μαλακώσει τον τόνο, να ανοίξει διαλόγους. Και όπως λέει ο ΝτεΜπερνάρντο, «ήξερε ότι δεν μπορούσε να φτάσει τόσο μακριά όσο θέλαμε. Αλλά κατάφερε να μας βγάλει από τη γωνία όπου μας είχαν οδηγήσει οι προκάτοχοί του».

Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν ήταν επαναστάτης με παντιέρα. Ήταν ένας μεταρρυθμιστής της καθημερινότητας. Και γι’ αυτό, ίσως, η σφραγίδα του θα μείνει για πολύ περισσότερο απ’ όσο φαίνεται.

Διαβάστε επίσης:

Πάπας Φραγκίσκος: Άνευ προηγουμένου η κοσμοσυρροή στο Βατικανό – «Αστακός» η Ρώμη για πιστούς και ηγέτες (Photos/Video)

Κλιματική αλλαγή: Η Τζέιν Φόντα κατηγορεί τον Ντόναλντ Τραμπ ότι έκανε «συμφωνία με τον διάβολο»

Σεισμός στην Κωνσταντινούπολη: Επιφυλακτικοί οι σεισμολόγοι αν ήταν η κύρια δόνηση – Έως και 7,5 Ρίχτερ η δυναμική του ρήγματος