Βιβλίο: Ένα έργο εξωφρανικά υπέροχο

06:02 6/10/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Kaveh Akbar

Μάρτυς!

Μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά

Εκδόσεις: Ίκαρος

Σελ.: 512

Ο Κάβε Ακμπάρ γεννήθηκε στην Τεχεράνη, μεγάλωσε στην Αμερική και διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, θεωρείται ήδη από τις εξέχουσες σύγχρονες φωνές της αμερικανικής ποίησης. Με το «Μάρτυς!», ο Κάβε Ακμπάρ έκανε την παρθενική του εμφάνιση στον χώρο της πεζογραφίας καταρρίπτοντας τον μύθο ότι ένας καλός ποιητής δεν είναι πάντα ικανός να κάνει επιτυχημένη στροφή στον

πεζό λόγο. Ο Ακμπάρ τα κατάφερε επάξια, αφού εξ αρχής στο ντεμπούτο του κέρδισε κοινό και κριτικούς, καθώς πρόκειται για ένα κείμενο εξαιρετικά πρωτότυπο σε δομή, ύφος και γλώσσα. Για την ακρίβεια, η γλώσσα κάνει μεγάλη γιορτή σ’ αυτό το σημαντικό μυθιστόρημα και πώς αλλιώς άλλωστε, αφού αποτελεί και το μεγάλο ατού του Ακμπάρ, που με άνεση και άψογη τεχνική συνδυάζει την κοφτερή του πρόζα με ποιητικότητα, διακειμενικότητα, εμβόλιμο αέρα περσικής ποίησης, εικόνες, λοξό χιούμορ και διάχυτη μελαγχολία και, κυρίως, με τη χρήση θαυμάσιας οικονομίας λόγου σε ένα έργο περίπου 500 σελίδων, που κερδίζει τον αναγνώστη από την αρχή του.

Με την πρόσφατη κυκλοφορία του «Μάρτυς!», ο Ιρανοαμερικανός λογοτέχνης αναδείχθηκε ως ένας νέος σπουδαίος εκπρόσωπος των αμερικανικών γραμμάτων με ενσυναίσθηση, ευφυΐα και κοινωνικές ευαισθησίες.

Πρωταγωνιστής του «Μάρτυς!» είναι ο Σάιρους Σαμς, γιος Ιρανού μετανάστη, που μεγάλωσε στην Αμερική μόνος με τον πατέρα του Άλι (με πολλές οικονομικές και ψυχολογικές δυσκολίες) μετά τον αδόκητο χαμό της μητέρας του, Ρόγια, η οποία, το 1988, επέβαινε στο εμπορικό αεροσκάφος 655 της Iran Air σε μια πτήση από την Τεχεράνη προς το Ντουμπάι. Το αεροσκάφος καταρρίφθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ και οι 290 επιβάτες σκοτώθηκαν. Ο θάνατος της μητέρας του είναι για τον Σάιρους ένα ανοιχτό τραύμα από την παιδική του ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή του σήμερα, είναι μια βαριά αλυσίδα κατάδικου που σέρνει διαρκώς και παντού στα πόδια του. Στην αρχή του μυθιστορήματος γνωρίζουμε τον Σάιρους, που είναι χαμένος μέσα σε συλλογισμούς και σκόρπια θολά θραύσματα μνήμης. Μόλις έχει καταφέρει να απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ, καθοδηγείται από φωνές, ψιθύρους και ιστορίες βασιλιάδων, ποιητών και καλλιτεχνών, βιώνοντας ρατσισμό ως ξένος και αλλόκοτος, όντας περιπατητής στο απέραντο πεδίο της κατάθλιψής του. Έχει εμμονή με τον θάνατο, διακατέχεται από αυτοκτονικές σκέψεις, ψάχνει έναν λόγο για να ζει. Θέλει να γίνει ένας Μάρτυς, όχι όπως οι ζωσμένοι με εκρηκτικά μάρτυρες – συμπατριώτες του, αλλά ένας άνθρωπος που θα πεθάνει ένδοξα κόντρα σε μια πικρή και ανούσια ζωή.

Με μοναδική του ταυτότητα αυτή του ποιητή, γράφει ποιήματα – αν και κρατάει τα ποιήματά του στο συρτάρι –, βρίσκει παρηγοριά και προσωρινή ανακούφιση στις βραδιές ανοιχτού μικροφώνου στην πανεπιστημιούπολη της Ιντιάνα και γυρεύει χάδια κι έρωτα από αγκαλιά σε αγκαλιά ανεξαρτήτως φύλου. Αντλώντας έμπνευση από τις ιστορίες της Ζαν Ντ’ Αρκ, της Υπατίας της Αλεξανδρινής, του Μάλκολμ Χ, του Μπόμπι Σαντς (ηγετικού στελέχους του IRA, που πέθανε στη φυλακή από απεργία πείνας το 1981) και του άγνωστου φοιτητή που στάθηκε μπροστά στα τανκ στις διαδηλώσεις στην πλατεία Τιενανμέν στο Πεκίνο, θέλει επίσης να γράψει κι ένα βιβλίο για τους Μάρτυρες του κόσμου, τους κοσμικούς ειρηνιστές που θυσίασαν και θυσιάζουν τη ζωή τους σε κάτι ανώτερο του εαυτού τους.

Χάνοντας και τον πατέρα του, ο Σάιρους είναι ένας άντρας κι ένας γιος σε βαρύ πένθος. Μόνος, ενοχικός, κολυμπά στα μαύρα νερά της θλίψης. Η ψυχική του υγεία είναι εύθραυστη. Οι αϋπνίες τον τυραννούν από τα παιδικά του χρόνια. Τα φαντάσματα των νεκρών του τον περιτριγυρίζουν. Κερδίζει τα προς το ζην ως ηθοποιός σε νοσοκομεία, παριστάνοντας τον ασθενή σε τερματικό στάδιο στα εργαστήρια εκπαιδευόμενων γιατρών.

Αισθάνεται διχασμένος με τη σεξουαλικότητά του, διχασμένος ανάμεσα σε δύο πατρίδες και δύο πολιτισμούς: σαν να μην ανήκει πουθενά. Ούτε Ιρανός ούτε Αμερικανός. Ούτε μέση ούτε άκρη. Άνισος αγώνας. Ούτε ζει ούτε πεθαίνει, αναπνέει έχοντας αυτογνωσία, εμμονές, ψυχή τσακισμένη, ποθεί ένα μαρτυρικό τέλος που να ξεπερνά τ’ ανθρώπινα, μισεί τη χώρα στην οποία ζει, γιατί το καπιταλιστικό της βιομηχανικό σύστημα του στέρησε τους γονείς του.

Πίσω στην πατρίδα, υπάρχει ένας άλλος μάρτυς, ο Αράς, θείος του Σάιρους, αδελφός της μητέρας του. Ο Αράς πήρε μέρος στον πόλεμο του Ιράκ ως μαύρος άγγελος έφιππος στα πεδία μαχών του Ιράν, ρίχνοντας με τον φακό του ένα τελευταίο φως στα πρόσωπα των συντρόφων του πριν από το αιώνιο ταξίδι τους στο έρεβος. Τώρα πια, είναι βαριά άρρωστος, με μια ψυχή σε σκάλα προς τ’ άστρα, ύστερα από τόσους θανάτους που είδαν τα μάτια του.

Και ο Πολωνοαιγύπτιος Ζέε, συγκάτοικος κι εραστής του Σάιρους, δίπλα στον Σάιρους, σε ένα «μαζί» που δεν είναι ακριβώς «μαζί», γιατί δεν είναι αρκετό, γιατί δεν είναι ζεστή ηλιαχτίδα στην παγωνιά της μοναξιάς και της αποξένωσης που βιώνει ο νεαρός βασανισμένος πρωταγωνιστής.

Μοιραίο πρόσωπο στην εξέλιξη της ιστορίας είναι η Ορκιντέ, μια ιρανικής καταγωγής καλλιτέχνις, που βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο του καρκίνου και κατοικεί στο Μουσείο του Μπρούκλιν, θέτοντας τον εαυτό της ως εικαστική εγκατάσταση. Ο Σάιρους τη συναντά και τη θεωρεί γήινο μάρτυρα. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια ιδιαίτερη σχέση. Οι συνομιλίες τους και ένας παλαιότερος πίνακας που ζωγράφισε η Ορκιντέ θα φέρουν στο φως επτασφράγιστα μυστικά και αποκαλύψεις που αφορούν το οικογενειακό παρελθόν του Σάιρους.

Ο Κάβε Ακμπάρ χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη αφήγηση για να χτίσει τη βασική ιστορία του Σάιρους, αλλά και αναδρομικές και παράλληλες πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις από τους γονείς του Σάιρους, Άλι και Ρόγια, από τον Αράς, τον Ζέε και την Ορκιντέ, καθώς και φανταστικούς διαλόγους ανάμεσα στην Ορκιντέ και στον Πρόεδρο Προσβολή (Ντόναλντ Τραμπ), στη Ρόγια και στον ένδοξο ποιητή Ρουμί, σε ονειρικές σεκάνς. Έχουμε επίσης εμβόλιμες εικόνες κινηματογραφικής και ποιητικής μαγείας και εξιστορήσεις που δένουν η μία με την άλλη στην αστρόσκονη του χρόνου και ξετυλίγουν τις ζωές, τα πάθη, τις αισθήσεις και τη μοίρα των κεντρικών χαρακτήρων.

Κάθε κεφάλαιο ανοίγει με «δάνεια», με εισαγωγή επιστολών και με αποσπάσματα αρχείου από το βιβλίο που προετοιμάζει ο Σάιρους (ΒΙΒΛΙΟΤΩΝΜΑΡΤΥΡΩΝ.docx), ενώ δεν λείπουν ως ιντερλούδια μικρές ιστορίες σαν αυτή του Πέρση ποιητή Φερντοσί, λέξεις και σκέψεις σε ποιητικό στροβιλισμό για την ασχήμια και τη σκληρότητα του κόσμου που συνορεύουν με την ομορφιά και την τρυφερότητα και για τη λογική που υψώνει παλάτι μικρό στο οικόπεδο της φαντασίας και των ονείρων, που δίνουν «φωνές, οράματα, ιδέες, θανάσιμους τρόμους και εκλιπόντες αγαπημένους».

Καλειδοσκοπικό, πολυεπίπεδο, πολυφωνικό, οξύ και γλυκόπικρο λογοτεχνικό θαύμα. Ένα έργο εξωφρενικά υπέροχο, ελεγειακό, τολμηρό, αιχμηρό, συνταρακτικό, με πλούσια, περίτεχνη, ντελικάτη και, ταυτόχρονα, σκληρή ενδοσκοπική πρόζα. Μια πορεία πένθιμης αναζήτησης νοήματος του εαυτού και του κόσμου που μετατρέπεται σε μια συγκλονιστική οικογενειακή σάγκα.

Με την τεχνική του μωσαϊκού, με ελικοειδή ερωτήματα για το προσωπικό και συλλογικό πένθος και πολιτικές «μαχαιριές», ο Κάβε Ακμπάρ φιλοτέχνησε ένα μυθιστόρημα – έρευνα για τον εθισμό, την εμμονή, την ταυτότητα, τη σεξουαλικότητα, τη θεραπεία της τέχνης, για την πίστη, τη διαπολιτισμικότητα, για τη μοναξιά του μετανάστη, για την έντονη ανάγκη να δημιουργήσουμε κάτι ουσιαστικό μέσα σ’ έναν κόσμο αδιάφορο, οικείο και τόσο ανοίκειο.

Διαβάστε επίσης:

Bιβλίο: Η αδύνατη αθανασία

Περί Ανάγνωσης και βιβλίων: Αρχίλοχος – Ο Μεγάλος Ανατρεπτικός

Περί ανάγνωσης και βιβλίων