Βιβλίο: Μια ιστορική τοιχογραφία της Αλγερίας

06:02 31/3/2024 - Πηγή: Το Ποντικι

Καουτέρ Αντιμί

Με άνεμο κακό

Μετάφραση: Έφη Κορομηλά

Εκδόσεις: Πόλις

Σελ.: 256

Οι εκδόσεις Πόλις μάς σύστησαν την αλγερινής καταγωγής νεαρή συγγραφέα Καουτέρ Αντιμί το 2018 με το μυθιστόρημά της «Τα πλούτη μας», όπου η ταλαντούχα και ιδιαίτερη εκπρόσωπος της σύγχρονης γαλλοαλγερινής πεζογραφίας, μέσα σε λίγες σελίδες, ξεδίπλωσε τη συγγραφική της δεινότητα, χτίζοντας ένα θαυμάσιο λογοτεχνικό έργο – που τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία –, το οποίο μας γοήτευσε και μας συγκίνησε κάνοντάς μας αυτόπτες μάρτυρες μιας φέτας ιστορίας της πατρίδας της αλλά και της ιστορίας

του πρωταγωνιστή Εντμόν Σαρλό, του πρώτου Αλγερινού εκδότη του Αλμπέρ Καμύ. Και ήταν (και είναι) ένα μυθιστόρημα ύμνος στη θεραπευτική ιδιότητα της λογοτεχνίας και της τέχνης.

Με το παρόν – επίσης βραβευμένο – μυθιστόρημα, που πολύ πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, η Καουτέρ Αντιμί επιστρέφει και μαγεύει ξανά το αναγνωστικό κοινό με τη λεπταίσθητη, φινετσάτη γραφή της, με την ένταση, τη θλιμμένη ομορφιά, την υπαινικτικότητα και την οικονομία του λόγου της, με τη δύναμη της έκφρασης και της αφήγησης. Το «Με άνεμο κακό» – τίτλος που προέρχεται από ποίημα του Paul Verlaine – στέκεται στον αντίποδα του «Τα πλούτη μας» από την άποψη ότι εδώ, σε αυτό το πιο πρόσφατο έργο της, η Αντιμί τολμά να βάλει στο συγγραφικό της μικροσκόπιο την αρνητική πλευρά και τις παγίδες της λογοτεχνίας. Η ιστορία του βιβλίου κινείται εντός της Ιστορίας και η Αντιμί καταφέρνει να αποτυπώσει τρυφερά, στοχαστικά και με συγκλονιστική ακρίβεια την Αλγερία του 20ού αιώνα μέσα από τα γεγονότα αλλά και τους χαρακτήρες της, καλύπτοντας χρονικά μια περίοδο εβδομήντα ετών, από το 1922 έως το 1992.

Όπως και στο «Τα πλούτη μας» έτσι και στο «Με άνεμο κακό», η Αντιμί αντλεί το υλικό της από την αληθινή ιστορία υπαρκτών προσώπων και, με όχημα τη λογοτεχνία, τα μετατρέπει σε μεστό, συγκινητικό, συναρπαστικό πεζογραφικό λόγο. Κι εκεί ακριβώς παίζει και ένα ευρηματικό «παιχνίδι», θέτοντας ερωτήματα που προβληματίζουν, που συχνά και ανεπαίσθητα τριγυρίζουν στο μυαλό μας για το τι σημαίνει να είναι κανείς συγγραφέας και ποια είναι τα όρια μεταξύ αλήθειας και επινόησης που μια συγγραφική πένα οφείλει να τηρεί.

Η υπόθεση ξεκινά στο Αλγέρι, φθινόπωρο του 1972. Σε ένα κεντρικό βιβλιοπωλείο, ο επιτυχημένος συγγραφέας Σαΐντ Μπ. παρουσιάζει το καινούργιο του βιβλίο, το πρώτο που γράφτηκε στα αραβικά, το οποίο χαρακτηρίζεται ως το «μεγάλο αλγερινό μυθιστόρημα» και αντλεί την πλοκή του από αληθινούς βίους που διασταυρώνονται, κινούνται παράλληλα, στροβιλίζονται στον άνεμο των γεγονότων και οι πορείες τους καθορίζονται από ανατροπές και έναν πόλεμο δίχως τελειωμό, μέσα τους, γύρω τους, δίπλα τους.

Οι ήρωες του βιβλίου του Σαΐντ είναι γεννημένοι στο χωριό Ελ Ζαχρά και κατοικούν εκεί. Η Λεϊλά είναι ένα όμορφο, συνηθισμένο, αναλφάβητο κορίτσι. Ο Ταρέκ είναι ένα παιδί λιγομίλητο, συνεσταλμένο. Ο ίδιος ο Σαΐντ είναι γόνος εύπορης οικογένειας με κλίση στα γράμματα. Τα τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί και σχηματίζουν ένα άτυπο, αθώο ερωτικό τρίγωνο. Και πλάι τους, οι οικογένειές τους, η ιστορία που ξερνάει σπινθήρες και τα όνειρα που τρεμοσβήνουν σαν έρημοι φάροι σε σκόρπιες σκοτεινές θάλασσες. Το μυθιστόρημα του Σαΐντ δοξάζει τον ίδιο και, την ίδια στιγμή, λεηλατεί τις ζωές των παιδικών του φίλων αλλά και της Σάφια, μιας γυναίκας που ύψωνε το ανάστημά της σε κάθε πνοή κακού ανέμου. 

Η Καουτέρ Αντιμί παίρνει τη σκυτάλη από το χέρι και τα «σκανδαλώδη» γραφόμενα του Σαΐντ και, με λεπτές κινήσεις και αποχρώσεις, με ευαισθησία και ειλικρίνεια, υφαίνει τη μη μυθιστορηματική ζωή του Ταρέκ και της Λεϊλά (που ήταν ο παππούς και η γιαγιά της), θέλοντας να αποκαταστήσει την αλήθεια τους. Και ο χρόνος γυρίζει πολύ πίσω, στο 1922, στο Ελ Ζαχρά. Τα δύο αγόρια, ο Ταρέκ και ο Σαΐντ, δύο εκ διαμέτρου διαφορετικοί κόσμοι, διεκδικούν μέσω των παιδικών παιχνιδιών τους την καρδιά της όμορφης Λεϊλά. Και ο χρόνος, ποτάμι που κυλά ορμητικά. 

Ο Ταρέκ προορίζεται για βοσκός. Ο Σαΐντ ετοιμάζεται να φύγει για σπουδές στην Τυνησία γεμάτος όνειρα για ένα λαμπρό μέλλον. Η Λεϊλά παντρεύεται – κατόπιν πίεσης και επιθυμίας της οικογένειάς της – έναν πολύ μεγαλύτερό της άντρα, τον οποίο αργότερα θα εγκαταλείψει και μαζί με τον τριών μηνών γιο της θα επιστρέψει στο πατρικό της, προκαλώντας αποδοκιμασία στους γύρω της. Στο πλευρό της, η Σάφια.

Ξεσπώντας ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ταρέκ και ο Σαΐντ φεύγουν για το μέτωπο και μετά το τέλος του, ο Σαΐντ φεύγει για τις πολυπόθητες σπουδές του, που θα τον οδηγήσουν στον δρόμο της συγγραφικής τέχνης. Ο Ταρέκ επιστρέφει στο χωριό του. Πάντα ερωτευμένος με τη Λεϊλά, την παντρεύεται. Τα γεγονότα τρέχουν ιλιγγιωδώς, ο κόσμος είναι ένα καζάνι που κοχλάζει και ο κοινός δρόμος του Ταρέκ και της αγαπημένης του καρπίζει καρφιά και χωρισμούς. Ο Ταρέκ φεύγει για να πάρει μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας. Επιστρέφει στο σπίτι του και στην οικογένειά του για να ξαναφύγει έπειτα – προδομένος από πολιτικά, ατομικά και συλλογικά ιδεώδη – για το Αλγέρι, όπου θα εργαστεί στα γυρίσματα της θρυλικής ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο «Η μάχη του Αλγερίου». 

Πάντα σεμνός, ο Ταρέκ, λιγομίλητος, σκυθρωπός, με μια ψυχή άηχα φλεγόμενη, με έντονο το αίσθημα ευθύνης απέναντι στη σύζυγο και στα παιδιά του, μετά το τέλος των γυρισμάτων της ταινίας, μεταναστεύει στη Γαλλία για να δουλέψει σε ένα εργοστάσιο και από εκεί, θα βρεθεί σε μια βίλα στη Ρώμη, ως φύλακας μοναδικών έργων της ελληνορωμαϊκής τέχνης. Όπου κι αν βρίσκεται, δεν ξεχνά τη Λεϊλά, της στέλνει σύντομες επιστολές και εμβάσματα. Και η Λεϊλά, σαν πιστή Πηνελόπη που προσμένει τον Οδυσσέα της, μεγαλώνει τα τέσσερα παιδιά της, μαθαίνει γραφή και ανάγνωση, κρατάει το σπίτι της ανοιχτό σαν λιμάνι οριστικού γυρισμού.

Ένας μυστηριώδης άνεμος τηλεγραφημάτων που λαμβάνει ο Ταρέκ τον αναστατώνει και τον ωθεί να εγκαταλείψει τον παράδεισο των αγαλμάτων στη Ρώμη και να γυρίσει στην κόλαση των σκιών στο Ελ Ζαχρά.

Οι δυο τους, ο Ταρέκ και η Λεϊλά, ξανασμίγουν και προσπαθούν να σταθούν όρθιοι κόντρα στον απρόσμενο κακό άνεμο που φυσά με μανία και διαλύει τη ζωή τους.

Η ιστορία τους είναι χωρισμένη σε δύο κεφάλαια, ουσιαστικά κάθε κεφάλαιο αποτελεί την οπτική του καθενός. Οι πίκρες τους, τα πάθη τους, η κοινή και ξεχωριστή τους μοναξιά, οι κοινοί τους άνεμοι, τα χρόνια τους που στάζουν ιδρώτα, πυρετό, βουβό πόνο, βροχή και σκόνη, σε εναλλαγές πρωτοπρόσωπης και τριτοπρόσωπης συναρπαστικής αφήγησης.

Ο Ταρέκ και η Λεϊλά μετακινούνται σαν σκιές μέσα στον άνεμο της μέρας που νυχτώνει νωρίς για να σωθούν. Κυνηγημένοι από λέξεις, χρονολογίες, στάχτες αιωρούμενης μνήμης, παλεύουν να δραπετεύσουν από λευκές σελίδες που πάνω τους τυπώθηκε και σφετερίστηκε η ζωή τους.

Μια μεγαλειώδης τοιχογραφία της ιστορίας της Αλγερίας με συμπρωταγωνιστές – δίπλα στους πρωταγωνιστές – τη γαλλική αποικιοκρατία, τον αγώνα για ανεξαρτησία, την ενίσχυση των ισλαμιστών, τον εμφύλιο πόλεμο και έναν κακό άνεμο που μπορεί να προέρχεται από τα δεινά του πολέμου και της τρομοκρατίας, αλλά και από τη λογοτεχνία, όταν σε μια προσπάθεια εντυπωσιασμού λοξοδρομεί και λεηλατεί ανθρώπινες ζωές.

Ένα σπουδαίο, γοητευτικά φιλοτεχνημένο μυθιστόρημα, τρυφερό σαν χάδι, σκληρό σαν σφαίρα, που σφηνώνει στην καρδιά και τη ραγίζει, εξαίρετα μεταφρασμένο από την Έφη Κορομηλά.

Διαβάστε επίσης:

Βιβλιο: Η ανατομία της εξουσίας

Βιβλίο: Ο δρ Όλεθρος προειδοποιεί ξανά

Βιβλίο: Η πρόταση της εβδομάδας