Γιάννης Αντωνιάδης: Η σημασία να ξαναδιαβάσουμε τους κλασσικούς

17:15 6/10/2014 - Πηγή: Culture Now

Σε σημερινή εποχή βαθιάς ηθικής, οικονομικής, κοινωνικής οπισθοδρόμησης και ό,τι άλλο θέλετε μπορείτε να προσθέσετε σε αυτά, η ανάγκη της επιστροφής σε αναγνώσματα που έχουν αφήσει εποχή είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη, απαραίτητη και εποικοδομητική για μικρούς και μεγάλους.

Ποιοι σύγχρονοι δήθεν μεγιστάνες του σύγχρονου συγγραφικού στερεώματος μπορούν να τεθούν απέναντι από έναν Μπαλζάκ, έναν Ντοστογιέφσκι ή έναν Ουάιλντ; Ποιος να συγκριθεί με την αστείρευτη έμπνευση και την εξέχουσα αφήγηση ενός μόνιμου έφηβου Ντίκενς ή ενός δασκάλου όπως ήταν ο Θερβάντες;

Και βέβαια

όλα αυτά ξεκίνησαν από τον θεμελιώδη λίθο τον Όμηρο, τον πρώτο μυθιστοριογράφο όλων των εποχών που πάνω του χτίστηκε το οικοδόμημα της ιστορίας της λογοτεχνίας τους τελευταίους ορόφους του οποίου βλέπουμε κενούς και ακατοίκητους. Τα κριτήρια με τα οποία βαφτίζεται σήμερα ένα βιβλίο ως αριστούργημα σίγουρα ξεπερνάει κάθε προηγούμενο αφού η ευκολία ανάδειξης του και ανύψωσης στο πάνθεον δεν είναι αποτέλεσμα περιεχομένου αλλά απόρροια διαφήμισης και προώθησης, μέγιστο εχθρό της λογοτεχνίας που βρίσκεται στην εντατική αναμένοντας για λογοτεχνικό οξυγόνο.

Γιατί όμως έχει σημασία να διαβάσουμε έναν συγγραφέα διαχρονικό και με αντοχή στον χρόνο; Ποια είναι η συμβολή του στην δική μας ζωή και πως πρακτικά θα κερδίσουμε από την ανάγνωσή του; Αρχικά, θα μας βοηθήσει να έχουμε καλύτερο λόγο και καλύτερη σύνταξη στην καθημερινότητά μας, θα μας μάθει την τέχνη της γραφής σε περίπτωση που εμείς οι ίδιοι θελήσουμε να εκφραστούμε μέσω ενός γράμματος ή μέσω του γραπτού ή και προφορικού λόγου, θα μας διδάξει καλύτερη γραμματική και το λεξιλόγιο το οποίο θα ανακαλύψουμε σε αυτά τα βιβλία είναι κάτι παραπάνω από πλούσιο και ξεχωριστό μέσα από παρομοιώσεις, αλληγορίες και αφηγήσεις. Οι κλασσικοί συγγραφείς δεν είναι κάτι απόμακρο και ξένο προς εμάς, δεν πρέπει να μας τρομάζει η επαφή με τα γραπτά τους, είναι απλά αυτοί ή οι περισσότεροι από αυτούς που μεταλαμπάδευσαν κάποιες ιδέες των Αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, στους οποίους λίγοι έχουμε πρόσβαση λόγω της δυσκολίας κατανόησής τους. Αν στα υπόλοιπα βιβλία βρίσκουμε μόνο την χαρά της ψυχαγωγίας σε αυτά τα βιβλία παγκόσμιας αναγνώρισης και οικουμενικότητας έχουμε την ικανοποίηση της βελτίωσής μας σε όλα αυτά που ανέφερα προηγουμένως. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που οι περισσότεροι από αυτούς έχουν μείνει γνωστοί και για την παιδική τους συγγραφική ιδιότητα, δείχνοντας ευαισθησία και τρυφερότητα, διττή λοιπόν η συνδρομή τους.

Εστιάζοντας σε διαχρονικές συγγραφικές αξίες ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να οξύνει το πνεύμα του, να γίνει μέτοχος και κοινωνός ιστοριών οικείες σε εκείνον μιας και οι ανθρώπινες αδυναμίες που ο Τσβάιχ περιγράφει, ο έντονος ερωτισμός που ο Σταντάλ καταθέτει, οι ψυχολογικές αναταράξεις που ο Τολστόι αναλύει, οι πολιτικές διακυμάνσεις που ο Στάινμπεκ εκμυστηρεύεται ή οι φιλοσοφικοί στοχασμοί που ο Καζαντζάκης εντρύφησε, ποτέ δεν έπαψαν να βρίσκονται στο επίκεντρο της ανθρώπινης ζωής. Δεν είναι η λογοτεχνία του τότε ξένη προς τα βιώματα και τις προσλαμβάνουσες του σήμερα, ακριβώς το αντίθετο. Ανατρέχοντας σε αυτήν γινόμαστε πιο πλούσιοι και λειτουργούμε σαν μέλισσες που αναζητούμε τροφή και τρέχουμε προς αυτήν διψώντας για να φτιάξουμε το πνευματικό μας μέλι. Έχοντας λοιπόν κατακτήσει τον πύργο της γνώσης και της επαφής με τις ισχυρές φωνές του παρελθόντος μπορούμε και ατενίζουμε το παρόν και ακόμα περισσότερο το μέλλον με άλλη οπτική γωνία πιο στέρεη, υπό άλλη σκοπιά πιο συμπαγή. Ο δρόμος έπειτα για την σωστή και ασφαλή επιλογή σύγχρονων βιβλίων είναι πιο εύκολη αποστολή και δεν κινδυνεύουμε να υποπέσουμε σε λογοτεχνικές παγίδες που αφενός δεν μας προσφέρουν καμία διασκέδαση και καμία απόδραση διότι απλά θα γυρνάμε τις σελίδες χωρίς ο νους να κάνει το βήμα παραπέρα σε κάτι που θα τον ξεκουράσει ορθόδοξα, θα τον προκαλέσει και θα τον προβληματίσει και αφετέρου θα έχουμε σπαταλήσει χρόνο και χρήμα που θα μπορούσαμε να επενδύσουμε σε κάτι άξιο λόγου. Αυτό δεν ακυρώνει σε καμία περίπτωση την δύναμη της συνήθειας να καταφεύγουμε στο διαβασμα βιβλιων που ειναι και το πιο δυσκολο, οπως καθε αρχη. Η συνέχεια είναι να βρούμε αυτά που θα μας αποκαλύψουν τις αλήθειες αυτού του κόσμου (γιατί όχι των κόσμων, όπως έλεγαν οι αρχαίοι). Γιατί όπως αναφέρει και ο Βολταίρος: "Με τα βιβλία συμβαίνει ό,τι και με τους ανθρώπους, ένας μικρός αριθμός είναι πολύ σημαντικά και τα υπόλοιπα χάνονται στο πλήθος". Γιατί λοιπόν να αναλωνόμαστε σε μέτριες αναμετρήσεις αφού έχουμε την δυνατότητα να "αγωνιστούμε" δοκιμάζοντας την καλύτερη δυνατή αναγνωστική πανοπλία;

Η επιλογή των βιβλίων έγινε όπως και με τις προτάσεις των καλοκαιρινών βιβλίων λίγο καιρό πριν με αποκλειστικό γνώμονα την στροφή σε ένα ταξίδι προς άγνωστες σε πολλούς λογοτεχνικές πατρίδες με εισιτήριο χωρίς επιστροφή γιατί αυτό το ταξίδι έχει την σφραγίδα μίας ολικής φυγής προς ένα νησί που μένει να ανακαλυφθεί γιατί κρύβει ανεκτίμητους θησαυρούς, μήπως κάτι σας θυμίζει από τα ταξίδια του Γκάλιβερ ή τον Ροβινσώνα Κρούσο και τους πολυμήχανους θαλασσοπόρους; Και επειδή κανείς ή σχεδόν κανείς δεν γεννιέται σοφός, το εν οίδα ότι ουδέν οίδα του Σωκράτη πάντα πρέπει να μας συντροφεύει, μοιράζομαι με εσάς τις αναγνωστικές μου εμπειρίες, τις θέτω ενώπιόν σας και εύχομαι να έχω καταφέρει να βάλω ένα λιθαράκι στην προώθηση της φιλαναγνωσίας και μάλιστα προς μία κατεύθυνση που προσωπικά θεωρώ ωφέλιμη και προσοδοφόρα. Και ο Καρτέσιος έρχεται να επιβεβαιώσει όλα όσα με πίστη και αφοσίωση υπερασπίζομαι: "Το να διαβάζεις τα καλά βιβλία είναι σαν να συνδιαλέγεσαι με τους άριστους των προηγούμενων αιώνων".

Τα βιβλία είναι τα εξής:

1) Μέλπω Αξιώτη - Ρεπυμπλίκ Βαστίλλη, Άγρα
2) Αλεξάντρ Γκριν - Τα πορφυρά πανιά, Κίχλη
3) Κέιτ Σοπέν - Η αφύπνιση, Καστανιώτης
4) Γκράχαμ Γκριν - Οι Θεατρίνοι, Πόλις
5) Γκυ ντε Μωπασσάν - Πιερ και Ζαν, Ροές
6) Φερνάντο Πεσσόα - Ηρόστρατος, Gutenberg
7) Τζον Στάινμπεκ - Τορτίλα φλατ, Γκοβόστης
8) Ναπολέων Λαπαθιώτης - Ο μυστηριώδης φίλος, Ερατώ
9) Γιάννης Σκαρίμπας - Το Βατερλώ δύο γελοίων, Νεφέλη
10) Ονορέ ντε Μπαλζάκ -Το ελιξίριο της μακροζωίας, Μελάνι