Μεσιέ Σοκολά, με τον Ομάρ Σι

15:45 21/3/2016 - Πηγή: Culture Now

Η Odeon παρουσιάζει στους κινηματογράφους από τις 24 Μαρτίου 2016 την ταινία Μεσιέ Σοκολά (Chocolat) του Ροσντί Ζεμ.

Ο βραβευμένος με Σεζάρ Ομάρ Σι («Άθικτοι») και ο πολυβραβευμένος Τζέιμς Τιερέ, εγγονός του Τσάρλι Τσάπλιν, πρωταγωνιστούν στο «Chocolat» του Ροσντί Ζεμ, που αφηγείται την απίστευτη ιστορία του πρώτου μαύρου αρτίστα που έγινε διάσημος στη Γαλλία.

Από το τσίρκο στο θέατρο, από την ανωνυμία στην τεράστια φήμη. Ο Σοκολά ήταν ο πρώτος διάσημος μαύρος καλλιτέχνης στη Γαλλία και η σύμπραξή του με τον κλόουν Φουτίτ τούς έκανε ένα ακαταμάχητο δίδυμο που άφησε εποχή, μεταμορφώνοντάς τους σε σταρ και δημοφιλείς θαμώνες στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Μπελ Επόκ. Όμως, ο πειρασμός του εύκολου χρήματος, ο τζόγος και ο ρατσισμός της εποχής πληγώνουν βαριά την φιλία των δύο περφόρμερ και τελικά την καριέρα του Σοκολά.

Αποκαθιστώντας δύο αδίκως ξεχασμένους πρωτοπόρους της τέχνης στη θέση που τους αξίζει στη συλλογική μνήμη, η ταινία αφηγείται την απίστευτη αληθινή ιστορία του μαύρου καλλιτέχνη που έκανε όλο το Παρίσι να υποκλιθεί μπροστά του.

Ένας πρωτοπόρος καλλιτέχνης, ξεχασμένος από όλους

Ο Σοκολά, κατά κόσμον Ραφαέλ Παντίγια, γεννήθηκε σκλάβος στην Κούβα την δεκαετία του 1860 και πουλήθηκε ως υπηρέτης σε έναν Πορτογάλο έμπορο. Στα 16 του, δραπέτευσε και βρέθηκε στο Μπιλμπάο της Ισπανίας, συμμετέχοντας σε καμπαρέ σόου όπου επεδείκνυε την εντυπωσιακή σωματική του δύναμη. Ένας Άγγλος κλόουν τον πήρε μαζί του στο Παρίσι, όπου οι μαύροι περφόρμερ ήταν πλέον της μόδας σαν αξιοπερίεργο φαινόμενο. Η παντομίμα στην οποία πρωταγωνίστησε, με τίτλο «Ο Γάμος του Σοκολά», είχε μεγάλη επιτυχία και τράβηξε την προσοχή ενός έτερου Άγγλου κλόουν ονόματι Φουτίτ.

Οι δυο τους είχαν την ιδέα να συνδυάσουν τις δύο περσόνες, του κλόουν με το λευκό πρόσωπο και του Σοκολά. Έτσι γνώρισαν τεράστια επιτυχία, κέρδισαν το λαϊκό κοινό καθώς και τους υψηλούς κύκλους του Παρισιού, και μπήκαν στις μποέμ παρέες της Μονμάρτης. Ο Σοκολά ενέπνευσε καλλιτέχνες όπως ο Τουλούζ Λοτρέκ και οι αδελφοί Λιμιέρ – οι τελευταίοι, μάλιστα, τον χρησιμοποίησαν στις πρώτες τους ταινίες.

Η επιρροή τους στην τέχνη του τσίρκου και του θεάτρου είναι αναμφισβήτητη και ακόμη εμφανής, αν και σήμερα έχουν λίγο ως πολύ ξεχαστεί. Ακόμη και ο σκηνοθέτης της ταινίας, Ροσντί Ζεμ, έμαθε την ιστορία τους διαβάζοντας το σενάριο και ακούγοντας την περιγραφή του πρότζεκτ από τους παραγωγούς Νικολά και Ερίκ Αλτμαγιέρ. «Μου άρεσε η ιδέα να γυρίσω μια ταινία για τις αρχές του 20ου αιώνα μέσα στο φαντασμαγορικό Παρίσι του τότε», λέει ο Ζεμ, «και μάλιστα την ιστορία της στενής φιλίας δύο ανδρών. Δέλεαρ ήταν και ο ίδιος ο χαρακτήρας: ένας άνδρας που ζει τη ζωή στο μέγιστο και εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που του δίνονται για να γίνει σταρ».

Ξεκινώντας εντατική έρευνα έξι μήνες πριν την έναρξη των γυρισμάτων και ξαναβλέποντας ταινίες όπως το «Ζωή σαν Τριαντάφυλλο» του Ολιβιέ Νταάν και το «Μπάρι Λίντον» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ για να τον βοηθήσουν στην αισθητική που στόχευε, ο Ζεμ βασίστηκε σε φωτογραφίες και πίνακες για να κατευθύνει τους επικεφαλής όλων των τμημάτων έτσι ώστε μαζί να πετύχουν το τελικό αποτέλεσμα.

Ως προς τον πρωταγωνιστή, δεν χρειάστηκε να ψάξει πολύ – ο Ομάρ Σι, βραβευμένος με Σεζάρ για την ερμηνεία του στους υπερ-επιτυχημένους «Άθικτους» και μεγάλος σταρ πια στη Γαλλία, είχε ήδη πει το ναι στους παραγωγούς, και ήταν στην διάθεση του Ζεμ για τον σχεδιασμό της ταινίας. Όπως και ο Ζεμ, ο Γάλλος ηθοποιός δεν γνώριζε τον Σοκολά πριν πληροφορηθεί για το πρότζεκτ. «Η ιστορία του με συγκίνησε», λέει ο Σι. «Είχε μια απίστευτη πορεία, δεν μπορώ καν να φανταστώ το κουράγιο που χρειάστηκε. Και η ιστορία του είναι πολύ ενδιαφέρουσα: ο Σοκολά έκανε τους ανθρώπους να γελούν με στερεότυπα για τους μαύρους. Καθώς η κοινωνία εξελίχθηκε και οι άνθρωποι άρχισαν να τους βλέπουν λιγότερο υποτιμητικά, δεν ήθελαν άλλο να γελούν εις βάρος τους. Αυτό ήταν καλό ως σημάδι ότι ο ρατσισμός υποχωρούσε, αλλά κάκιστο για την καριέρα του Σοκολά. Ήταν όμως ένας καλλιτέχνης και ήθελα να βοηθήσω να ξαναθυμηθούμε το ταλέντο του. Έβρισκε την ελευθερία του στη δημιουργία, στο γέλιο, στην απόλαυση».

Η γεμάτη σκαμπανεβάσματα ζωή του Παντίγια, είτε ως προς τα προσωπικά του είτε ως προς τα επαγγελματικά, σήμαινε ότι ο ρόλος του Σι ήταν κάτι παραπάνω από πλούσιος. «Είναι πραγματικό δώρο αυτός ο ρόλος γιατί έχω την ευκαιρία να παίξω σκηνές κωμικές και αμέσως μετά δραματικές, ερωτικές, πάλης, τσίρκου. Υπάρχουν στιγμές απελπισίας και έπειτα στιγμές ευφορίας. Είναι μια ζωή σαν το τρενάκι του λούνα παρκ».

Όταν ήρθε η ώρα να επιλέξει τον παρτενέρ του Ομάρ Σι, ο Γάλλος δημιουργός αποφάσισε ότι χρειαζόταν όχι ακόμη έναν αναγνωρίσιμο σταρ, αλλά έναν άνθρωπο του κόσμου αυτού. Και ποιος καλύτερος του Τζέιμς Τιερέ, ο οποίος εκτός από ηθοποιός, χορευτής, μίμος και εγγονός του Τσάρλι Τσάπλιν, είναι και δημιουργός ανάλογων θεαμάτων, με τα οποία έχει ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο. Ο Ζεμ ζήτησε από τον Τιερέ να χορογραφήσει και τα σκετς των δύο πρωταγωνιστών της ταινίας, αφού είναι εκείνος που στήνει σχεδόν μόνος του τα δικά του σόου: σκηνοθεσία, σκηνικά, γράψιμο των σκετς, ερμηνεία στη σκηνή. «Είχα μια ανησυχία», παραδέχεται ο Τιερέ, «αφού μια ιστορία για τον κόσμο του παραδοσιακού τσίρκου –κόκκινες μύτες, λευκό μακιγιάζ, κλπ- που είναι το ακριβώς αντίθετο αυτού που κάνω εγώ στο θέατρο. Φοβόμουν επίσης ότι αυτό που λειτουργεί σωστά στη σκηνή, δεν μεταφέρεται απαραίτητα και στο σινεμά. Ο χαρακτήρας, όμως, του Φουτίτ με γοήτευσε. Δεν θα μπορούσα να πω όχι. Είναι σκληρός, εσωστρεφής, ένα μίγμα εύθραυστων συναισθημάτων. Το βαθύ του άγχος για τον βιοπορισμό του τον έκανε τελειομανή και απαιτητικό. Το τσίρκο για τον Ζορζ, όπως το θέατρο για μένα, ήταν ένας ναός, μία εκκλησία, μία αρένα. Υπάρχει κάτι υπαρξιακό και υπέροχο στην αντιπαράθεση ανάμεσα σε έναν άνθρωπο και ένα πλήθος».

Οι δύο πρωταγωνιστές δούλεψαν σκληρά για να δημιουργήσουν τα σκετς των Σοκολά και Φουτίτ, παρά τις δυσκολίες που προέκυψαν από τους ασύμβατους χαρακτήρες τους. «Είχαν μια αληθινή, περίπλοκη σχέση», λέει ο Ζεμ. «Ο Τζέιμς ήταν φοβερά απαιτητικός στις πρόβες, κυρίως με τον εαυτό του, αλλά κατάφεραν να συλλάβουν μια μοναδική ενέργεια σε ό,τι έκαναν». Ο Ομάρ Σι θυμάται διαφωνίες και συγκρούσεις με τον Τιερέ, αλλά τελικά και μια ικανοποίηση με την συνεργασία τους: «Μου έμαθε τα πάντα, αλλά δεν ήταν εύκολο. Είμαστε διαφορετικές προσωπικότητες και έπρεπε να γνωριστούμε και να βρούμε την ισορροπία μεταξύ μας. Ο Τζέιμς είναι λίγο τρελός αλλά με κάνει να γελώ. Και τελικά το αποτέλεσμα βγήκε χάρη στην δική του φαντασία, με έκανε να ωριμάσω και να βελτιωθώ ως καλλιτέχνης». Από τη μεριά του, ο Τιερέ απόλαυσε την ευκαιρία να συνεργαστεί με κάποιον που έχει άλλη δημιουργική διαδικασία. «Ο Ομάρ είναι τόσο χαλαρός. Εγώ σκέφτομαι υπερβολικά τα πράγματα, ενώ η κάμερα κάπως με περιόριζε. Ο Ομάρ μού έμαθε πώς να αισθάνομαι ελεύθερος και να μην με απασχολούν οι περιορισμοί αυτοί. Πρέπει να βρεις την δική σου ελευθερία ανάμεσα σε δύο σταθερά σημεία σε ένα σκηνικό και να τα γεμίσεις με ζωή. Είναι μία πρόκληση αλλά έκλεψα όλα του τα μυστικά!».

Τι είναι αυτό που θέλουν να μείνει από την ταινία στους θεατές; «Θα ήμουν ευτυχισμένος αν τους ξυπνούσε την περιέργεια να μάθουν περισσότερα για τον Σοκολά, να τον ανακαλύψουν», λέει ο Σι. «Το να είσαι καλλιτέχνης είναι να αφήνεις κάτι πίσω σου, και αυτό το ‘κάτι’ του Σοκολά έχει σβηστεί. Δεν θέλω να αισθάνομαι ότι όλη η πορεία του ήταν για το τίποτα». Και ο Ζεμ συμπληρώνει: «Είναι η ιστορία δύο ανθρώπων που συναντήθηκαν, δημιούργησαν και έπειτα χωρίστηκαν από την ίδια τη ζωή. Αλλά μιλά για την χειραφέτηση ενός άνδρα που ανακάλυψε τη ζωή, σημάδεψε την εποχή του και τελικά ξεχάστηκε. Μιλώντας για αυτόν, είναι σαν να γνωρίζουμε καλύτερα το παρελθόν όλης της Γαλλίας. Με ιντριγκάρει το ότι υπήρξε ένας τόσο πετυχημένος μαύρος καλλιτέχνης, αλλά με θλίβει επίσης, γιατί δεν έχει απομείνει τίποτα. Ίσως αυτή η ταινία το αλλάξει αυτό, αλλά σε κάνει να σκέφτεσαι και για το δικό σου ταξίδι – τι θα μείνει από όλα όσα έχουμε κάνει;».

Σκηνοθεσία Ροσντί Ζεμ

Σενάριο Ροσντί Ζεμ

Σιρίλ Ζελί

Ολιβιέ Γκορς

Ζεράρ Νουαριέλ

Παραγωγή Ερίκ Αλτμάγιερ

Νικολά Αλτμάγιερ

Ηθοποιοί Ομάρ Σι

Τζέιμς Τιερέ

Κλοντίλντ Εσμέ

Ολιβιέρ Γκουρμέ

Φρεντερίκ Πιερό