Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα, του Jean Giono στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων

13:04 12/12/2013 - Πηγή: Culture Now

Το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων παρουσιάζει από το Σάββατο 14 Δεκεμβρίου, και κάθε Σάββατο και Κυριακή, την παιδική παράσταση «Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα» του Jean Giono.

Νομίζω πως ήρθε ο καιρός για μια "πολιτική του δέντρου", παρ’ ότι ο όρος "πολιτική" φαίνεται εδώ πολύ λίγο κατάλληλος.

Jean Giono, 27.09.1957

Το διήγημα Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα γράφτηκε το 1953 από τον γάλλο συγγραφέα Jean Giono, που ήθελε να μεταβιβάσει στους

συνανθρώπους του την αγάπη «για το δέντρο, ή, ακριβέστερα, για τη φύτευση των δέντρων».
Πρόκειται για την ιστορία, που ο συγγραφέας παρουσιάζει ως αληθινή, του βοσκού Ελζεάρ Μπουφιέ, ο οποίος, ανάμεσα στο 1913 και το 1947, σπόρο-σπόρο, ξεδιαλέγει και φυτεύει βελανιδιές στα άγονα πλατώματα της Άνω Προβηγκίας, στη Νότια Γαλλία.

Μετά από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, ο αφηγητής επιστρέφει και διαπιστώνει πως ο Ελζεάρ Μπουφιέ συνεχίζει εκεί την επίμονη και μοναχική δουλειά του.

Το 1945, στο τέλος ενός δεύτερου αιματηρού πολέμου, ο αφηγητής δεν αναγνωρίζει πια το ερημικό τοπίο που είχε αντικρύσει τις δυο προηγούμενες φορές : τα χωριά έχουν χτιστεί, κατοικούνται πάλι, και η περιοχή βρίσκεται πια στην καρδιά ενός καταπράσινου δάσους από βελανιδιές…

Όπως Ο Μικρός Πρίγκιπας του Saint-Exupéry, το κείμενο αυτό απευθύνεται σε όλους — παιδιά, αλλά και ενήλικες όλων των ηλικιών… Είναι ένα σύγχρονο παραμύθι για το σεβασμό προς τη φύση και για τη δύναμη της επίμονης, μοναχικής και ανιδιοτελούς ανθρώπινης πράξης.

Ο Ελζεάρ Μπουφιέ «είναι ένας γενναιόδωρος […] άντρας που αφήνει τα σημάδια του, τα δέντρα, από το πέρασμά του στον κόσμο, χωρίς να περιμένει καμιά ανταμοιβή. […] Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα, με λόγο μεστό, παρουσιάζει στον αφηγητή τα προβλήματα που απορρέουν από την καταστροφή του περιβάλλοντος: την έλλειψη δουλειάς, τη φτώχεια, τη μιζέρια, την απελπισμένη αναχώρηση των πολλών για αναζήτηση καλύτερης τύχης στην πόλη και […] την ερήμωση της υπαίθρου.» (Μαρίζα Ντεκάστρο, «Το Βήμα», 11.03.2001).

Διασκευασμένο για τη σκηνή, το κείμενο του Giono παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Μιχάλη Κοιλάκο, από τις 14 Δεκεμβρίου 2013, στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων.

Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα γράφτηκε το 1953 ύστερα από παραγγελία ενός αμερικάνικου περιοδικού ˙ οι συντάκτες του Reader’s Digest είχαν ζητήσει στον Giono μια νουβέλα με θέμα «το πιο εξαίρετο πρόσωπο που έχετε συναντήσει ποτέ». Το κείμενο, που δημοσιεύτηκε τελικά το 1954 στο περιοδικό Vogue, είχε γρήγορα παγκόσμια απήχηση. Θεωρείται σήμερα ως ένα από τα πρώτα μανιφέστα του οικολογικού κινήματος, και ως ένα κλασικό έργο της παιδικής λογοτεχνίας.

Πολλοί αναγνώστες, δε, πίστεψαν ότι το πρόσωπο του Ελζεάρ Μπουφιέ είχε υπάρξει στ’ αλήθεια. Ο ίδιος ο Giono, από τη μεριά του, απέφυγε για αρκετά χρόνια να ξεκαθαρίσει εάν είχε συναντήσει τον Ελζεάρ στην πραγματικότητα ή μόνο στη φαντασία του.

Ομολόγησε τελικά το μυστικό αυτό στις 27 Μαΐου του 1957, σ’ ένα γράμμα που δημοσιεύτηκε το 1975, μετά θάνατον, από το «Σύλλογο των Φίλων του Jean Giono»:

«Αξιότιμε κύριε,
Λυπάμαι που θα σας απογοητεύσω, αλλά ο Ελζεάρ Μπουφιέ δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο. Ο στόχος ήταν να κάνω τους συνανθρώπους μου να αγαπάνε το δέντρο ή, ακριβέστερα, να τους μεταβιβάσω την αγάπη μου για τη φύτευση των δέντρων (ήταν ανέκαθεν μία από τις πιο έμμονές μου αγάπες). Αν κρίνω από το αποτέλεσμα, ο στόχος επιτεύχθηκε χάριν σ' εκείνο το φανταστικό πρόσωπο.
Το κείμενο που διαβάσατε στο «Trees and Life» μεταφράστηκε στα δανέζικα, στα φινλανδικά, στα σουηδικά, στα νορβηγικά, στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα ρώσικα, στα τσεχοσλοβακικά, στα ουγγρικά, στα ισπανικά, στα ιταλικά, στα γερμανοεβραϊκά, στα πολωνικά.

Παραιτήθηκα από τα συγγραφικά μου δικαιώματα για όλες τις μελλοντικές δημοσιεύσεις. Ένας Αμερικάνος με επισκέφθηκε πρόσφατα για να μου ζητήσει την άδεια να τυπώσει το κείμενο σε 100.000 αντίτυπα και να το διαθέσει δωρεάν στην Αμερική (πράγμα που, φυσικά, δέχτηκα). Το πανεπιστήμιο του Zagreb το μεταφράζει στα σερβοκροατικά. Είναι ένα από τα κείμενά μου για τα οποία αισθάνομαι τη μεγαλύτερη υπερηφάνεια. Δε μου αποφέρει ούτε λεπτό και υπηρετεί έτσι το σκοπό για τον οποίο γράφτηκε.

Θα ήθελα να σας συναντήσω, ει δυνατόν, για να μιλήσουμε συγκεκριμένα για την πρακτική χρήση αυτού του κειμένου. Νομίζω πως ήρθε ο καιρός για μια "πολιτική του δέντρου", παρ’ ότι ο όρος "πολιτική" φαίνεται εδώ πολύ λίγο κατάλληλος.»

(Jean Giono, γράμμα στον κύριο Valdeyron, έφορο των Υδάτων και Δασών της Digne, 27 Μαΐου του 1957.)

Συντελεστές:
Μετάφραση: Παναγιώτης Κλίνης
Σκηνοθεσία, διασκευή: Μιχάλης Κοιλάκος
Σκηνικά, κουστούμια: Νίκος Δεντάκης

Παίζουν: Παναγιώτης Κλίνης, Μιχάλης Χατζηνικολιδάκης.