Στεφάνι από ασπάλαθο - Σόφη Θεοδωρίδου: Κριτική βιβλίου

16:18 17/4/2015 - Πηγή: Culture Now

Η αλήθεια είναι πως αν και γνώριζα την κυρία Σόφη Θεοδωρίδου και το έργο της, για το οποίο είχα ακούσει τα καλύτερα απ' όλους, δεν είχα διαβάσει ως σήμερα κάποιο από τα βιβλία της. Αποφάσισα, λοιπόν, να κάνω την αρχή από το τέλος, δηλαδή, από το τελευταίο της λογοτεχνικό τέκνο που κυκλοφόρησε πριν λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Δεδομένου, λοιπόν, ότι δεν έχω ως μέτρο σύγκρισης κάποια προηγούμενη ιστορία της, δεν μπορώ να πω αν πρόκειται για την καλύτερή της. Αλλά δεν νομίζω και πως χρειάζεται να κάνεις κάτι τέτοιο, σε οποιαδήποτε περίπτωση. Κάθε έργο, κάθε συγγραφέα, είναι ξεχωριστό

και μοναδικό και έτσι πρέπει να το αντιμετωπίζουμε. Ως αξιολογήσιμη μονάδα. Αυτό έκανα, προσωπικά, με το "Στεφάνι από ασπάλαθο", το οποίο και έκανε την καρδιά μου να χτυπήσει πιο γρήγορα, αλλά προκάλεσε και ένα σφίξιμο στο στομάχι μου.

Η Κασσιανή στα δεκαπέντε της χρόνια, ζει στο χωριό μαζί με την οικογένειά της και κάθε μέρα που περνάει, ασφυκτιά όλο και περισσότερο από τον κλοιό της επαρχιώτικης κοινωνίας. Μια καλοκαιρινή μέρα θα αντικρίσει τον δεκαοχτάχρονο Λυκούργο και η καρδιά της θα χτυπήσει ξέφρενα, χωρίς να γνωρίζει πως αυτός θα είναι ο άντρας που θα καθορίσει τη ζωή, το μέλλον, τις επιλογές. Ένα κλεφτό φιλί και μια λάθος στιγμή θα είναι αρκετά για να αλλάξουν τα πάντα. Το νεαρό ζευγάρι θα βρεθεί παντρεμένο αλλά πολύ σύντομα οι δρόμοι τους θα χωρίσουν. Στην αρχή, επειδή έτσι το θέλησαν οι επιλογές εκείνου ενώ στη συνέχεια, επειδή έτσι τα έφερε η μοίρα, και τα γεγονότα που στιγμάτισαν την Ιστορία της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Και η Κασσιανή πάντα να μένει πίσω, να επωμίζεται βαρύ και ευθύνες που ποτέ δεν θέλησε, να χάνει ακόμα και τον ίδιο της τον εαυτό μέχρι που εκείνη η μικρή σπίθα την κάνει να συνειδητοποιήσει πως αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει, γιατί δεν πρέπει να το επιτρέπει εκείνη.

Όπως προανέφερα, είχα ακούσει τα καλύτερα σχετικά με την γραφή της κυρίας Θεοδωρίδου και με τεράστια χαρά διαπίστωσα πως οι φήμες ήταν πέραν για πέραν αληθινές. Λόγος ζεστός, μεστός, γλαφυρός χωρίς όμως να γίνεται φλύαρος. Λόγος συγκροτημένος και με συναίσθημα, μια αφηγηματική τεχνική που συνδυάζει κάτι από την μαγεία των κλασσικών λογοτεχνικών κειμένων, χωρίς όμως να ακολουθεί αυστηρά το ύφος τους σε μια εποχή που, άλλωστε, θα φάνταζε ξένο. Η συγγραφέας θέλει να αποτυπώσει στο χαρτί την πραγματικότητα της Ελλάδας της δεκαετίας του '40 και του '50, κάτι που καταφέρνει και μάλιστα, με τον πιο άψογο τρόπο που θα μπορούσε. Μέσα από την πένα της ζωντανεύουν εικόνες της ελληνικής επαρχίας, μυρωδιές και γεύσεις, οι περισσότερες ποτισμένες με πόνο και αλμύρα, άνθρωποι και ήχοι που στοιχειώνουν όνειρα και εφιάλτες. Όμως, παράλληλα, ζωντανεύει και η Ιστορία του τόπου μας που είναι βουτηγμένη στο αίμα και στους αγώνες και που καμιά φορά, κινούσε τα νήματα και κατεύθυνε ζωές ανθρώπων κατά πως εκείνη όριζε, αφήνοντάς τους θεατές σε ένα έργο που δεν μπορούσανε να αλλάξουν.

Πολλοί και οι χαρακτήρες του βιβλίου, ο καθένας με την δικιά του προσωπικότητα, την δικιά του ηθική, τα δικά του θέλω, πράγματα εσωτερικά, προσωπικά, που όμως, τελικά, καθόρισαν και άλλαξαν ζωές. Άλλους θα τους αγαπήσετε και άλλους θα τους μισήσετε, όμως στο τέλος ίσως και να μπορέσετε να τους συμπονέσετε, επειδή με τα σωστά τους και τα λάθη τους, όλοι πόνεσαν και μάτωσαν και ακόμα και αν δεν το συνειδητοποίησαν, εκεί που πήραν πόνο, γύρισαν και εκείνοι έστω και λίγο, πίσω. Άνθρωποι απλοί, όχι περίπλοκοι. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Άνθρωποι που θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς οι ίδιοι. Άνθρωποι που κατευθύνονται από τις αδυναμίες τους και τα θέλω τους. Και παρά που κάνουν λάθη, πληγώνουν και πληγώνονται, παρά που καλούνται να πληρώσουν πολλές φορές ένα τίμημα πιο ακριβό από αυτό που τους αξίζει, ξέρουμε πως είναι αληθινοί, πλασμένοι από όνειρα και ψεγάδια έτσι ώστε να έχουν ελπίδα να αλλάξουν, αλλά να μπορούν να καταστραφούν την ίδια στιγμή.

Το "Στεφάνι από ασπάλαθο" είναι ένα μυθιστόρημα που αποτυπώνει άρτια και με δυναμισμό την κοινωνική, πολιτική, ιστορική πραγματικότητα της Ελλάδας μιας άλλης εποχής, έχοντας ίσως ως σκοπό να μας θυμίσει πως η χώρα μας έχει θυσιάσει πολλά και έχει αγωνιστεί πολύ σκληρά για την ελευθερία της, ένα μήνυμα που σε εποχές όπως αυτή που διανύουμε είναι καλό να θυμόμαστε και να το αφήνουμε να μας συνοδεύει. Με περιγραφικότητα και συναίσθημα, η κυρία Θεοδωρίδου ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας τόπους, ανθρώπους και καταστάσεις, επιτρέποντάς μας να ζήσουμε την ιστορία της Κασσιανής, και όχι απλά να στεκόμαστε σιωπηλοί παρατηρητές. Στα χείλη σας θα φτάσει η πίκρα που η ίδια γεύτηκε, θα καρδιοχτυπήσετε μαζί της στον ίδιο με εκείνη ρυθμό και, τελικά, αυτό που αναζητάτε δεν θα είναι ένα ευτυχισμένο τέλος, αλλά την προσωπική λύτρωση που μονάχα μέσα από την σκληρότητα της ίδιας της ζωής μπορεί να αναδειχτεί.

Το βιβλίο της Σόφης Θεοδωρίδου, Στεφάνι από ασπάλαθο, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.