Aνάλυση: Το Κυπριακό το 2019

10:18 1/1/2019 - Πηγή: Sigma Live

Το 2019 δε θα είναι χρονιά λύσης του Κυπριακού.

Θα είναι μία ακόμα χρονιά που θα δοκιμάσει τα όρια ενός ακόμα αδιεξόδου. Θα είναι όμως και μία χρονιά η οποία θα φέρει έντονα στην επιφάνεια την πιο σημαντική διάσταση του Κυπριακού, τη γεωπολιτική διάσταση του. Μια διάσταση η οποία κρύβεται για χρόνια πίσω από την δικοινοτική διάσταση. Παρόλο που οι διπλωματικές προσπάθειες για επανέναρξη των συνομιλιών θα συνεχιστούν και παρόλο που το ενδεχόμενο κάποιου είδους συνάντησης (ή και ακόμα διαπραγμάτευσης) δεν μπορεί να αποκλειστεί, εντούτοις το Κυπριακό θα αρχίσει

(άρχισε ήδη) να αλλάζει μορφή. Το κατά πόσο η νέα αυτή μορφή θα αποβεί επωφελής ή μοιραία θα κριθεί από τους πολιτικούς χειρισμούς που θα κάνει η κάθε πλευρά.

Το νέο Κυπριακό

Το Κυπριακό έχει αλλάξει. Η κύρια αλλαγή εστιάζεται στη μεταφορά του κέντρου βάρους του προβλήματος από το έδαφος στη θάλασσα. Ο αγώνας ελέγχου και επιβολής δεν αφορά πλέον μόνο τον χερσαίο χώρο της Κύπρου, αλλά επικεντρώνεται στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας και στον φυσικό πλούτο που κρύβεται στο υπέδαφος τους. H Κυπριακή Δημοκρατία επιδιώκει άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στη θάλασσα και ταυτόχρονα η Τουρκία επιδιώκει την αμφισβήτηση των δικαιωμάτων αυτών.

Το 2019 η Κυπριακή Δημοκρατία θα συνεχίζει να προσπαθεί να «εξισορροπήσει» την τουρκική υπεροπλία στη θάλασσα μέσω περιφερειακών συνεργασιών και αναζήτηση διπλωματικής υποστήριξης, εργαλεία τα οποία αποφέρουν κάποιο αποτέλεσμα, αλλά δεν επαρκούν. Η συσσώρευση στρατηγικής αδυναμίας τα τελευταία πολλά χρόνια δεν μπορεί να υπερκαλυφθεί με μέσα μαλακής ισχύος. Δεν αναμένεται όμως ότι η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα ξεδιπλώσει κάποιο σοβαρό σχεδιασμό το 2019 για ουσιαστικότερη αντιμετώπιση της στρατηγικής της αδυναμίας.

Από την άλλη, η Τουρκία, έχοντας συσσωρεύσει στρατηγική υπεροχή τα τελευταία χρόνια, προβάλλει την υπεροπλία της με μέσα σκληρής ισχύος προκειμένου (1) να επιβάλει τη βούλησή της, (2) να περιορίσει περισσότερο τις δυνατότητες άσκησης κυριαρχίας από πλευράς της Κυπριακής Δημοκρατίας και (3) να επεκτείνει αποτελεσματικά το κατοχικό καθεστώς στη θάλασσα. Παρόλο που η προβολή στρατιωτικής ισχύος και η απειλή χρήσης βίας είναι ουσιαστικά εργαλεία στο πολιτικό και διπλωματικό οπλοστάσιο της Τουρκίας, υπάρχουν και περιορισμοί τους οποίους προσπαθεί να εκμεταλλευτεί η Κυπριακή Δημοκρατία. Η γεωπολιτική συγκυρία ευνοεί κάποιες εκ των επιλογών της Λευκωσίας, πλην όμως μη υπολογίσιμες αλλαγές μπορεί να επιφέρουν ραγδαίες εξελίξεις προς άλλες κατευθύνσεις. Ούτε όμως το 2019 η Κυπριακή Δημοκρατία αναμένεται να σταματήσει να επενδύει στη συγκυρία και να αρχίσει να επενδύει περισσότερα στον στρατηγικό σχεδιασμό, ο οποίος αξιοποιεί πιο συγκροτημένα τις συγκυριακές εξελίξεις.

Το φυσικό αέριο

Οι αναμενόμενες γεωτρήσεις θα φέρουν σε κάποια στιγμή ένα αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, θα υπάρξει ανακοίνωση για ανακάλυψη κάποιου ή κάποιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, το μέγεθος των οποίων θα επιδράσει ουσιαστικά και στο Κυπριακό. Η τακτική της Λευκωσίας και της Άγκυρας συγκλείνουν ουσιαστικά σε μία κατεύθυνση: να μάθουν αν υπάρχουν κοιτάσματα φυσικού αερίου και ποιο είναι το εμπορικό μέγεθος (και αξία) αυτών. Οι λόγοι αυτής της αναμονής είναι διαφορετικοί. Γνωρίζουμε πολύ καλά τις προθέσεις και τη στόχευση της Άγκυρας σχετικά με τα κοιτάσματα αυτά. Δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι προθέσεις και οι σχεδιασμοί της Λευκωσίας. Ενώ η Τουρκία κάνει ξεκάθαρες τις προθέσεις της, η Κυπριακή Δημοκρατία (και το πολιτικό της προσωπικό) σχοινοβατούν πάνω σε ασάφειες, αμφίσημες διακηρύξεις και πτωχό σχεδιασμό. Αυτή η σύγχυση δεν αναμένεται να εκλείψει ούτε το 2019.

Αντί να φοβάται τη συσχέτιση του φυσικού αερίου με το Κυπριακό και ενίοτε να προσπαθεί να προσποιηθεί ότι τα δύο δεν συσχετίζονται ή ενίοτε να το παρουσιάζει ασαφώς ως «κίνητρο για λύση», η Λευκωσία είναι καλύτερα να αρχίσει να σχεδιάζει τρόπους με τους οποίους το φυσικό αέριο θα ενισχύσει τη γεωπολιτική της θέση και τρόπους με τους οποίους το Κυπριακό θα αντιμετωπιστεί, όχι (πλέον) ως μία ελληνοτουρκική διαφορά, αλλά ως ένα ζήτημα σταθερότητας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή. Είναι αλήθεια ότι η εμπορική εκμετάλλευση του φυσικού αερίου μπορεί να γίνει και χωρίς λύση του Κυπριακού. Αυτή είναι μία αλήθεια την οποία φαίνεται να προσπαθεί να εξορκίσει η Λευκωσία αντί να προσπαθεί να την αντιμετωπίσει με τη λογική της οικονομίας και της πολιτικής του ρεαλισμού.

Οι αδιέξοδες συνομιλίες

Η διπλωματία των δικοινοτικών συνομιλιών έχει αποδείξει πολλές φορές ότι δεν μπορεί να οδηγήσει σε κανένα άλλο αποτέλεσμα παρά σε διαδοχικά αδιέξοδα. Κάθε νέο αδιέξοδο επιδεινώνει ουσιαστικά το Κυπριακό και το αναδεικνύει ως ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Η πολύ λανθασμένη συναίνεση Αναστασιάδη να οδηγήσει το Κυπριακό στο λεγόμενο “τελικό στάδιο”, στο στάδιο μιας πενταμερούς διάσκεψης το Ιανουάριο του 2017 και τον Ιούνιο-Ιούλιο του ίδιου έτους, επιβάρυνε στον μέγιστο βαθμό το πρόβλημα και έπεισε, καλόπιστους και κακόπιστους παρατηρητές, ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση στο Κυπριακό.Οι προσπάθειες και των δύο πλευρών να επιρριφθούν ευθύνες οδήγησαν απλά σε ίσο καταμερισμό ευθύνης για το αδιέξοδο, καθώς και σε ανώφελες «νέες ιδέες».

Το ζήτημα που τίθεται δεν είναι κατά πόσο πρέπει ή δεν πρέπει να γίνονται συνομιλίες. Όλες οι διενέξεις καταλήγουν δυνητικά σε συνομιλίες. Καμία διένεξη δεν έχει διευθετηθεί ποτέ χωρίς κάποιου είδους συνομιλίες. Το πρόβλημα με τις συνομιλίες στο Κυπριακό είναι ότι ήταν ανέκαθεν κακώς προετοιμασμένες. Η όποια προοπτική θετικού αποτελέσματος ήταν αβάσιμη ή καλύτερα βασιζόταν σε κάποιους ευσεβοποθισμούς ή αιθεροβάμονες εκτιμήσεις.

Οι συνομιλίες στο Κυπριακό όπως τις ξέραμε έχουν ξεπεράσει τα όρια του αδιεξόδου και καμία τύχη δε θα έχει μία νέα πενταμερής διάσκεψη. Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: (1) Πρώτο, τα δύο μέρη συνομιλούν από μία αισθητή θέση ανισορροπίας ισχύος, η οποία ευνοεί κυρίως την τουρκική πλευρά και (2) ουδέποτε λήφθηκαν σοβαρά υπόψη οι ανάγκες για μία βιώσιμη και διαρκή λύση, παρά μόνο οι θέσεις και τα συμφέροντα των «πλευρών».

Δεν αναμένεται ότι το 2019 θα υπάρξει καλύτερηκατανόηση του προβλήματος των συνομιλιών, ούτε και ενέργειες οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε βελτίωση της μεθοδολογίας των συνομιλιών.

Ένα ανούσιο «εσωτερικό μέτωπο»

Το Κυπριακό είναι και ένας καθρέπτης του λεγόμενου «εσωτερικού μετώπου». Το μέτωπο αυτό ξέρει δυστυχώς μόνο να επαναλαμβάνει τα πιο ανούσια πολιτικά τροπάρια και να αναπαράγει παλαιικές συμπεριφορές. Δυστυχώς, το 2019 δεν πρέπει να αναμένεται ως μία χρονιά αναβάθμισης του δημόσιου λόγου. Ούτε και αναμένεται η σύσταση ουσιαστικών και παραγωγικών θεσμών και δομών στρατηγικής και τακτικής στο Κυπριακό. Αντίθετα, το Κυπριακό θα παραμείνει ένα καταθλιπτικό πρόβλημα στα χέρια και τις διαθέσεις ενός Προέδρου από μία άλλη εποχή και με αλλοπρόσαλλες διαθέσεις για «νέες προτάσεις» ενός μεγαλύτερου αδιεξόδου.