Η Ουκρανία και η μεταβολή των γεωστρατηγικών δεδομένων

10:32 24/3/2022 - Πηγή: Sigma Live

Όταν έδυε ο ήλιος την προηγούμενη μέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία κανείς δεν είχε αντιληφθεί ότι ο ήλιος έδυε δια παντός στο μέχρι τότε ισχύον γεωστρατηγικό τοπίο. 

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είχε αφήσει πίσω της ένα μεγάλο κενό. Και όπως η φύση απεχθάνεται το κενό το ίδιο και στις διεθνείς σχέσεις. Σε κείνο το στάδιο οι ΗΠΑ εντρυφούσαν στο θρίαμβο της επικράτησης του δυτικού στρατοπέδου και σημαντικότερα των ιδίων των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ

μετά από χρόνια τριβών και ισορροπίας του τρόπου έπρεπε να αποφασίσουν πώς να διαχειριστούν τη νίκη τους. Αξίζει να μνημονευθεί ότι ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ είχε δώσει ρητή δέσμευση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα εκτεινόταν ανατολικότερα και εις βάρος της Ρωσίας. Με άλλους λόγους δεν περιλάμβανε στους κόλπους του χώρες του παλαιού Συμφώνου της Βαρσοβίας.

Μια επιλογή επί του πρακτέου ήταν να καλέσουν τη μικρότερη τότε Ρωσία και γενναιόδωρα να προσφερθούν να τη συμπεριλάβουν σε ένα νέο σύστημα διεθνούς ασφάλειας στο οποίο και η ίδια η Ρωσία θα μπορούσε να είχε κάποιο ρόλο. Να θυμηθούμε ότι η Ρωσία είχε αιτηθεί την ένταξη της στο ΝΑΤΟ και είχε γίνει μέλος του Συνεταιρισμού για την Ειρήνη (προθάλαμος ένταξης στο ΝΑΤΟ).

Μια δεύτερη επιλογή θα ήταν η εθελούσια εγκατάλειψη των προνομίων της ισχύος και η εκχώρηση εξουσιών σε διεθνείς οργανισμούς ώστε και η διεθνής τάξη να πάρει τον δρόμο των εσωτερικών κρατικών δικαίων όπου κατά το πλείστον η ισχύς και η επιβολή ευθυγραμμίζεται με κανόνες δικαίου. Δηλαδή και η διεθνής σκηνή να γίνει χώρος επικράτησης του διεθνούς δικαίου. 

Οι ΗΠΑ δεν επέλεξαν καμία από τις πιο πάνω επιλογές. Και αυτό δεν ήταν παραταξιακή επιλογή μέσα στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Τόσο οι Δημοκρατικοί όσο και οι Ρεπουμπλικάνοι συνέπλεαν στην προσέγγιση. Επικράτησε τότε το λεγόμενο δόγμα Γούλφοβιτς. Οι Αμερικανοί δεν θα μοιράζονταν τα αγαθά της ισχύος τους με κανένα. Ούτε με διεθνείς δικαιοδοτικούς οργανισμούς. Ούτε με την νεόκοπη Ρωσία ούτε και με την Κίνα. Το δόγμα προέβλεπε ότι οι ΗΠΑ θα απέτρεπαν την ανάδυση οποιασδήποτε νέας υπερδύναμης που να είχε τη δυνατότητα να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ. 

Στο πλαίσιο του δόγματος αυτού η δέσμευση για μη επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά κατέληξε στον κάλαθο των αχρήστων. Στα χρόνια που ακολούθησαν εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ 14 χώρες πολλές από τις οποίες ήσαν πρώην μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Κάποιες μάλιστα είχαν και σύνορα με τη Ρωσική Ομοσπονδία. 

Αυτά όσον αφορά στα στρατιωτικά δεδομένα. Παράλληλα με τη στρατιωτική επέκταση οι ΗΠΑ έκαναν αξιόλογη χρήση της μαλακής τους ισχύος. Και αυτό σε δύο επίπεδα. Κατά το πρώτο ενίσχυσαν το πολιτιστικό τους σήμα μετατρέποντας όλους τους λαούς του Ανατολικού μπλοκ σε ακούσιους φορείς του αμερικανικού τρόπου ζωής: Καταναλωτισμός, οικονομισμός, ποπ κουλτούρα. Αυτό δεν ήταν δύσκολο λαμβάνοντας υπόψη ότι το εναλλακτικό αφήγημα του κομμουνιστικού εξισωτισμού είχε φθαρεί πολύ πριν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά δεύτερον, οι ΗΠΑ προώθησαν την ένταξη της Ρωσίας στο διεθνές συναλλαγματικό σύστημα: τραπεζικό, εμπορικό κλπ.

Όλα πήγαιναν σχετικά καλά μια και τα πιο πάνω διασφάλιζαν ότι η Ρωσία θα διατηρείτο μια υποδεέστερη δύναμη αλλά εντός του ευρύτερου κύκλου της δυτικής λειτουργίας. 

Όλα αυτά ανετράπησαν με την εισβολή στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ είχα θεωρήσει ότι θα μπορούσαν να συνεχίσουν από κει που έμειναν με την ένταξη στο ΝΑΤΟ των βαλτικών χωρών. Υποτίμησαν όμως αφενός την ανερχόμενη στρατιωτική ισχύ της Ρωσίας και αφετέρου τον ιδιαίτερο ρόλο που έχει η Ουκρανία στη ρωσική ψυχοσύνθεση. Είναι μια σλαβική χώρα με αδελφό λαό όπου υπάρχει μια σημαντική μειονότητα ρωσοφώνων. Αφετέρου, βλέποντας κανείς τον χάρτη, αντιλαμβάνεται και τη στρατηγική της σημασία στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας.

Αυτά τα δεδομένα είχαν ηχήσει συναγερμό στη Ρωσία εδώ και κάποια χρόνια. Οι ενδείξεις ήταν εκεί αλλά οι ΗΠΑ επέλεγαν να αγνοούν. Για κάποιο διάστημα η Ρωσία επιχείρησε να προσεταιριστεί την Ουκρανία με ειρηνικά μέσα. Χωρίς όμως να φθάσει στο ζητούμενο αποτέλεσμα. Ώσπου, κάποια στιγμή, επέλεξε να στρατιωτικοποιήσει την αναμέτρηση. Το γεγονός ότι η εισβολή αντίκειται στο διεθνές δίκαιο αυτό βεβαίως δεν ήταν αρκετό για να αποτρέψει τη Ρωσία. Εξάλλου, όντως τα τελευταία χρόνια είχε ανακτήσει σε μεγάλο βαθμό τη στρατιωτική της αυτοπεποίθηση. Εισβάλλοντας λοιπόν επέλεγε να μεταθέσει τη σύγκρουση σε ένα επίπεδο στο οποίο θεωρούσε ότι πλεονεκτούσε: το στρατιωτικό. Και όντως πλεονεκτεί. Λογιστικά, υλικά, αριθμητικά.

Ουδείς μπορεί να γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί η σύγκρουση. Η ουσία όμως είναι ότι όλοι χάνουν. Οι Αμερικανοί χάνουν την Ουκρανία και τη δυνατότητα να την πάρουν μόνο με τη μαλακή τους ισχύ. Οι Ρώσοι χάνουν διότι και να κερδίσουν θα έχουν χάσει τους δεσμούς τους με την Ουκρανία αλλά και έχουν στιγματιστεί ως εισβολείς. Αυτό θα τους στοιχίσει όχι σε επίπεδο διεθνούς δικαίου αλλά σε επίπεδο διεθνών σχέσεων. Τέλος οι μεγάλοι χαμένοι είναι οι Ουκρανοί. Οι υλικές και ανθρώπινες απώλειες είναι τεράστιες. Ταυτόχρονα θα πρέπει να αποχαιρετίσουν πλέον ένα σημαντικό μέρος της κυριαρχίας τους. Πόσο; Αυτό θα εξαρτηθεί από το αίμα που θα χύσουν και την αντίσταση που θα ορθώσουν.

Όσο για τη στρατιωτικοποίηση των συγκρούσεων αυτή έχει βγει πλέον από το κουτί. Έχει επανέλθει στις διεθνείς σχέσεις. Και ο σώζων εαυτόν σωθήτω… 

* Υποψήφιος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας