Κοσμικό "λαχείο" σε κλειδαρά-ερασιτέχνη αστρονόμο

09:53 23/2/2018 - Πηγή: Sigma Live

Ένας ερασιτέχνης αστρονόμος -ο οποίος θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πιο τυχερός φωτογράφος στον κόσμο- φωτογράφισε τυχαία το φευγαλέο πρώτο φως από την έκρηξη ενός άστρου, δηλαδή την αρχή μιας σούπερ-νόβα. Είναι η πρώτη φορά που κάποιος καταγράφει το πρώτο-πρώτο οπτικό φως από μια τέτοια έκρηξη υπερκαινοφανούς

αστέρα.

Οι εκρήξεις σούπερ-νόβα δεν είναι σπάνιες, αλλά επειδή συμβαίνουν τυχαία και απρόβλεπτα, είναι τρομερά δύσκολο να τις φωτογραφίσει κανείς στο ξεκίνημά τους. Το νωρίτερο έως τώρα που οι επαγγελματίες αστρονόμοι είχαν δει μια έκρηξη σούπερ-νόβα, ήταν τρεις ώρες μετά το ξεκίνημά της. Αλλά τώρα ένας ερασιτέχνης τούς έβαλε τα γυαλιά.

Ο κλειδαράς στο επάγγελμα Βίκτορ Μπούσο από το Ροζάριο της Αργεντινής, ο οποίος δοκίμαζε στο σπίτι του τη νέα κάμερα στο ερασιτεχνικό τηλεσκόπιό του, διαμέτρου 41 εκατοστών, είχε τη φοβερή τύχη -χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει- να τραβήξει εικόνες από την έκρηξη ενός άστρου στον σπειροειδή γαλαξία NGC 613, σε απόσταση περίπου 85 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Όταν ανέλυσε αργότερα τις διαδοχικές εικόνες που είχε τραβήξει σε διάστημα 90 λεπτών, πρόσεξε σε μερικές από αυτές μια ιδιαίτερη λάμψη φωτός στον ουρανό. Ενημέρωσε αμέσως τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση και προσέγγισε επαγγελματίες αστρονόμους για να την εξηγήσουν.

Αρκετά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια στράφηκαν στο σημείο εκείνο του ουρανού και επιβεβαίωσαν ότι επρόκειτο για μια έκρηξη σούπερ-νόβα τύπου ΙΙb, ενός άστρου με αρχική μάζα 20 φορές μεγαλύτερη του Ήλιου μας.

Ακολούθησε επί μήνες η παρατήρηση του φαινομένου (γνωστού πλέον ως SN 2016gkg) από αστεροσκοπεία όλου του κόσμου και τελικά, με επικεφαλής τη Μελίνα Μπέρστεν του Ινστιτούτου Αστροφυσικής της Λα Πλάτα της Αργεντινής, οι ερευνητές έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature".

Οι φωτογραφίες του Μπούσο παρέχουν τις πρώτες εμπειρικές παρατηρήσεις της συμπεριφοράς μιας σούπερ-νόβα στο αρχικό στάδιό της, κάτι το οποίο έως τώρα οι αστροφυσικοί γνώριζαν μόνο θεωρητικά. Οι αστρονόμοι υπολόγισαν ότι η πιθανότητα του Ρούσο να «πιάσει» το πρώτο φως της σούπερ-νόβα ήταν ανάμεσα σε μία στα δέκα εκατομμύρια και μία στα 100 εκατομμύρια.

«Είναι σαν να κερδίζεις το κοσμικό λαχείο», όπως είπε χαρακτηριστικά ο αστρονόμος Άλεξ Φιλιπένκο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Μπέρκλεϊ, ο οποίος έκανε λόγο για «ένα εντυπωσιακό παράδειγμα της συνεργασίας μεταξύ ερασιτεχνών και επαγγελματιών αστρονόμων. Οι επαγγελματίες αστρονόμοι ψάχνουν εδώ και πολύ καιρό για να δουν ένα τέτοιο συμβάν, τις πρώτες στιγμές από την έκρηξη ενός άστρου».

Όπως πρόσθεσε ο Μπούσο, «όταν μετά τη δουλειά μου ξενυχτάω παρατηρώντας τον ουρανό, πολλές φορές αναρωτιέμαι 'γιατί το κάνω αυτό'. Τώρα έχω βρει την απάντηση!».

Η πιο μακρινή και αρχαία έκρηξη σούπερ-νόβα

Σχεδόν ταυτόχρονα, μια άλλη ομάδα αστρονόμων, με επικεφαλής τον Μάθιου Σμιθ του βρετανικού Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό αστροφυσικής "The Astrophysical Journal", ανακοίνωσαν ότι παρατήρησαν την πιο μακρινή και αρχαία έκρηξη σούπερ-νόβα, σε απόσταση 10,5 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Η πανίσχυρη έκρηξη, γνωστή ως «υπέρλαμπρη σούπερ-νόβα» ή «υπέρ-νόβα», είναι η πιο μακρινή στον χώρο και στον χρόνο που έχει ποτέ ανιχνευθεί (το σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια).

Οι πρώτες υπέρ-νόβα, που αποτελούν ακραίες περιπτώσεις σούπερ-νόβα, είχαν παρατηρηθεί πριν περίπου μια δεκαετία.

Η νέα υπέρ-νόβα, που ονομάσθηκε DES16C2nm, εντοπίσθηκε αρχικά από την ερευνητική κοινοπραξία μελέτης της σκοτεινής ενέργειας Dark Energy Survey (DES) και στη συνέχεια επιβεβαιώθηκε από τηλεσκόπια στη Χιλή και στη Χαβάη.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ