Περί συγχώρεσης, ενοχής και καταδίκης

11:06 28/9/2023 - Πηγή: Sigma Live

Ο διάσημος Γερμανός μυθιστοριογράφος και νομικός Bernhard Schlink είναι και γνωστός για τους στοχασμούς του σχετικά με την αντίκρυση/επεξεργασία του παρελθόντος. Σε ένα από τα βιβλία του, προβληματίζεται, πώς μπορούσε να εξελιχθεί μια σχέση και ένας διάλογος μεταξύ ενός Γερμανού παιδιού, του οποίου ο παππούς ήταν αξιωματικός των Ναζί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και ενός νεαρού Εβραίου, του οποίου ο παππούς εκτελέστηκε στο Άουσβιτς.

Ο Schlink υποστηρίζει ότι δεν θα είχε νόημα να ζητήσει συγχώρεση ή να πει συγγνώμη ο νεαρός Γερμανός, διότι, σύμφωνα με τον Schlink, εναπόκειται στον δράστη

να ζητήσει συγχώρεση από το θύμα του. 

Αν κάποιος άλλος, ιδίως πολιτικοί χρόνια αργότερα, πει συγγνώμη και ζητήσει συγχώρεση εκ μέρους των δραστών, αυτό θεωρείται "φτηνή επίδειξη" κατά τον Schlink. 

Αν υιοθετήσουμε την προσέγγιση του Schlink μέχρι τέλους, εκ πρώτης όψεως, μπορεί να φαίνεται ότι υπάρχει ένα άλυτο πρόβλημα. 

Δεδομένου ότι οι περισσότεροι από τους δράστες έχουν πεθάνει χωρίς να ζητήσουν συγχώρεση, και δεδομένου ότι ο παππούς που θα έπρεπε να ζητήσει συγγνώμη έχει πεθάνει, θα ήταν άσκοπο για το παιδί από τη Γερμανία να ζητήσει συγχώρεση από τον νεαρό Εβραίο. 

Στην πραγματικότητα, δεν έχει κανένα δικαίωμα να το κάνει... 

Διότι ο δράστης, δηλαδή ο παππούς, δεν εξέφρασε μετάνοια όσο ζούσε, και πιθανόν να μην ζητούσε ακόμα αν ζούσε... 

Υπάρχει διέξοδος σε αυτό το αδιέξοδο;

Ναι! Ο Schlink εισάγει ως διέξοδο την καταδίκη των εγκλημάτων του παρελθόντος, αντί της στεγνής "συγγνώμης" που συχνά καταφεύγουν πολιτικοί. Διότι η πράξη της καταδίκης σημαίνει ότι υπήρξε κριτική ανάλυση και αποδοχή των εγκλημάτων του παρελθόντος. 

Η αποδοχή της Αλήθειας ανοίγει τον δρόμο προς τη Συμφιλίωση. 

Οι Επιτροπές Αλήθειας και Συμφιλίωσης που έχουν συσταθεί σε πολλά μέρη του κόσμου, αποκαλύπτουν πρώτα την Αλήθεια και στη συνέχεια προχωρούν προς τη Συμφιλίωση. Μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλιστεί η εδραίωση της Συμφιλίωσης εντός και μεταξύ των κοινωνιών.

Ο Schlink αναγνωρίζει ότι υπάρχουν εγκλήματα, που υποχρεώνουν κυβερνήσεις, ακόμα και χρόνια μετά, να απολογηθούν και να ζητήσουν συγχώρεση. Τέτοια εγκλήματα είναι μαζικές εκτελέσεις, γενοκτονίες και αποικιακή βία, που σφραγίζουν το "είναι" μιας κοινωνίας ακόμα και πολλά χρόνια μετά. 

Στην πραγματικότητα, οι κυβερνήσεις, θα πρέπει να είναι έτοιμες ακόμα και να καταβάλουν αποζημίωση στην κοινωνία ή στην ομάδα πληθυσμού που τραυμάτισαν οι πρόγονοι τους. Ωστόσο, σε αυτό ακριβώς το σημείο οι κυβερνήσεις κάνουν ένα βήμα πίσω. Φοβούνται ότι αν κινηθούν προς τη συγχώρεση, θα πρέπει να καταβάλουν αποζημίωση στο θύμα. 

Πράγματι, ο Schlink σημειώνει ότι λόγω μιας τέτοιας ανησυχίας, η Γερμανία απέφυγε να ζητήσει συγγνώμη από τη Ναμίμπια, που κάποτε ήταν αποικία της... 

Ας πάμε όμως σε ένα γενικό προβληματισμό: Μπορούν οι νέες γενιές μιας κοινωνίας που έχει διαπράξει εγκλήματα να θεωρηθούν ένοχες; Μπορεί ένα παιδί του οποίου ο παππούς ήταν ς αξιωματικός των Ναζί να θεωρηθεί ένοχο για το έγκλημα του παππού του; 

Ο Schlink δίνει μια πολύ σαφή απάντηση σε αυτό το ερώτημα: Αν τα μέλη μιας κοινωνίας δεν καταδικάσουν το έγκλημα που διαπράχτηκε στο όνομα της κοινωνίας τους, αυτό θα τους βαραίνει από γενιά σε γενιά, μέχρι τη στιγμή της καταδίκης...

O Νιαζί Κιζίλγιουρεκ είναι ευρωβουλευτής