Το παραμύθι της συλλογικής ευθύνης πρέπει να τελειώσει

15:30 7/1/2015 - Πηγή: Sigma Live

Ηγέτης- οδηγός, αυτός που προπορεύεται, που δείχνει το δρόμο 2. αυτός που πρωτεύει, που χρησιμεύει ως κανόνας και υπόδειγμα για τους άλλους |μτφ. Β. 1. οδηγός, ηγέτης, αρχηγός του στρατού ή του στόλου, αρχιστράτηγος |ο επικεφαλής, αυτός που εποπτεύει 2. (ως επίθ.)αυτός που ηγείται, ο πρώτος Όταν ο λαός καλείται στις κάλπες να εκλέξει ηγέτη, επιλέγει το άτομο που θεωρεί ικανότερο, ανάμεσα στους υποψηφίους, να αντεπεξέλθει στις ιστορικές ευθύνες που αντιστοιχούν σε μια τέτοια θέση. Σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης (η οποία πιθανόν προέρχεται από το Δωρικό ‘αρχηγέτης’ όπως και χρησιμοποιείτο στην

αρχαία Σπάρτη), ο ηγέτης ‘πρωτεύει’, είναι ‘κανόνας και υπόδειγμα’ και ‘εποπτεύει’ τους υφιστάμενους του ώστε να επιτελείται αποτελεσματικά το έργο του κράτους. Μέγιστο καθήκον του σύγχρονου ηγέτη είναι η προώθηση του εθνικού συμφέροντος (raison d’etat), το οποίο και συντόμως συνοψίζεται αφενός εις την επιβίωση της κρατικής οντότητας που ο ίδιος πρεσβεύει και αφετέρου στην ευημερία και επιβίωση του λαού του οποίου τα συμφέροντα αντιπροσωπεύει. Όταν ένα κράτος καταστεί εκλιπών, εκλιπών ταυτόχρονα καθίσταται και ο ίδιος ο ηγέτης. Όταν ο λαός πτωχεύσει, πτωχός καθίσταται και ο ίδιος ο ηγέτης. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789, η απαρχή της σύγχρονη ιστορίας, διέδωσε την έννοια του ‘Κοινωνικού Συμβολαίου’ δια του οποίου ο ηγέτης οφείλει να κυβερνά εξ ονόματι του λαού από τον οποίον πηγάζει η εξουσία του- οποιαδήποτε αποτυχία του να προασπίσει τα συμφέροντα και την ευημερία του λαού του ταυτόχρονα παραχωρεί το δικαίωμα στον λαό να απαιτήσει την αντικατάσταση του. Στην Κύπρο οι καρέκλες της εξουσίας έχουν κακώς γίνει συνώνυμες με δικαιώματα, επιδόματα, προνομιούχα μεταχείριση αλλά και ταυτόχρονα με την άρνηση ανάληψης οποιαδήποτε προσωπικής πολιτικής ευθύνης από τους πλείστους κρατικούς αξιωματούχους ή μη γένοιτο με την παραίτηση τους από κρατικό αξίωμα. Το σύνδρομο της συλλογικής ευθύνη, κατά το οποίο φταίνε οι πάντες και άρα ο περίφημος Κανένας, φαίνεται να καταδιώκει και το Κυπριακό πρόβλημα, όπου οι μεν κατά κόρον πληροφορούν τους δε ότι όλα έχουν προηγουμένως ήδη συμφωνηθεί με ‘ομόφωνες αποφάσεις’ του Εθνικού Συμβουλίου και άρα δεν επιδέχονται αμφισβήτησης, λες και οι ομαδικές αποφάσεις (οι οποίες έχουν επιστημονικά αποδειχθεί ως πιο επικίνδυνες και προβληματικές)[i] δεν χρήζουν κριτικής. Έτσι κι αλλιώς, τo φαινόμενο του groupthink καθιστά τέτοιες κλειστές ομάδες, ακριβώς όπως , παραδείγματος χάριν, αυτή του Κυπριακού Εθνικού Συμβουλίου ή του Συμβουλίου Αρχηγών, ευάλωτες σε λανθασμένες αποφάσεις, εν απουσία αμφισβήτησης των προϋποθέσεων τις οποίες αρχικά επεξεργάζονται, υπό το καθεστώς μιας υποτιθέμενης ομοφωνίας, η οποία προσωρινά εξασφαλίζεται κάτω υπό ψυχολογική πίεση που ασκείται από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας σε όσους διαφωνούν. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης βρίσκεται σήμερα ενώπιον σοβαρών διλημμάτων και εκβιασμών. Η δική του αξιοπιστία, που έχει ήδη δεχτεί, μετά και από δική του παραδοχή, αλλεπάλληλα πλήγματα από την αρχή της προεδρικής του θητείας, διακυβεύεται αυτή τη στιγμή μαζί με την ακεραιότητα και επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ευθύνη για τις αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον, ας μη θεωρήσει ότι είναι συλλογική, όσα Συμβούλια και αν συνεδριάσουν εις το όνομα αυτής. Η Ιστορία, αμείλικτος κριτής, αποτύπωσε επιμελώς την υστεροφημία ακόμα κι αυτών των κάποτε πανίσχυρων Λακεδαιμόνιων αρχηγετών όταν αυτοί απέτυχαν στο έργο τους- ουδείς θυμάται τη ‘συλλογική ευθύνη’ των παντοδύναμων Γερόντων οι οποίοι τους είχαν κάποτε συμβουλεύσει. -----------------------------------------------------------------------------------------[i] Βλ. Janis, I.L. (1982). Groupthink: A psychological study of policy decisions and fiascoes. Boston: Houghton Mifflin Company; Hart, P. (1994). Government: A study of small groups and policy failure. Baltimore: The John Hopkins University Press Η Άννα Κουκκίδη - Προκοπίου είναι Διεθνολόγος, επιστημονική συνεργάτιδα στο Κέντο Ευρωπαικών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας