Βάσος Καραγιώργης & λυγρόν γήρας

11:29 21/10/2020 - Πηγή: Sigma Live

Λέμε συχνά “η συμπεριφορά αυτού του ανθρώπου αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση”. Από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως καλώς μας το έχει δείξει ο αρχέτυπος του ελληνικού τρόπου Όμηρος, χρησιμοποιούμε το παράδειγμα ως βασικό εργαλείο εκπαίδευσης και ανέλιξης.

Ένα σημαντικό μέρος της αρχαιοελληνικής γραμματείας εκθειάζει, κατά το ίδιο πνεύμα, το παράδειγμα, είτε αυτό εκδηλώνεται στο πεδίο των πολέμων είτε στο χώρο της ειρήνης.

Του ήρωα, του αθλητή, του στρατηγού, του διανοούμενου, του ρήτορα, του ποιητή, αλλά και του γλύπτη, του ζω(η)γράφου, ακόμα και του οίκου, του γένους, της φυλής και του έθνους. Στην ουσία τους τα δύο έπη, ενώ έχουν ως θέμα κεντρικό, τους δυο φημισμένους ήρωες Αχιλλέα και Οδυσσέα, αναδεικνύουν -σε όλο το εύρος των ποιημάτων- την ηθική αξία που εμπεριέχει το παράδειγμα. Το παράδειγμα ως έμπρακτη πρότυπη στάση συμπεριφοράς και ζωής.

Άμεσα, αλλά και έμμεσα συχνά, ο Όμηρος καλεί τον αναγνώστη (τον ακροατή του τότε) να ακολουθήσει ως παράδειγμα τα κατορθώματα των προγόνων.
Παράδειγμα εν προκειμένω σημαίνει, την επανάληψη διά της μιμήσεως. Να προσπαθεί κανείς να επαναλάβει μια θαυμαστή πράξη του παρελθόντος, ακόμα και του παρόντος, ενός συγγενή, ενός συμπολίτη. Να κατορθώσει ακόμα μεγαλύτερα επιτεύγματα. Ολάκερη η ελληνική ιστορία στις μεγάλες της στιγμές, δεν είναι  τίποτε άλλο από μια επανάληψη του αρχετυπικού, είτε αυτό εκφράζεται ως ψυχική ανδρεία, είτε ως πνευματικό ανόρθωμα είτε ως σωματικός άθλος. Ανδραγάθημα, αριστούργημα και επίτευγμα εμπνέουν εξακολουθητικά γενιά τη γενιά. Εις το διηνεκές. Όσο υπάρχει άνθρωπος.

Ένα σύγχρονο παράδειγμα, του τόπου μας, θέλω σήμερα να αναδείξω και εκθειάσω, χωρίς να κρύβω πως σκοπός του κόπου που κατεβλήθη στο ανά χείρας κείμενο είναι, η παρότρυνση των εν κοινότητι ενδημούντων να το ακολουθήσουν, με τον τρόπο του ο καθένας βέβαια.
Αναφέρομαι στον πανυπερσέβαστο, (όπως θα έλεγαν στα χρόνια των Κομνηνών), Βάσο Καραγιώργη, τον καταξιωμένο αρχαιολόγο που πολλάκις ανέδειξε τα θαυμαστά της Κύπρου αρχαία άθλα, τον λαμπρό ερευνητή, που τιμήθηκε ως αντεπιστέλλον μέλος και εταίρος σε οκτώ ακαδημίες και ως επίτιμος διδάκτωρ σε ένδεκα πανεπιστήμια του εξωτερικού.

Το ανά χείρας πόνημα δεν έχει ως αντικείμενο ούτε το σπουδαίο αρχαιολογικό έργο, ούτε αυτή καθαυτή την μεγάλη του προσφορά και φήμη, αλλά το πνευματικό σθένος και τον ατσάλινο ψυχισμό που επέδειξε, οικουρών τις μέρες του υποχρεωτικού περιορισμού, ο σπουδαίος μας επιστήμων. Έργο του κόπου των δύο κορωνομηνών ένα καινούργιο βιβλίο.

Ο Βάσος Καραγιώργης, σε ηλικία ενενήντα ενός ετών, έμφορτος τιμών και δόξης επιλέγοντας τον δρόμο της δημιουργίας στρώθηκε στον πνευματικό κάματο, ως πραγματικός νέος, για να μας χαρίσει ξανά, ανάμεσα στα πολλά του δώρα, ένα ακόμα. Το μικρό αλλά μεστού περιεχομένου βιβλιαράκι, που τιτλοφορείται «ΜΕ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ τις μέρες του Κορωνοϊού» είναι ένα αποκαλυπτικό πόνημα-παράδειγμα, βασισμένο πάνω στις διαχρονικές αξίες που φέρουν οι στίχοι του μεγαλύτερου ποιητή όλων των εποχών για τη ζωή, τον θάνατο, τα γηρατειά, την φιλία, τον έρωτα, την οικογένεια και τις σχέσεις των ανθρώπων γενικά.

Το βιβλίο, παρόλο τον εκλαϊκευμένο χαρακτήρα που εξ ανάγκης έχει, δεν παύει να εντυπωσιάζει με το υψηλό επιστημονικό και κριτικό του λόγο. Ο συγγραφέας δεν αφήνει την ευκαιρία να τοποθετηθεί σε ζητήματα που αφορούν όχι μόνο στο λεγόμενο «ομηρικό ζήτημα» αλλά και σε διάφορες διαφορές ερμηνείας σχετικές με τις επιδράσεις των λαών αναμεταξύ τους, τις προκαταλήψεις (αναφορικά με τους Φοίνικες π.χ.) την ελληνικότητα της Κύπρου κ.α.

Στο οπισθόφυλλο, η πρώτη αράδα, μας προϊδεάζει για το μεγάλο περιεχόμενο πάθος του συγγραφέα.«Στη μακρά αρχαιολογική πορεία του Βάσου Καραγιώργη, τα ομηρικά κείμενα αποτελούν ένα αχώριστο σύντροφο, όπως το ευαγγέλιο για τον μοναχό.»

Και λίγο παρακάτω γράφει.

«Αναζητώντας μια διέξοδο κατά την απομόνωση του πρόσφατου εγκλεισμού λόγω κορωνοϊού, ο Βάσος Καραγιώργης στράφηκε και πάλι στα ομηρικά έπη, βρίσκοντας μια ιδανική διαφυγή και προσκαλώντας μας σε ένα γοητευτικό ταξίδι στον κόσμο του Ομήρου και των ηρώων του.»

Το εκατό τριάντα σελίδων κείμενο, περιλαμβανομένου προλόγου, ευχαριστιών και τριάντα οκτώ θαυμάσιων εικόνων υψηλού νοηματικού περιεχομένου, αν δεν προσμετρήσεις την εισαγωγή, είναι χωρισμένο σε δέκα έξι θέματα, τα οποία γοητεύουν ακόμα τον συγγραφέα -καθώς ο ίδιος το ομολογεί- στα εβδομήντα τόσα χρόνια που μελετά, ξανά και ξανά, τους χρυσούς στίχους του τυφλού ποιητή.

Αξίζει εδώ, η πλήρης αντιγραφή των θεμάτων, όχι τόσο για το διηνεκές του Ομηρικού λόγου όσο για αρχετυπικό τους νόημα, το οποίο για εμάς τους Έλληνες βεβαίως ενέχει και ένα ιδιαίτερο ταυτοτικό και ως εκ τούτου συγκινησιακό φορτίο.
 

Μελιηδής θυμός,
Τανηλεγής θάνατος,
Το λυγρόν γύρας,
Γυναίκα: σύζυγος και μητέρα,
Ο Έρως ή Έρος,
Γάμος, προίκα και κρεβατομουρμούρα,
Η Αφροδίτη,
Ξένοι, φιλία και φιλοξενία στον ΌΜΗΡΟ,
Κυκεών, ένα περίεργο κοκτέιλ,
Πατρίδα και σεβάσμιοι γονείς, αλλά και έριδα,
Οι Φοίνικες στον Όμηρο,
Υφάντριες και υφαντά,
Ανθρωποθυσίες στον Όμηρο, στην Ελλάδα και στην Κύπρο,
Από τον Ομηρικό Δημόδοκο, τον θείον αοιδόν, στους Κυπρίους ποιητάρηδες,
Ιητρός γαρ ανήρ πολλών αντάξιος άλλων,
Η έννοια του «παραδείσου» στον Όμηρο.

Δεν είμαι σε θέση να μαντέψω αν η αφασική συμπεριφορά μέρους της κοινότητας θα μας φέρει σε νέο, κατά διάταγμα, περιορισμό στο σπίτι. Ανεξαρτήτως όμως τούτου, θα πρότεινα σε όλους να διαβάσουν το μικρό-μεγάλο αυτό βιβλιαράκι του αειφόρου Βάσου Καραγιώργη. Ξέρω πως λίγοι μπορούν να κάνουν ό,τι αυτός έκανε -ακόμα και πολλοί νεότεροι του- όμως η παραδοχή δεν αναιρεί δυνητικά τη δύναμη που έχει το μυαλό, φτάνει αποφασιστικά να το απαιτήσεις. Το παράδειγμα του Βάσου Καραγιώργη είναι εκεί -στα βιβλιοπωλεία- πάρτε το.

Ακόμα κι αν δεν ευτυχίσετε να αρθείτε στο ύψος του ιδίου άθλου, θα νιώσετε τουλάχιστο την αίγλη, από τις εκφάνσεις ενός καθαρού και τολμηρού μυαλού που εξακολουθητικά, για ένα σχεδόν αιώνα, μας προσφέρει υψιπετή κριτική κι ελεύθερη σκέψη.