Orthosomnia: Η νέα εμμονή με τον ύπνο που μπορεί να γίνει... εφιάλτης

19:33 25/12/2024 - Πηγή: iEfimerida

Στη σημερινή εποχή ο κακός ή καθόλου ύπνος και διαρκής ανησυχία, είναι καθημερινότητα για πολλούς.

Και την ίδια ώρα ολοένα και πληθαίνει ο αριθμός των ψηφιακών εφαρμογών που μας υπόσχονται «τον τέλειο ύπνο». Είναι καλό αυτό όμως;

Ο κλάδος των ψηφιακών εφαρμογών ύπνου - όλων αυτών των γκάτζετ και των μηχανημάτων που ανιχνεύουν και βαθμολογούν την ποιότητα του ύπνου μας την ώρα που εμείς κοιμόμαστε - εκτιμάται ότι αξίζει εκατομμύρια ετησίως, ενώ προβλέπεται να διπλασιαστεί μέχρι το 2030.

Μήπως όμως όλα αυτά τα δεδομένα που φορτώνονται στα ψηφιακά μας γκάτζετ και από εκεί στο

μυαλό μας, στην πραγματικότητα επιδεινώνουν αντί να ανακουφίζουν την αϋπνία μας;

Orthosomnia, όχι τόσο αθώο όσο ακούγεται...

Καλώς ήρθατε στον κόσμο του orthosomnia [σημαίνει «ορθός/σωστός ύπνος» και δεν υπάρχει αντίστοιχος ελληνικός όρος], τον ιατρικό όρο που εφευρέθηκε προκειμένου να υποδηλώσει μια ανθυγιεινή εμμονή με την επίτευξη του τέλειου ύπνου, που συνήθως καθοδηγείται από μια φορητή συσκευή.

Ο όρος επινοήθηκε από αμερικανούς ερευνητές σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε προ ετών στο Journal of Clinical Sleep Medicine, η οποία έδειξε ότι, κατά έναν αρκετά ειρωνικό τρόπο, το να ασχολείσαι... νυχθημερόν και εμμονικά με τα νυχτερινά δεδομένα του ύπνου σου μπορεί στην πραγματικότητα να επιδεινώσει την αϋπνία σου.

Οι επιστήμονες παρατήρησαν πώς ορισμένοι άνθρωποι περνούσαν υπερβολικό χρόνο στο κρεβάτι προσπαθώντας να... τελειοποιήσουν το σκορ τους (!), ενώ άλλοι βίωναν ένα... πρωτόγνωρο άγχος για το ότι δεν πετυχαίνουν αρκετά καλές επιδόσεις... στην ποιότητα του ύπνο τους.

Αλλά τι συνιστά «μια πολύ καλή βαθμολογία ύπνου»; Και είναι ακόμη δυνατόν να... «χακάρουμε» και να επέμβουμε από μόνοι μας σε μια [ακούσια] βιολογική διαδικασία;

Η Katie Fischer, θεραπεύτρια συμπεριφορικού ύπνου, λέει ότι πολλοί από τους πελάτες της κυνηγούν τον «τέλειο» βραδινό ύπνο. «Το θέμα είναι ότι αν ρωτήσετε όσους κοιμούνται καλά τι κάνουν, συνήθως θα πουν «τίποτα»», λέει και συνεχίζει:

«Δεν σκέφτονται τον ύπνο. Είναι κουρασμένοι, πέφτουν στο κρεβάτι και παρασύρονται. Ξυπνούν νιώθοντας αναζωογονημένοι και δεν ανησυχούν για μια περιστασιακά... κακή νύχτα, γιατί ξέρουν ότι αυτό συμβαίνει μερικές φορές. Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι που έρχονται σε μένα με προβλήματα, συχνά πιέζουν τον εαυτό τους να επιτύχουν έναν μαγικό αριθμό ωρών ύπνου, συνήθως οκτώ, χωρίς να κατανοούν ότι μπορεί να μην χρειάζονται καν τόσες ώρες».

Η θεραπεύτρια έχει δει πελάτες να είναι ταραγμένοι επειδή οι ανιχνευτές τους κατέγραψαν μόνο... «11% βαθύ ύπνο» τη νύχτα. «Τους λέω ότι αυτό είναι αρκετά φυσιολογικό. Κοιμόμαστε σε κύκλους περίπου 90 λεπτών και μεταβαίνουμε μεταξύ των φάσεων light, deep και REM. Για τους περισσότερους ανθρώπους, ο βαθύς ύπνος αντιπροσωπεύει μόνο το 13-23% της νύχτας.

Το ξύπνημα είναι επίσης ένα φυσιολογικό μέρος του ύπνου. Μπορούμε να έχουμε από τρεις έως έξι αφυπνίσεις μέσα στη νύχτα- συχνά δεν έχουμε καν επίγνωση αυτών. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα πώς μοιάζει ο φυσιολογικός ύπνος, οπότε πανικοβάλλονται όταν βλέπουν στατιστικά στοιχεία με πολλές αφυπνίσεις και ελάχιστο βαθύ ύπνο».

Το 2007, στο Σαν Φρανσίσκο, οι συντάκτες του περιοδικού Wired, Gary Wolf και Kevin Kelly επινόησαν τον όρο «ποσοτικοποιημένος εαυτός» όταν περιέγραφαν την έννοια της «αυτογνωσίας μέσω αριθμών». Τώρα, αυτή η διαρκώς αυξανόμενη τάση για αυτοεξέταση έχει εξαπλωθεί μέχρι και στην αναζήτηση του βέλτιστου ύπνου. Με φόντο τις εφαρμογές, τα βιβλία και τα podcasts που φιλοξενούνται από τους sleep geeks, η βιομηχανία του Ηνωμένου Βασιλείου για τις εφαρμογές ύπνου εκτιμήθηκε σε 270 εκατομμύρια λίρες πέρυσι και προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2030.

Τι μετρούν στην πραγματικότητα αυτές οι συσκευές;

Ο Dr. Neil Stanley, συγγραφέας του How to Sleep Well, εργάζεται στον τομέα της έρευνας του ύπνου εδώ και 42 χρόνια, ξεκινώντας από το τμήμα νευροεπιστημών της RAF, της Βρετανικής Πολεμικής Αεροπορίας. Αναστενάζει όταν του ζητούνε να εξηγήσει πώς οι περισσότερες συσκευές αναλύουν τον ύπνο μας. «Αυτά τα πράγματα μπορούν σχεδόν να μετρήσουν πόσο κοιμηθήκατε και πόση ώρα σας πήρε για να φτάσετε εκεί», λέει.

«Αλλά ο μόνος ακριβής τρόπος να διακρίνουμε μεταξύ ελαφρού ύπνου, βαθύ ύπνου και ύπνου REM είναι παρατηρώντας τον εγκέφαλο». Αναφέρει ότι ενώ μια μελέτη έδειξε ότι οι συσκευές παρακολούθησης του ύπνου είναι πλέον «αρκετά ακριβείς», ορισμένοι από τους ισχυρισμούς που διατυπώνονται είναι αμφισβητήσιμοι. Αλλά ο Stanley θέλει επίσης να θέσει ένα πιο θεμελιώδες ερώτημα.

«Έχω περάσει την καριέρα μου συνδέοντας ανθρώπους με οθόνες σε χώρους που έχουν σχεδιαστεί για να είναι τα καλύτερα υπνοδωμάτια στον πλανήτη. Έχω καθίσει εκεί και παρακολουθώ τις γραμμές που μετρούν τα διάφορα στάδια του ύπνου. Και, για να είμαι ειλικρινής, δεν σημαίνει τίποτα. Γιατί αυτό που δεν μπορούν να κάνουν ακόμα και τα πιο ακριβή δεδομένα είναι να σας επηρεάσουν ώστε να κοιμάστε περισσότερες ώρες. Οπότε, ειλικρινά: ποιο είναι το νόημα πίσω από όλα αυτά;»

[σ.σ: Αν απαντήσατε «το κέρδος των εταιρειών τεχνολογίας», κερδίζετε]

Λέει επίσης ότι (ότ)αν υπάρχει μια νύχτα που κάποιος χάνει τον ύπνο που χρειάζεται, το σώμα συνήθως ανακάμπτει για να καλύψει το κενό την επόμενη νύχτα. «Δεν λέω ότι δεν μπορείτε να βελτιώσετε την ποιότητα του ύπνου σας- υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε. Θα συνιστούσα στον καθένα να κρατάει ημερολόγιο ύπνου με χαρτί και στυλό, στο οποίο να καταγράφει τι ώρα πέφτει για ύπνο, πόσο κουρασμένος αισθάνεται, πότε ξυπνάει και πόσο ξύπνιος αισθάνεται στις 11 το πρωί. Με άλλα λόγια - ακούστε το σώμα σας, όχι τα δεδομένα».

Ο τέλειος ύπνος υπάρχει ή δεν υπάρχει;

Η Fischer συμφωνεί και επαυξάνει: «Ο τέλειος ύπνος δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Δεν υπάρχει μια αλάνθαστη συνταγή και αυτή η διαρκής μικροδιαχείριση των ψηφιακών δεδομένων δημιουργεί μόνο άγχος. Αυτό που έχει σημασία είναι: πώς αισθάνεστε; Έχετε αρκετή ενέργεια για να βγάλετε τη μέρα και να αισθάνεστε ότι λειτουργείτε καλά; Ο καλύτερος τρόπος για να το παρακολουθείτε είναι να εξετάζετε τα μοτίβα για μια ή δύο εβδομάδες και όχι να έχετε εμμονή με μία ή δύο μεμονωμένες νύχτες».

Ο καθηγητής Guy Leschziner, συγγραφέας του βιβλίου The Secret World of Sleep (Ο μυστικός κόσμος του ύπνου) και σύμβουλος στα νοσοκομεία Guy's και St Thomas' του Λονδίνου, αμφισβητεί επίσης τη χρησιμότητα της παρακολούθησης του ύπνου. «Υπάρχουν κάποιες εγγενείς διαφορές μεταξύ της παρακολούθησης του ύπνου και της παρακολούθησης της άσκησης. Αν ένα Fitbit σας λέει ότι έχετε κάνει μόνο 2.000 βήματα, δεν είναι τόσο δύσκολο να αυξήσετε τον αριθμό σας. Αλλά το να σου λένε ότι δεν κοιμάσαι αρκετές ώρες ή αρκετά βαθιά δεν είναι εφαρμόσιμο», λέει.

«Ο μαγικός τρόπος για να έχετε έναν καλό ύπνο είναι να αναγνωρίσετε ποια είναι τα εμπόδια. Σας λείπει ο ύπνος επειδή δεν υπάρχουν αρκετές ώρες στην ημέρα σας; Ή μήπως φταίει το γεγονός ότι δεν μπορείτε να κοιμηθείτε εξαρχής; Ή μήπως έχετε αρκετές ώρες αλλά εξακολουθείτε να αισθάνεστε νυσταγμένοι κατά τη διάρκεια της ημέρας (πιθανό σημάδι διαταραχής του ύπνου); Με βάση αυτές τις πληροφορίες, μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια».

Ο ίδιος είναι της γνώμης ότι κάθε στοιχείο σχετικά με τον ύπνο REM, που συνδέεται με τα όνειρα, είναι άνευ σημασίας. «Δεν ξέρουμε πώς να ερμηνεύσουμε αυτούς τους αριθμούς. Γνωρίζουμε ότι ο ύπνος REM εξυπηρετεί μια σημαντική λειτουργία, αλλά στο παρελθόν, όταν ορισμένα αντικαταθλιπτικά κατέστειλαν εντελώς τον ύπνο REM, οι άνθρωποι δεν υπέστησαν συνέπειες.

Πού θα τελειώσουν όλα αυτά; Ένα άρθρο του 2023 που δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο του Loughborough σχετικά με το μέλλον της τεχνολογίας του ύπνου ανέφερε έννοιες που περιλαμβάνουν... πυτζάμες ενσωματωμένες με αισθητήρες για την παρακολούθηση των αλλαγών στη στάση του σώματος, την αναπνοή και τον καρδιακό ρυθμό, και την αγκαλιά ενός ρομποτικού μαξιλαριού κωδικοποιημένου με ένα αναπνευστικό μοτίβο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κοιμηθούν γρηγορότερα. Και φυσικά έπεται συνέχεια. Γιατί, όπως προείπαμε, το άγχος θα μας φάει όλους. Μέχρι να χάσουμε όλοι τον ύπνο μας.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr