1821 Ελλάδα: Το εθνικό κράτος και εμείς

17:28 4/1/2021 - Πηγή: Attiki Press

Η συμπλήρωση φέτος διακοσίων ετών από την έναρξη της επανάστασης του 1821 σε μια Ελλάδα υπό πολιορκία -οικονομική, εθνική, υγειονομική- προσλαμβάνει αναγκαστικά και ένα χαρακτήρα αυτογνωσίας. Διακόσια χρόνια μετά την υπερπροσπάθεια της εθνικής παλιγγενεσίας τι κράτος θέλουμε να έχουμε και κυρίως ποιοι -θέλουμε να- είμαστε; Και ως προς το κράτος τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του είναι το εύρος και το βάθος. Από τότε έχουμε διαγράψει μεγάλη πορεία και σίγουρα έχουμε επιτύχει πολλά περισσότερα από αυτά που είχαν στο μυαλό τους οι

τότε επαναστατημένοι Έλληνες. Τι είχαν όμως στο μυαλό τους;

Μάλλον εδώ θα πρέπει να τους χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες, στους Έλληνες του κυρίως ελλαδικού χώρου, απλούς αγωνιστές, οπλαρχηγούς, προεστούς και στους Έλληνες του εξωτερικού, διανοούμενους, Φαναριώτες ή εμπόρους. Στην πρώτη κατηγορία οι απλοί αγωνιστές απλώς ακολουθούσαν οπλαρχηγούς και προεστούς χωρίς κάποια συγκεκριμένη εικόνα για το μέλλον πέρα από την εκδίωξη των Τούρκων. Αλλά και η ιδέα των οπλαρχηγών και των προεστών για το κράτος που θα προέκυπτε ήταν κάπως συγκεχυμένη. Ή μάλλον περιοριζόταν στο ότι θεωρούσαν κεκτημένο δικαίωμά τους, εφόσον είχαν πολεμήσει, πως θα λάμβαναν μία περιοχή, την οποία θα διοικούσαν οι ίδιοι κατά το δοκούν. Η θέση τους αυτή επιβεβαιώνεται και από τη γενικότερη αντιδραστική στάση που κράτησαν σε οποιαδήποτε προσπάθεια περιορισμού των εξουσιών τους και υπαγωγής τους στην κεντρική εξουσία.

1821 Ελλάδα: Το εύρος του κράτους

Η Ελλάδα του σήμερα χωρίς αμφιβολία βρίσκεται από άποψη έκτασης πέρα από κάθε προσδοκία των αγωνιστών του 1821. Χωρίς και πάλι να έχουν στο μυαλό τους συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια, μετά τη γρήγορη κατάπνιξη της επανάστασης στη Μακεδονία, είναι βέβαιο πως σε καμία περίπτωση δεν σκεφτόντουσαν πιο βόρεια από τη Θεσσαλία -και αυτή με επιφυλάξεις. Στον νησιωτικό χώρο ενδεχομένως οι προσδοκίες να ήταν διαφορετικές, δεδομένου ότι νησιά απομακρυσμένα από τον εθνικό κορμό, όπως η Σάμος ή τα Ψαρά, διέθεταν μεγάλες μονάδες στον στόλο και ότι κάποιες από τις σημαντικότερες ναυμαχίες διεξήχθησαν κοντά στα μικρασιατικά παράλια.

Ο μόνος που είχε μαξιμαλιστικές -για τα δεδομένα της εποχής- γεωγραφικές επιδιώξεις ήταν ο Καποδίστριας, αλλά και αυτός περισσότερο για λόγους τακτικισμού, δηλαδή να ζητάει περισσότερα για να πάρει αυτό που θέλει στις διαπραγματεύσεις με τις μεγάλες δυνάμεις. Η Ελλάδα του σήμερα μετά τη μικρασιατική καταστροφή, την ανταλλαγή πληθυσμών και την εθνική ομογενοποίηση δεν έχει πλέον γεωγραφικές επιδιώξεις. Σε μια δύσκολη γειτονιά επιδιώκει σχέσεις καλής γειτονίας και συνεργασίας χωρίς να διεκδικεί, αλλά και χωρίς να παραχωρεί, κατά το δόγμα της εξωτερικής μας πολιτικής.

Το βάθος του κράτους

Με τη δημιουργία του το νέο κράτος βρέθηκε γυμνό από υποδομές και οργάνωση. Γύμνια, που καθώς οι τεχνολογικές ανακαλύψεις τρέχουν στη σύγχρονη εποχή, αγχωτικά αγωνίζεται να καλύψει μέχρι σήμερα. Προσπάθειες σοβαρές και ειδικά το τελευταίο διάστημα γίνονται, ωστόσο τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις. Το ζητούμενο είναι να δει το κράτος ο Έλληνας ως κάτι δικό του. Γιατί μέχρι τώρα η σχέση του μαζί του ήταν τουλάχιστον περιπεπλεγμένη. Το κράτος στο μυαλό του ήταν δυνάστης, άρπαγας και καταπιεστής και όχι ρυθμιστής, αρωγός και προστάτης.

Ποιοι θέλουμε να είμαστε

Το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας είναι πολύ πιο ευρύ από όσες γραμμές κι αν προσφέρει μια δημοσίευση. Πριν την επανάσταση η βυζαντινή παράδοση ήταν ισχυρή στο λαϊκό στοιχεία, ήταν βίωμα. Ρωμιός και ρωμιοσύνη και Ρωμανία ήταν για τους απλούς ανθρώπους, Ελλάδα και Έλληνες ήταν έννοιες που απαιτούσαν μια κάποια εκπαίδευση. Η γερμανική διακυβέρνηση που μας επιβλήθηκε και η αρχαιολατρεία που αυτή επέφερε στην εκπαίδευση επιχείρησαν να εξοβελίσουν την ελληνική αυτοκρατορική παράδοση, να «αποστρέψουν τους οφθαλμούς από του ενδιαμέσου χάσματος» μεταξύ της αρχαίας και της νεότερης Ελλάδας.

Και όπως συμβαίνει σε κάθε τέτοιου είδους εγχείρημα που στερείται βάσεως δημιουργήθηκαν τερατουργήματα, που σέρνονται μέχρι σήμερα. Άνθρωποι που δεν έχουν διαβάσει ούτε ένα αρχαίο κείμενο να ομνύουν ότι είμαστε ο περιούσιος λαός, ότι οι αρχαίοι Έλληνες τα είπαν όλα και άλλα γνωστά και ντροπιαστικά. Η παιδεία μας δεν υπήρξε ποτέ αυτή που θα έπρεπε και δεν μιλάμε για απαλλαγή από την αρχαιότητα, αλλά για το αν αυτό το βάρος μπορεί να μετουσιωθεί σε κάτι δημιουργικό και όχι σε κάτι που το βγάζουμε από το σεντούκι και το επιδεικνύουμε όποτε έχουμε πρόβλημα.

Το ποιοι είμαστε, λοιπόν, έχει να κάνει με το να αποφασίσουμε αρχικά ποιοι ήμασταν. Και αφού απαλλαγούμε από μυθεύματα και ιστορικά μαγειρέματα, να αποφασίσουμε ποιοι θέλουμε να γίνουμε συλλογικά. Μέσα από την εκπαίδευση και την προσπάθεια. Χωρίς στερεή μνήμη να πατήσουμε δεν γίνεται άλμα προς το όραμα.

Δείτε ακόμηΗ ελληνική επανάσταση, η τουρκική «έκπληξη» και οι «αχάριστοι» Έλληνες