Η Μήδεια γράφτηκε σε μια περίοδο κρίσης, όπως η σημερινή...

08:35 2/12/2013 - Πηγή: Attiki Press

Συνέντευξη στην Ηρώ Μητρούτσικου

Φίλιππε, μίλησέ μας για τις σπουδές σου κι αν αυτές σε οδήγησαν να ασχοληθείς με τη διερεύνηση του αρχαίου δράματος, γενικά.

Η επιθυμία ενασχόλησης με το αρχαίο δράμα προϋπάρχει των σπουδών μου στο θέατρο. Έχω ακόμη ζωντανές τις μνήμες από παραστάσεις που παρακολούθησα στην Επίδαυρο και το Ηρώδειο ως παιδί. Θυμάμαι πως, μέσα από τον

θαυμασμό για τα κείμενα αυτά, άρχισα να διαβάζω Αισχύλο, Σοφοκλή και Ευριπίδη. Μετά, όταν τέλειωσα το σχολείο, ακολούθησε η δραματική σχολή και μέσα από αυτή την εμπειρία άρχισα να αναζητώ, εξωσχολικά, νέους τρόπους προσέγγισης του θεάτρου, συνδεδεμένους με την έννοια της σωματικότητας και της σύνδεσή της με το κείμενο. Όπου κι αν έψαχνα με τον ένα ή άλλο τρόπο συναντιόμουν με τα σπουδαία αυτά κείμενα, τα οποία αποτελούσαν τη βάση δουλειάς πολλών δασκάλων μου, όπως η Άντζελα Μπρούσκου. Κάποια στιγμή αποφάσισα να πάω στο Λονδίνο, όπου και παρέμεινα για πέντε χρόνια, για να συνεχίσω τις σπουδές μου σε επίπεδο μεταπτυχιακού και βρέθηκα στο Central School of Speech and Drama, το οποίο είχε ως βάση στο πρόγραμμα σπουδών του τις μεθόδους του Jacques Lecoq και του μαθητή του Philippe Gaulier. Οι σπουδές μου εκεί ήταν

κατά βάση πρακτικές: σκηνοθεσία και σωματική υποκριτική.

Εκεί είναι που ανακάλυψα, πάλι, τη σύνδεση με την τραγωδία, αφού και αυτοί οι δύο δάσκαλοι ασχολήθηκαν με την αρχαία τραγωδία μέσα από μία άλλη σκοπιά βέβαια.

Ας πούμε, δηλαδή, ότι η σχέση μου με το αρχαίο δράμα ήταν ισχυρότερο κίνητρο για να ασχοληθώ με το θέατρο εν γένει και όχι κάτι που ανακάλυψα στην πορεία. Απλά, όποιο βήμα κι αν έκανα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η τραγωδία ήταν εκεί.

Σε ενδιαφέρει μια σύγχρονη ανάγνωση των αρχαίων κλασσικών κειμένων;

Εξαρτάται από το πως ορίζει κανείς τη λέξη σύγχρονη. Αν ξεκινάει και τελειώνει στις ενδυματολογικές και σκηνογραφικές επιλογές μίας παράστασης, τότε μάλλον όχι. Αν με τη λέξη: σύγχρονη εννοούμε μία παράσταση/ανάγνωση, η οποία προσπαθεί να αναζητήσει μία οργανική σύνδεση του κειμένου με το σήμερα, τότε, σίγουρα είναι σύγχρονη ανάγνωση. Τα κείμενα αυτά, αν και γράφτηκαν πριν από πολλούς αιώνες, δε θεωρώ ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μουσειακό είδος· η πραγματική αξία και διαχρονικότητά τους βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός ότι καταπιάνονται με θέματα τα οποία απασχολούν την ανθρωπότητα από καταβολής της. Άρα, σίγουρα μία σύγχρονη ανάγνωση τους αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, το αιτούμενο σε μία παράσταση αρχαίας τραγωδίας. Ίσως, μέσα από εκεί, να χτιστεί μία νέα συνείδηση στο κοινό, το οποίο, πολλές φορές, ακούγοντας τη λέξη τραγωδία φαντάζεται χλαμύδες,κοθόρνους και εκκωφαντικές φωνές.

Πώς μπορεί να παρουσιαστεί ένα αρχαίο δράμα σε κλειστό χώρο και μάλιστα με τον θεατή να είναι σε απόσταση αναπνοής από τους ηθοποιούς, όπως συμβαίνει με την παράσταση της “Μήδειας” στο bios;

Σίγουρα όχι με χλαμύδες, κοθόρνους και εκκωφαντικές φωνές. Αστειεύομαι, θα έλεγα ότι δεν είναι εύκολο, ειδικά με μία παράσταση σαν τη δική μας, η οποία, με την παρούσα σύνθεση της, έχει ως τώρα παρουσιαστεί σε τρεις εντελώς διαφορετικούς χώρους. Αρχικά στο θέατρο «104», στο οποίο υπήρχε μία “κανονική” απόσταση μεταξύ θεατών και σκηνής, στο Αρχαίο Θέατρο Ηφαιστείας, στη Λήμνο, όπου τα μεγέθη, εν γένει, ήταν άλλα και τώρα στο υπόγειο του “bios”, όπου, όπως λες, κοινό και ηθοποιοί βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής. Ίσως, όμως, εκεί να βρίσκεται και η λύση στο πρόβλημα της απόστασης. Κληθήκαμε, μέσα σε λιγότερο από 6 μήνες, να προσαρμόσουμε την παράσταση σε τρεις εντελώς αντίθετους χώρους, πράγμα το οποίο, υποθέτω, μας οδήγησε σε μία μεγαλύτερη ευλυγισία και μια, ίσως, πιο βαθιά κατανόηση της έννοιας του δημόσιου, το οποίο αποτελεί και βασικό άξονα έρευνας της παράστασής μας.

Ποιά σχέση θες να αναπτύξεις βάζοντας τον Χορό ανάμεσα στους θεατές;

Ο Χορός λειτουργεί ως μία αλληγορική γέφυρα, μεταξύ των επί σκηνής ηθοποιών και του κοινού. Η θέση του, ορισμένη ανάμεσα στους θεατές, δηλώνει τη συνειδητή επιλογή να λειτουργεί ως ένα οργανικό εργαλείο, απόλυτα εστιασμένο στο να παρατηρεί και να επεμβαίνει, από μία επιμελώς καθορισμένη απόσταση, στην “παράσταση” της Μήδειας. Μιας Μήδειας σε ρόλο υποκριτή, η οποία μεταμορφώνεται σε κάθε σκηνή, προκειμένου να φέρει εις πέρας το ιερό προσωπικό της καθήκον.

Γιατί ο μόνος φωτισμός που χρησιμοποιείς είναι μακρόστενες λάμπες φθορίου στο πάτωμα; Γιατί οι ράβδοι αυτές περικλείουν την σκηνή;

Η αρχική, ας πούμε, θεωρία πάνω στην οποία βάσισα τη Μήδεια ήταν: η Μήδεια υποκριτής.

Υποκριτής σημαίνει ηθοποιός, πράγμα το οποίο, με τις τόσες αλλαγές προσωπείων που έχει η Μήδεια, μας οδηγεί να της το αποδώσουμε ως ένα από τα χαρακτηριστικά της. Η Μήδεια αλλάζει διαρκώς, ανάλογα με το ποιον ή ποιούς έχει απέναντι της.
Υποκριτής όμως, και εδώ είναι, ας πούμε, γλωσσολογικό, ονομάζεται κι αυτός που απαντά, που αποκρίνεται. Καθώς δουλεύαμε τη Μήδεια με τη δραματουργό της παράστασης Κατ. Κωνσταντινάκου και τον εικαστικό Αντ. Βολανάκη, προσπαθούσαμε να αναλύσουμε σημειολογικά την έννοια υποκριτής.

Η χρήση, λοιπόν, των φθορίων στο πάτωμα δημιουργεί, εκτός από ένα όριο, και μια “σκηνή” εντός της οποίας η Μήδεια-υποκριτής θα “παίξει” τους ρόλους της!

Αυτά τα κείμενα γράφονταν και παρουσιάζονταν στο πλαίσιο μιας ιδανικής δημοκρατίας, παρότι όλες, σχεδόν, οι ιστορίες μιλούσαν για βασιλεία. Πώς το βλέπεις εσύ σε σχέση με τότε και σε σχέση με σήμερα; Ποιά η γνώμη σου για όσα ακούγονται σήμερα για το ότι καταλύεται το δημοκρατικό πολίτευμα και οι ελευθερίες των πολιτών; Ποιά η σχέση της Μήδειας με αυτό;

Όσον αφορά τη Μήδεια και την εποχή που γράφτηκε, θα έλεγα ότι η δημοκρατία κάθε άλλο παρά ιδανική ήταν. Η Μήδεια γράφτηκε τρεις εβδομάδες πριν το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου, ενός πολέμου ο οποίος στοίχισε πολύ ακριβά σε όλους.

Πέραν αυτού, όμως, στην Αθήνα την περίοδο πριν τον πόλεμο υπάρχουν έντονες κοινωνικές αναταράξεις. Τη δημοκρατία, και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή, απολαμβάνουν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, ενώ άλλες όχι. Οι μέτοικοι (μετανάστες), οι γυναίκες και οι δούλοι δεν ανήκουν στις προνομιούχες κατηγορίες πολιτών, παρόλο που, σαν σύνολο, αποτελούν την πλειοψηφία των κατοίκων της Αθήνας. Η Μήδεια συγκεντρώνει στοιχεία αυτών των τριών κατηγοριών. Είναι γυναίκα, είναι ξένη(μετανάστρια) και κινδυνεύει να γίνει δούλα. Ο Ευριπίδης, προφανώς, θέλει να μιλήσει για όλα αυτά, επειδή, όμως, δεν είναι εύκολο να αναφερθεί απευθείας στα οικεία κακά, παίρνει ένα μύθο, ο οποίος εκτυλίσσεται στην Κόρινθο, μία πόλη η οποία τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή βρίσκεται σε ρήξη με την Αθήνα, και μιλά έμμεσα για τα θέματα που τον απασχολούν.

Η σύνδεση με το σήμερα είναι εμφανής , η οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, ουσιαστικά έφερε στην επιφάνεια μία έντονη και βαθιά κρίση αξιών. Προσωπικά, πιστεύω ότι αυτό το έλλειμμα δημοκρατίας υπάρχει στη χώρα μας πολύ περισσότερο καιρό από ότι νομίζουμε. Επειδή, όμως, μέχρι πολύ πρόσφατα υπήρχε μία επίπλαστη ευμάρεια, δεν είχε μπει κανείς στη διαδικασία να μιλήσει για όλα αυτά. Η κρίση σε οικονομικό επίπεδο, απλά, έκανε τα πράγματα πιο εμφανή. Αυτό, σε συνάρτηση με το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν εαυτούς να μπαίνουν στο περιθώριο και σε μία αμείλικτη ανέχεια, η οποία απειλεί εμφανώς την επιβίωσή τους, έχουν κάνει αυτά τα ήδη υπάρχοντα κενά να μεγαλώνουν και να μην μπορούν, πλέον, να κρυφτούν.

Το ζήτημα της ξενοφοβίας, για παράδειγμα, ενυπάρχει στην Ελληνική κοινωνία από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 με τα πρώτα ρεύματα μεταναστών από τις γειτονικές πρώην ανατολικές χώρες. Τότε, όπως και τώρα, οι άνθρωποι αυτοί, οι οποίοι ήρθαν στη χώρα μας αναζητώντας ένα καλύτερο αύριο, δεν έγιναν αποδέκτες της περίφημης Ελληνικής φιλοξενίας. Τώρα, όμως, το πρόβλημα παρουσιάζεται σοβαρότερο, γιατί, λόγω της βαθιάς ανέχειας, στην οποία έχει περιέλθει η χώρα, έχουμε την εμφάνιση ακραίων πολιτικών μορφωμάτων, τα οποία έχουν μετατρέψει τη βία που προϋπήρχε σε επίπεδο ψυχολογίας και συμπεριφοράς σε κάτι απτό και σωματικό, όπως είναι οι φόνοι και οι ξυλοδαρμοί μεταναστών.

Η βία, όμως, προϋπήρχε και δεν πρέπει να το ξεχνάμε, όσο δύσκολο κι αν είναι να το παραδεχτούμε. Και άλλα φαινόμενα προϋπήρχαν, όπως η καταπάτηση των δημοκρατικών ελευθεριών, απλά, πριν την οικονομική κρίση, ήμασταν όλοι απασχολημένοι με θέματα όπως το τί αμάξι θα αγοράσουμε ή το αν θα πάμε για διακοπές στη Μύκονο ή στην Αμοργό!

Η Μήδεια τί είναι τελικά; Εκδικητική μάγισσα ή απελπισμένη ερωτευμένη; Δολοφόνος ή φεμινίστρια ;

Δεν πιστεύω ότι ο χαρακτηρισμός για την Μήδεια μπορεί να περιοριστεί σε μία λέξη. Τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητά της είναι πολλά και σε πολλά σημεία αντιφατικά μεταξύ τους. Ακόμα και κάθε μία από τις λέξεις που χρησιμοποίησες παραπάνω έχουν αποτελέσει αντικείμενο αντικρουόμενων μελετών από θεωρητικούς του θεάτρου. Αυτό, όμως, είναι που κάνει και το έργο τόσο δημοφιλές και έχει απασχολήσει και απασχολεί τόσους πολλούς δημιουργούς! Ακόμα και η πορεία της μέσα στο έργο είναι μία διαρκής αλλαγή προσώπων και προσωπείων, το μόνο που δεν αλλάζει είναι η προσήλωσή της σε αυτό το ιερό καθήκον της.

Η παράσταση που παίζεται στο bios είναι η τρίτη παρουσίαση της “Μήδειάς” σου και φαντάζομαι και τελική. Πόσο καιρό τη δούλευες και γιατί τόσο πολύ;

Όπως σου είπα, αυτό το έργο, κατά τη γνώμη μου, είναι ανεξάντλητο. Κάθε φορά που καταπιάνεσαι μαζί του βρίσκεις κάτι, το οποίο δεν σε είχε απασχολήσει ιδιαίτερα στο παρελθόν. Ακόμα και ανάμεσα σε δύο παραστάσεις συνειδητοποιώ παραλείψεις από πλευράς μου, όσον αφορά σε σημεία του έργου. Σαφώς, πολλά από αυτά μένουν, απλά, στο επίπεδο της παρατήρησης, αφού, πλέον δεν είμαστε σε περίοδο προβών.

Προς το παρόν, αυτό είναι το τελευταίο ανέβασμα της Μήδειας για μένα. Ίσως στο μέλλον να ξανασχοληθώ αλλά, για τώρα, νομίζω ότι ο κύκλος Μήδεια ετοιμάζεται να κλείσει. Παρόλα αυτά, τώρα που το λέω αυτό, μου προκαλεί μία θλίψη.

Πρόσφατα, η παράσταση σας παίχτηκε στα πλαίσια του διεθνούς δικτύου παραστατικών τεχνών (ΙΕΤΜ). Εκεί είχε την ευκαιρία κόσμος από το εξωτερικό να δει Ελληνικές παραγωγές. Ποιές ήταν οι εντυπώσεις που εισέπραξες από το κοινό;

Το ΙΕΤΜ σαν διοργάνωση ήταν πολύ σημαντική και επικερδής για όλους τους Έλληνες καλλιτέχνες. Σε μια περίοδο που δεν γίνονται βήματα προώθησης της σύγχρονης Ελληνικής καλλιτεχνικής παραγωγής, μια διοργάνωση σαν το ΙΕΤΜ έδωσε σε όλους μας την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε με ομότεχνους, προγραμματιστές φεστιβάλ και παραγωγούς από όλο τον κόσμο.

Σε ένα πιο συγκεκριμένο τώρα επίπεδο, με τη Μήδεια μας δόθηκε η μοναδική ευκαιρία να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας σε ένα άλλο κοινό, το οποίο δε μιλάει τη γλώσσα μας! Για καλή μας τύχη η προσέλευση του κοινού ήταν πολύ μεγάλη, λόγω έργου. Από την εμπειρία αυτή εισπράξαμε πολύ θετικά σχόλια και είμαστε στη διαδικασία συζητήσεων για να παρουσιαστεί η παράσταση σε κάποια φεστιβάλ στο εξωτερικό, πράγμα το οποίο μας χαροποιεί ιδιαίτερα...

Αυτές τις μέρες η Μήδεια ολοκληρώνει τον κύκλο της (στις 17/12/). Έχουν απομείνει 3 εβδομάδες, 5 παραστάσεις. Έχετε σκεφτεί για κάποια επανάληψη της παράστασης αργότερα, στην Αθήνα;

Πέρα από τις συζητήσεις για το εξωτερικό όχι. Ίσως στο μέλλον, δεν έχω όμως κάτι συγκεκριμένο.

Ποιά είναι τα δικά σου επόμενα σχέδια; Ξέρω ότι ετοιμάζεις κάτι διαφορετικό....

Ναι, ετοιμάζω μια παράσταση, η οποία θα είναι μεικτό θέαμα, σε συνεργασία με μία πολύ ενδιαφέρουσα τζαζ μπάντα, του συνθέτη και μουσικού Τρύφωνα Θωμόπουλου μαζί με τη δραματολόγο μας Κατ.Κωνσταντινάκου. Είμαστε στη διαδικασία καθορισμού της δομής της παράστασης, η οποία θα περιλαμβάνει μουσική, λόγο και κίνηση και ελπίζουμε ότι με το νέο έτος θα ξεκινήσουμε τις πρόβες.

Μάλιστα, μετά την τραγωδία, κάτι μουσικοθεατρικό! Πολύ ωραία. Κλείνοντας θέλεις να προσθέσεις κάτι ακόμα για την παράσταση της «Μήδειας» στο bios;

Η παράσταση θα παίζεται στο bios Δευτερότριτα στις 9μμ, μέχρι και την Τρίτη 17 Δεκεμβρίου (εκτός 3/12). Τη Μήδεια ερμηνεύει η Μαρία Πανουργιά και τους αντρικούς ρόλους ο Θανάσης Δόβρης, ενώ το χορό απαρτίζουν οι Βιβή Νικολακοπούλου, Μαρία Παμούκη και Χριστίνα Λαζουρά. Την κίνηση έχει επιμεληθεί η Μαριέλα Νέστορα, τους φωτισμούς έχει σχεδιάσει η Βαλεντίνα Ταμιωλάκη, δραματολόγος είναι η Κατερίνα Κωνσταντινάκου και η μουσική και το ηχητικό περιβάλλον είναι του Γιώργου Ταμιωλάκη. Όπως προείπα, η εγκατάσταση και τα ανδρικά κοστούμια είναι του Αντώνη Βολανάκη ενώ το κοστούμι της Μήδειας έχει σχεδιάσει η Μαρία Παπαδοπούλου. Θα ήθελα εδώ να τους ευχαριστήσω όλους ξεχωριστά για την πολύτιμη συν πόρευση και συν δημιουργία.

Κριτική της εφημερίδας μας για τη «Μήδεια»: http://www.attikipress.gr/71130/mia-eksairetikh-mhdeia-mono-gia-dyo

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

«Μήδεια» του Ευριπίδη

Σκηνοθεσία: Φίλιππος Κανακάρης

Πρωταγωνιστούν: Μ.Πανουργιά, Θ.Δόβρης

Bios, Πειραιώς 84 και Σαλαμίνος

Ώρα 21.00

Δευτέρα 2/12

Δευτέρα-Τρίτη 9+10/12

Δευτέρα-Τρίτη 16+17/12

Νέο layer