Ο μεγάλος κίνδυνος για την υγεία από το φαινόμενο της αιθαλομίχλης

13:43 10/2/2015 - Πηγή: Attiki Press

Η οικονομική κρίση που έπληξε τα ελληνικά νοικοκυριά τα τελευταία χρόνια ανάγκασε τους περισσότερους να στραφούν στην φθηνότερη θέρμανση, με καυσόξυλα που καίγονται στα τζάκια και στις σόμπες, προκαλώντας ωστόσο σημαντική αύξηση στις συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα. Ως αιθαλομίχλη ορίζεται το είδος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που παρουσιάζεται όταν έχουμε υψηλή συγκέντρωση ρύπων, όπως αιωρουμένων σωματιδίων (κυρίως αιθάλης), διοξειδίου του θείου και μονοξειδίου του άνθρακα, σε συνδυασμό με σχετικά χαμηλή θερμοκρασία και μεγάλη σχετική

υγρασία.

Τα αιωρούμενα σωματίδια είναι μικρά τεμάχια ύλης σε στερεή ή υγρή φάση, που μπορούν να αιωρούνται στην ατμόσφαιρα για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τέτοια σωματίδια είναι η σκόνη, η αιθάλη (καπνός) και διάφορα μέταλλα. Σαν αιθάλη αναφέρονται τα μικρά σωματίδια, τα οποία προέρχονται από ατελείς καύσεις, είναι μαύρου χρώματος και αποτελούνται κυρίως από άνθρακα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα παραδοσιακό τζάκι εκλύει στην ατμόσφαιρα 30 φορές περισσότερα αιωρούμενα σωματίδια από ό, τι ένας καλά συντηρημένος καυστήρας πολυκατοικίας με 25 διαμερίσματα.

Δεν πρόκειται για ένα ακίνδυνο και «αθώο» φαινόμενο, αντιθέτως η αιθαλομίχλη έχει δυσμενείς συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Μερικά από τα προβλήματα, που μπορεί να παρατηρηθούν, αφορούν σε αυτά του αναπνευστικού, σε επιδείνωση των αλλεργιών και σε πρόκληση αναπαραγωγικών και αναπτυξιακών προβλημάτων. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους ευάλωτους πληθυσμούς παιδιών, ηλικιωμένων, εγκύων γυναικών, καθώς και αυτών, που πάσχουν από αναπνευστικά ή καρδιαγγειακά προβλήματα.

Ως επίπεδα συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων ορίζονται οι μέσες 24ωρες τιμές των συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων, εκφρασμένες σε μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο περιβάλλοντα αέρα (μg/m3), με βάση τις οποίες κηρύσσονται τα διάφορα στάδια ενημέρωσης και προστασίας του πληθυσμού. Ανάλογα με τα επίπεδα συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων και για συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 50 μg/m3 , όπως αυτά ανακοινώνονται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, ενημερώνεται ο πληθυσμός μέσω συστάσεων:

24ωρες συγκεντρώσεις PM10 (μg/m3 )Πληροφόρηση του κοινούΣυστάσεις σε άτομα αυξημένου κινδύνουΣυστάσεις στο γενικό πληθυσμό51-75Ενήλικες με αναπνευστικό πρόβλημα, ενήλικες καρδιοπαθείς και παιδιά με αναπνευστικά προβλήματα θα πρέπει να περιορίσουν κάθε έντονη σωματική άσκηση, ιδιαίτερα αν αυτή γίνεται σε εξωτερικούς χώρους.Καμία σύσταση76-100Άτομα με αναπνευστικό πρόβλημα ή καρδιοπαθείς και παιδιά θα πρέπει να περιορίσουν κάθε έντονη σωματική δραστηριότητα, ιδιαίτερα αν αυτή γίνεται σε εξωτερικούς χώρους.

Άτομα με άσθμα μπορεί να χρειαστούν πιο συχνά εισπνοές του ανακουφιστικού φαρμάκου. Άτομα άνω των 65 ετών θα πρέπει να περιορίσουν τη σωματική τους δραστηριότητα.Κάθε άτομο που αισθάνεται ενόχληση στα μάτια ή εμφανίζει βήχα, ρινική συμφόρηση ή ενόχληση στο λαιμό θα πρέπει να περιορίσει τη σωματική του άσκηση- δραστηριότητα, ιδιαίτερα αν αυτή γίνεται σε εξωτερικούς χώρους.101-150Άτομα με αναπνευστικό πρόβλημα, καρδιοπαθείς, παιδιά καθώς και τα άτομα άνω των 65 ετών θα πρέπει να περιορίσουν τη σωματική άσκηση-δραστηριότητα και το χρόνο παραμονής τους σε εξωτερικούς χώρους.

Άτομα με άσθμα μπορεί να χρειαστούν πιο συχνά εισπνοές ανακουφιστικού φαρμάκου.Κάθε άτομο θα πρέπει να περιορίσει τη σωματική άσκηση ιδιαίτερα αν αισθάνεται ενόχληση στα μάτια ή εμφανίζει βήχα, ρινική συμφόρηση ή ενόχληση στο λαιμό>150Άτομα με αναπνευστικό πρόβλημα, καρδιοπαθείς, παιδιά καθώς και τα άτομα άνω των 65 ετών θα πρέπει να αποφύγουν κάθε σωματική άσκηση-δραστηριότητα σε εξωτερικούς χώρους. Επίσης, συνιστάται η αποφυγή παραμονής σε εξωτερικούς χώρους ιδιαίτερα σε περιοχές με αυξημένη κυκλοφορία. Άτομα με άσθμα μπορεί να χρειαστούν πιο συχνά εισπνοές ανακουφιστικού φαρμάκου. Επί επιμονής συμπτωμάτων συνιστάται επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό.Σε κάθε άτομο συνιστάται να αποφύγει κάθε σωματική άσκηση σε εξωτερικούς χώρους και να περιορίσει το χρόνο παραμονής σε εξωτερικούς χώρους ιδιαίτερα σε περιοχές με αυξημένη κυκλοφορία.>150Διακοπή λειτουργίας των δημόσιων ή ιδιωτικών βρεφικών, βρεφονηπιακών, παιδικών σταθμών, νηπιαγωγείων και σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Πιο επικίνδυνη και από τα καυσαέρια αυτοκινήτων η αιθαλομίχλη

Την ίδια στιγμή, εξάλλου, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε επιστημονική ομάδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης αποκαλύπτεται ο μεγάλος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία από την αιθαλομίχλη. Αυτό που καταδεικνύει η έρευνα είναι ότι το νέφος και τα αιωρούμενα σωματίδια που προκαλούνται από την εμφάνιση της αιθαλομίχλης είναι πιο επικίνδυνα από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων.

Οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, οι οποίοι προσροφώνται στα αιωρούμενα σωματίδια, βασικό συστατικό της αιθαλομίχλης, αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Μεγαλύτερο κίνδυνο, σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο της έρευνας, αναπληρωτή καθηγητή Περιβαλλοντικής Μηχανικής Δημοσθένη Σαρηγιάννη, διατρέχουν ιδιαίτερα τα παιδιά έως 2 ετών, τα οποία εκτίθενται σε αυτά τα σωματίδια, 5 με 7 φορές περισσότερο από τους ενηλίκους.

Οι μετρήσεις, που έγιναν στη Θεσσαλονίκη την περίοδο 2012 – 2013, έδειξαν ότι οι συγκεντρώσεις σωματιδίων που εκπέμπονται κατά την καύση βιομάζας για θέρμανση σε τζάκια και σόμπες, στη διάρκεια του χειμώνα, είναι υψηλότερες από εκείνες που προκύπτουν από την κυκλοφορία των οχημάτων. Οι ερευνητές όμως κατέληξαν και σε ένα σημαντικότερο συμπέρασμα. Από τις χημικές αναλύσεις που έγιναν για 19 καρκινογόνες ουσίες (PAH – πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες) βρέθηκε ότι τα σωματίδια που προέρχονται από καύση βιομάζας περιείχαν υψηλότερη περιεκτικότητα σε PAH από εκείνα που εκπέμπονται από άλλες πηγές.

Όταν ο άνθρωπος εκτίθεται σε ρύπανση από αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία περιλαμβάνουν πολυαρωματικούς υδρογονάνθρακες, ένα μεγάλο τμήμα (πιθανώς μεγαλύτερο του 80%) των εισπνεόμενων ενώσεων αναμένεται να εναποτεθεί στο επιθήλιο, δηλαδή τη «φόδρα» που ντύνει τους πνεύμονες, και να απορροφηθεί άμεσα από το αίμα. Επιπλέον, μικρό μέρος απορροφάται και μεταβολίζεται στην τραχεία και στους βρόγχους.

Για να καταλήξουν σε αυτά τα συμπεράσματα, οι ερευνητές έλαβαν δείγματα αιωρούμενων σωματιδίων από αστικές περιοχές της Θεσσαλονίκης απαλλαγμένες από κυκλοφοριακή ρύπανση και από σημεία της Εγνατίας, τα οποία χαρακτηρίζονται από έντονη κυκλοφοριακή ροή.

Το παράδειγμα του Λονδίνου το 1952

Τον Δεκέμβριο του 1952 αιθαλομίχλη κάλυψε για πέντε ολόκληρες ημέρες το Λονδίνο με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 4.000 πολίτες. Σε εκείνες τις πέντε ημέρες, όπου η ορατότητα ήταν αδύνατη ακόμα και για τους πεζούς, που κρατούσαν φανάρια, χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν και αμέτρητοι άλλοι υπέφεραν από αναπνευστικά προβλήματα. Λόγω του κρύου και των έντονων χιονοπτώσεων, οι Λονδρέζοι έκαιγαν μεγάλες ποσότητες ξύλων και τεράστιες ποσότητες καπνού εκλύονταν στην ατμόσφαιρα. Υπό κανονικές συνθήκες, αυτό δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα, καθώς ο καπνός θα διασκορπιζόταν στην ατμόσφαιρα.

Ωστόσο, οι μετεωρολογικές συνθήκες των ημερών του Δεκεμβρίου 1952 (αντικυκλώνας) οδήγησαν αέριες μάζες προς το έδαφος. Δεδομένου ότι ο αέρας κοντύτερα στο έδαφος είναι ζεστότερος από εκείνον στα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας, δημιουργείται η λεγόμενη αναστροφή, με αποτέλεσμα να οδηγήσει στην παγίδευση του ζεστού καπνού που έβγαινε από τις καμινάδες κοντά στο έδαφος. Εκτός από τον καπνό από τα σπίτια, το φαινόμενο της αναστροφής είχε ως αποτέλεσμα να παγιδευτούν μικροσωματίδια και άλλοι ρύποι από βιομηχανίες, τόσο κοντά στο Λονδίνο όσο και στις γύρω περιοχές.

Σε συνδυασμό με άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους, όπως η ηλιοφάνεια και οι υγροί άνεμοι, δημιουργήθηκε ένα στρώμα αιθαλομίχλης ύψους 100-200 μέτρων, ενώ απελευθερώθηκαν τόνοι σωματιδίων, διοξειδίου του άνθρακα, υδροχλωρικού οξέως και φθοριούχων συστατικών και εκτιμάται ότι 370 τόνοι διοξειδίου του θείου μετατράπηκαν σε 800 τόνους θειικού οξέως.

Μετά από αυτό το θλιβερό συμβάν, η βρετανική κυβέρνηση απαγόρευσε την λειτουργία τζακιών μέσα στην πόλη, ενώ θεσπίστηκε μία σειρά νόμων για την προστασία του περιβάλλοντος, που απαγόρευσε στους κατοίκους αστικών περιοχών να καίνε ξύλα στα τζάκια των σπιτιών τους.